Bir Kişi Birliği Olarak Miras Ortaklığı

İçindekiler

İçindekiler.................................................................................................................... III

Kısaltmalar Cetveli ..................................................................................................... IX

GİRİŞ

I. Konunun Takdimi ve Çalışmanın Amacı................................................................. 1

II. Konunun Sınırlandırılması ve Çalışmanın Planı ...................................................... 5

Birinci Bölüm

Miras Ortaklığının Yapısal Özellikleri

I. Kanunî Bir Ortaklık Olarak Miras Ortaklığı ............................................................ 9

II. Miras Ortaklığının Amacı ...................................................................................... 11

III. Miras Ortaklığının Kişi Birliği Olarak Nitelendirilme İmkânı .............................. 13

A. Gerçek Kişi Dışındaki Hak Süjelerine Duyulan İhtiyaç ................................... 13

B. Miras Ortaklığının Tanımındaki “Kişi ve Malvarlığı” Unsurlarının Ortaklığın Yapısal Özelliklerine Etkisi ............................................................ 14

C. Miras Ortaklığının Kanun Gereği Ortaya Çıkmasının Kişi Birliği Niteliğine Etkisi ................................................................................................................ 16

IV. Bir Elbirliği Ortaklığı Olarak Miras Ortaklığı ....................................................... 20

A. Soyut Bir Hukukî Kurgu Olarak “Elbirliği” (Gesamthand) ............................ 21

1. Elbirliği İlkesinin Tarihsel Gelişimi ............................................................ 21

2. Malvarlığı Değerlerinin Bütünlüğünün Korunması Amacı ve Elbirliği Hak Sahipliği ............................................................................................... 25

a. Feodal Toplumda Elbirliği Hak Sahipliğinin İzleri .............................. 25

b. Elbirliği İlkesinin Tarihsel Arka Planının Anlaşılmasının Önemi ....... 28

3. Roma Hukukundaki Elbirliği Hak Sahipliğine Alternatif: Tereke Değerleri Üzerinde Paylı Mülkiyet ............................................................. 30

B. Elbirliği Hak Sahipliği Esasının Modern Kanunlaştırma Hareketlerine Dâhil Oluşu ...................................................................................................... 33

1. Roma Hukuku Temelli BGB’nin İlk Taslağı: Elbirliği Kavramına “Yabancı” Bir Sistem .................................................................................. 33

2. BGB’nin İkinci Komisyon Taslağı: Eleştirilerle Şekillenen Hükümler ..... 35

V. Miras Ortaklığında Hak Öznesinin Belirlenmesi Sorunu: Elbirliği İlkesinde Hak Özneliğinin Anlamı ........................................................................................ 38

A. Meselenin Takdimi........................................................................................... 38

B. Miras Ortaklığında Hak Sahipliğinin Tespiti Sorunu ....................................... 40

C. Elbirliğiyle Hak Sahipliğinin Yapısal Özelliğini Açıklayan Görüşler ............. 45

1. Görüşlerin Sınıflandırılmasındaki Sorun ..................................................... 45

2. Hakkın Konusunu Merkeze Alan Görüşler ................................................. 48

a. Bölünmemiş Hak Sahipliği (Birlik) Teorisi (Theorie der ungeteilten Gesamtberechtigung) ............................................................................ 48

b. Bölünmüş Hak Sahipliği Teorisi (Theorie der geteilten Mitberechtigung) ................................................................................... 51

c. Hakkın Konusunu Esas Alan Elbirliği Teorilerine Yönetilen Eleştiriler ............................................................................................... 55

3. Hak Sahibini Merkeze Alan Yaklaşımlar .................................................... 61

a. Bir Hak Öznesi Olarak Elbirliği Ortaklığı ............................................ 62

b. Elbirliği Kavramının Teorik Temeli: Hak Öznesi ile Tüzel Kişilik Arasındaki Ayrım .................................................................................. 65

i. Elbirliği Topluluklarında Hak Öznesi .................................................. 65

ii. Elbirliği Ortaklığını Hakkın Öznesi Kabul Eden Görüşlerin Gelişimi ................................................................................................ 66

iii. Elbirliği Ortaklıklarının Ortak Özelliği olarak Hak Özneliği ............... 71

iv. Elbirliği Ortaklığı Tüzel Kişiliği Olmayan Bir Hak Öznesi Olarak Kabul Edilip Edilemeyeceği ................................................................ 73

1) Elbirliği Ortaklığında “Ortak” İradenin Oluşumu Yönüyle Tüzel Kişiden Ayrılması ............................................................... 76

2) Kendine Özgü Ortaklık Yapısı: Elbirliği Ortaklığının Ortaklarıyla Bağı .......................................................................... 77

v. Hak Öznelerindeki Artışın Türk Hukukuna Etkileri ............................ 81

İkinci Bölüm

Hak Öznesi olarak Miras Ortaklığı

I. Miras Ortaklığının Hak Özneliği ve Medenî Kanun Hükümleri ............................ 83

A. Adî Ortaklığın Hak Öznesi Olarak Kabulünün Miras Ortaklığına Etkileri ..... 83

1. Alman Federal Mahkemesinin (BGH) 29.01.2001 Tarihli Kararı.............. 84

2. Alman Federal Mahkemesinin 11.09.2002 Tarihli Kararı ........................... 89

a. Miras Ortaklığının Kanuna Dayanması ................................................. 92

b. Miras Ortaklığının Tasfiye Amacına Yönelik Olması .......................... 93

c. Miras Ortaklığında Handlungsorganisation (Hukukî Örgütleme Yapısı) Bulunmadığı İddiası ................................................................. 96

d. Kararın Değerlendirilmesi ................................................................... 100

B. Terekenin Yönetiminin Miras Ortaklığının Yapısal Özelliklerine Etkisi ...... 106

1. Alman Miras Ortaklığının Hiyerarşik Ortaklık Yönetim Mekanizması ... 107

a. Alman Hukukunda Mirasçıların Oyçokluğuyla Karar Alma İmkânının Anlamı ............................................................................... 108

b. Oyçokluğuyla Alınan Kararın Üçüncü Kişilerle Olan İlişkiye Etkisi ................................................................................................... 110

2. TMK m. 640 Hükmü Uyarınca Miras Ortaklığının Yönetimi ................... 113

a. TMK m. 640/2 Hükmünün Anlamı ..................................................... 113

i. TMK m. 640/2 Hükmünün İç İlişkide Alınan Kararlar Bakımından Uygulanma İmkânı ........................................................ 113

ii. TMK m. 640 ve Miras Ortaklığının İhmal Edilmiş Ortaklık Vasfı .... 115

b. TMK m. 640/4 Hükmü ve Mirasçıların Bireysel Hareket İmkânı ...... 118

C. Miras Ortaklığının Tereke Temsilci Tarafından Yönetilmesi ....................... 125

1. Tereke Temsilcisinin Anlamı ve Hukukî Niteliği ..................................... 125

2. Tereke Temsilcisinin Kimi “Temsil” Ettiği Sorunu .................................. 126

D. Türk Hukukunda Miras Ortaklığının Yeniden Değerlendirilmesi Gerekliliği ...................................................................................................... 139

II. Miras Ortalığının Bir Hak Öznesi Olarak Hukukî İşlemlere Taraf Olabilmesi ............................................................................................................ 140

A. Miras Ortaklığının Örgütlenmiş Yapısı (Organizasyonel Niteliği) ................ 140

1. Miras Ortaklığının Örgütlenmiş Hukukî Yapısı (Handlungsorganisation) .......................................................................... 141

2. Miras Ortaklığının “Kimliği (Unvanı)” ..................................................... 142

3. Miras Ortaklığında Sorumluluğun Kapsamı (Haftungsverband) .............. 143

a. BGB § 2041’in Miras Ortaklığının Sorumluluk Düzeni Bakımından Anlamı ............................................................................ 144

b. BGB § 2041 Hükmünün Türk Hukukundaki Karşılığı ....................... 148

B. Miras Ortaklığının Yapısal Özelliklerinin Hukukî Sonuçları ........................ 150

III. Miras Ortaklığının Taraf Ehliyeti Sorunu ............................................................ 151

A. Miras Ortaklığının Hak Öznesi olarak Kabul Edilmesinin Medenî Usûl Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi ......................................................... 151

B. Miras Ortaklığının Bir Unvanla ya da Adla Yargılamaya Katılması ............. 152

C. Miras Ortaklığının Hak Öznesi Olmasının Medenî Usûl ve İcra İflas Hukukundaki Anlamı ..................................................................................... 154

Üçüncü Bölüm

Miras Ortaklığının Uygulamadaki Yapısal Özellikleri

I. Türk Yargı Kararlarındaki Miras Ortaklığının Görünümü ................................. 161

II. Yargı Kararları Uyarınca Miras Ortaklığının Yapısal Özellikleri........................ 162

A. Miras Ortaklığının Tüzel Kişiliğinin Bulunmaması ....................................... 162

B. Mirasçıların Dış İlişkide Birlikte Hareket Zorunluluğu ................................. 163

1. Birlikte Hareket Zorunluluğunun Anlamı ................................................. 163

2. Miras Ortaklığında Yönetim Sorunlarına Çözüm Olarak Tereke Temsilcisi .................................................................................................. 173

a. Yargı Kararlarında Tereke Temsilcisinin İşlevi .................................. 173

b. Tereke Temsilcine Uygulamada Atfedilen İşlevin Teorik Karşılığı ... 178

C. Tereke Değeri Taşınmazlar Bakımından Özellikli Sonuçlar .......................... 180

1. Üçüncü Kişilere Karşı Açılacak Davalarda Birlikte Hareket Zorunluluğu ............................................................................................... 181

2. Mirasçılar Arası Uyuşmazlıklarda Mirasçıların Bağımsız Hak Sahipliği .................................................................................................... 198

D. Mirasçıların Dış İlişkide (Üçüncü Kişilere) Karşı Tek Başına Hareket Edebilme İmkânı ve Bireysel Talepleri .......................................................... 208

1. Korucu Nitelikteki Davalarda Mirasçıların Bireysel Hareket İmkânı ....... 208

i. TMK m. 640/4 Hükmünün Yargı Kararlarındaki Karşılığı ................. 208

ii. Tespit Davaları ve TMK m. 640/4 Hükmü ......................................... 209

iii. Kira Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda TMK m. 640/4’ün Hukukî Sonuçları ................................................................................ 211

2. Mirasçının Tek Başına Tapu Sicilinin Düzeltilmesi Talebinde Bulunma İmkânı ........................................................................................ 215

3. Para Alacakları Bakımından Mirasçıların Bireysel Talep İmkânı ............. 220

E. Ortaklık Değerlerine Dair Yargı Kararlarının Genel Değerlendirmesi ......... 226

III. Tereke Borçlarından Müteselsil Sorumluluk Kuralı (TMK m. 641/1) Bağlamında Mirasçılara Yönetilecek Taleplerin Durumu ................................... 227

A. Tereke Borçlarından Müteselsil Sorumluluğun Yargı Kararlarındaki Karşılığı .......................................................................................................... 227

B. Müteselsil Sorumluluğun Elbirliği İlkesiyle Uyumu Sorunu ......................... 231

1. Kıymet Takdirine Karşı Şikâyet Başvurusu .............................................. 232

2. Vasiyet Alacaklısı Mirasçının Durumu ..................................................... 233

3. Kambiyo Senedinden Dolayı Borçlu Olunmadığının Tespiti Talebi ......... 235

4. Mirasbırakan Adına Açılan Menfî Tespit Davasının Akıbeti .................... 236

C. Mirasçının Terekeden Alacaklı Olması Sorunu ............................................. 238

D. Müteselsil Sorumluluğa İlişkin Kararların Değerlendirilmesi ...................... 241

IV. Uygulamadaki Sorunlar Karşısında Miras Ortaklığında Reform İhtiyacı ........... 242

A. Paylı Mülkiyet Rejiminin Miras Ortaklığıyla Uyumu .................................... 242

B. Miras Ortaklığında “Ortak Olmanın” Meydana Getirdiği Sorunlar ............... 246

1. Kendiliğinden İntikal İlkesine Bağlanan Hukukî Sonuçlar ....................... 246

2. Birlikte Hareket Etme Kuralının İç İlişkide Esnetilme İmkânı ................. 248

Sonuç ......................................................................................................................... 251

KAYNAKÇA ............................................................................................................ 261