Borçlar Hukuku I Genel Bölüm 22.BASKI

İçindekiler

Önsöz........................................................................................................................ vii

Sunuş.......................................................................................................................... ix

Geleitwort des Herausgebers..................................................................................... xi

İçindekiler................................................................................................................ xiii

Genel Literatür Cetveli............................................................................................. xil

1. Bölüm Temel Esaslar

§ 1. Borç İlişkisi......................................................................................................... 1

I. Borç İlişkisi................................................................................................. 1

1. Borç İlişkisinin Genel Davranış İlişkisinden Ayırt Edilmesi................. 1

2. Taraflar Arasında Özel Bağ Kuran İlişki: Borç İlişkisi.......................... 1

3. Borç İlişkisini Doğuran Sebepler........................................................... 2

4. Yapmama Yükümleri............................................................................. 2

5. Edim Yükümleri ve Koruma Yükümleri................................................ 3

II. Alacaklının ve Borçlunun Gözünden Borç İlişkisi..................................... 3

1. Alacaklının Hakkı.................................................................................. 3

2. Borçlunun Yükümü................................................................................ 4

III. Dar Anlamda Borç İlişkisi ve Geniş Anlamda Borç İlişkisi........................ 4

§ 2. Borç İlişkisinin Sınıflandırılması...................................................................... 6

I. Doğum Sebebine Göre Yapılan Sınıflandırma............................................ 6

II. Zamanın Etkisine Göre Yapılan Sınıflandırma............................................ 6

1. Sürekli Borç İlişkileri............................................................................. 6

a) Zamana Yayılan Münferit Borç İlişkileri.......................................... 6

b) Gerçek Sürekli Borç İlişkileri........................................................... 7

c) Art Arda Teslimli Sözleşmeler......................................................... 7

d) Tedarik Sözleşmeleri........................................................................ 8

e) Hukukî Bağlılığın Süresi.................................................................. 8

2. Kesin Vâdeli İşlemler............................................................................. 8

III. Edimin Türüne Göre Yapılan Sınıflandırma................................................ 9

§ 3. Alacaklının İfayla ve İfa Dışı Yollarla Tatmin Edilmesi............................. 10

I. Adî Alacaklarda Alacaklının Tatmini........................................................ 10

1. Edimin İfasını Dava Yoluyla Talep Etme Yetkisi (Dava Edilebilirlik).............................................................................. 10

2. Edimin İfasının Cebrî İcra Yoluyla Sağlanması....................................11

3. Alacaklının İfa Dışı Yolla Tatmin Edilmesi..........................................11

a) Alacaklının Hakkına Kendi Gücünü Kullanarak Kavuşması.......................................................................................11

b) Takas............................................................................................... 12

4. Tasarruf Yetkisi.................................................................................... 12

5. Alacaklının İfa Olarak Kabul Ettiği Edimi İade Etmek Zorunda Olmamasının Hukukî Sebebi................................................. 13

II. Eksik Alacak Kavramı............................................................................... 13

1. Eksik Alacakların Borçlu Açısından Borç Teşkil Etmemesi (Tabiî Borçlar)..................................................................... 13

2. Eksik Alacaklarda Borçlunun Dava Yoluyla İfaya Zorlanamaması..................................................................................... 14

a) Eksik Alacaklarda Edimin İfasına Yönelik Dava Yolunun Kanun Gereği Kapatılması............................................... 14

b) Eksik Alacaklarda Edimin İfasına Yönelik Dava Yolunun Taraf Anlaşması Gereği Kapatılması............................... 15

3. Eksik Alacaklarda Edimin Cebrî İcra Yoluyla Aynen İfasının Sağlanamaması....................................................................... 15

4. Münferit Tasarruf Yetkilerinin Kaldırılması......................................... 15

III. Alacak Hakkının ve Borç İlişkisinin Nispîliği.......................................... 16

1. Nispîlik İlkesi....................................................................................... 16

2. Nispîlik İlkesinin İstisnaları................................................................. 17

a) “Aynîleştirme”................................................................................ 17

b) Alacak Hakkının ve Borç İlişkisinin Üçüncü Kişiye Etki Ettiği Münferit Hâller............................................................. 17

§ 4. Medenî Kanun’un Borçlar Hukuku Kitabı................................................. 18

I. Borçlar Hukuku’nun Müstakil Kitap Olarak Düzenlenmesi..................... 18

1. Institutiones Sistemi............................................................................. 18

2. Pandekt Sistemi.................................................................................... 18

II. Borçlar Hukuku Kitabı’nın İç Düzeni....................................................... 19

§ 5. Medenî Kanun’un Dışındaki Borçlar Hukuku Düzenlemeleri.................. 21

I. “Eski” Düzenlemeler................................................................................. 21

1. Ticaret Kanunu’ndaki Düzenlemeler................................................... 21

2. 1894 Tarihli Taksitli Satışlar Hakkında Kanun’daki Düzenlemeler....................................................................................... 21

II. “Yeni” Düzenlemeler................................................................................. 22

§ 6. Borçlar Hukuku’nun İşlevi ve Gelişimi....................................................... 24

I. Borçlar Hukuku’nun Dinamik Yapısı........................................................ 24

II. Toplum Düzeninin ve İktisadî Sistemin Parçası Olarak Borçlar Hukuku......................................................................................... 24

III. Borçlar Hukuku’nda Yapılan Değişiklikler............................................... 25

1. 2001 Yılına Kadar Yapılan Değişiklikler............................................. 25

2. Reformlar............................................................................................. 26

a) Borçlar Hukuku Revizyonu............................................................ 26

b) Münferit Reform Projeleri.............................................................. 27

c) Avrupa Birliği’nin Etkileri.............................................................. 27

d) Diğer Projeler................................................................................. 28

2. Bölüm Borç İlişkilerinin Doğumu

§ 7. Genel Bakış....................................................................................................... 29

I. Hukukî İşlemden Doğan Borç İlişkileri.................................................... 29

II. Kanundan Doğan Borç İlişkileri............................................................... 30

III. Hukukî İşleme Dayalı Temasın Meydana Getirdiği Kanunî Borç İlişkileri............................................................................................. 30

§ 8. Sözleşmenin Gerekliliği İlkesi....................................................................... 31

I. Sözleşmenin Gerekliliği İlkesinin Gerekçesi............................................ 31

II. Sözleşmenin Gerekliliği İlkesinin İstisnaları............................................ 32

1. İlan Yoluyla Ödül Vaadi....................................................................... 32

2. Sözleşmenin Üçüncü Kişiye Etkisi...................................................... 32

3. Sözleşmenin Gerekliliği İlkesi ve Yenilik Doğuran Haklar................. 32

§ 9. Sözleşme Serbestîsi İlkesi.............................................................................. 34

I. Borçlar Hukuku Alanındaki Sözleşme Serbestîsi İlkesinin İçeriği........... 34

1. Sözleşme Kurma Serbestîsi.................................................................. 35

2. Sözleşmenin İçeriğini Düzenleme Serbestîsi....................................... 35

a) Tip Serbestîsi.................................................................................. 35

b) Kanunî Düzenlemelerin Aksinin Kararlaştırılabilmesi.................. 35

3. Şekil Serbestîsi..................................................................................... 36

II. Sözleşme Serbestîsi İlkesinin İşlevleri...................................................... 36

1. Sözleşme Serbestîsi İlkesinin Hukukî İşlemlerin Yapılmasını Kolaylaştırması ve Hızlandırması........................................................ 36

2. Sözleşme Serbestîsi İlkesinin Taraflara Esneklik Sağlaması............... 37

3. Sözleşme Serbestîsi İlkesinin Anayasa Hukuku’yla İlişkisi................ 37

a) Sözleşme Serbestîsinin Anayasa Hukuku’yla Korunması.............. 37

b) Sözleşme Serbestîsi ve İktisadî Sistem........................................... 38

III. Sözleşme Serbestîsi ve Sosyal Devlet İlkesi............................................. 38

1. Tarafların Denk Olmadığı Hâller......................................................... 38

2. Genel Eşit Muamele Kanunu............................................................... 39

IV. Sözleşme Serbestîsinin Sözleşmeyle Sınırlandırılması............................. 40

1. Önsözleşme.......................................................................................... 40

2. Opsiyon Sözleşmesi............................................................................. 40

3. Kartel Sözleşmesi................................................................................. 40

§ 10. Sözleşme Kurma Mecburiyeti....................................................................... 41

I. Tanım ........................................................................................................ 41

II. Münferit Uygulama Hâlleri....................................................................... 41

III. Genel Sözleşme Kurma Mecburiyeti........................................................ 42

IV. Sözleşme Kurma Mecburiyetinin Hükmü................................................. 43

§ 11. Borçlar Hukuku’ndaki Emredici Hükümler............................................... 44

I. Çıkış Noktası............................................................................................. 44

II. Taraf Anlaşmalarının Önüne Geçen Emredici Hükümler......................... 44

1. Hükmün Emredici Olduğunun Normun Lafzından Açıkça Anlaşılması........................................................................................... 44

2. Hükmün Emredici Olduğunun Normun Amacından Anlaşılması........ 45

a) Normun Koruma Amacı................................................................. 45

b) Hükmün Emredici Olduğunu Gösteren Diğer Sebepler................. 45

III. Genel İşlem Koşullarının Önüne Geçen Emredici Hükümler................... 46

1. Müteşebbislerin Taraf Olduğu Sözleşmelerdeki Genel İşlem Koşulları............................................................................................... 46

2. Diğer Hâller.......................................................................................... 47

3. Tüketici Sözleşmelerindeki Genel İşlem Koşulları.............................. 47

§ 12. Şekil Hükümleri............................................................................................. 48

I. Medenî Kanun’un Genel Hükümler Kitabı’ndaki ve Borçlar Hukuku Kitabı’ndaki Şekil Hükümleri..................................................... 48

II. Konusu Taşınmaz Olan Sözleşmeler (Medenî Kanun § 311b/I)............... 48

1. Medenî Kanun § 311b/I Hükmünün Uygulama Alanı.......................... 48

a) Taşınmaz Mülkiyetini Konu Alan Sözleşmeler................................ 48

b) Devretme veya Devralma Yükümlülüğü......................................... 49

2. Şekil Şartının Kapsamı......................................................................... 50

a) Tüm Sözleşme................................................................................ 50

b) Muvazaalı İşlem ve Gizli İşlem (Medenî Kanun § 117)................ 50

c) Sözleşmenin Değiştirilmesi ve Sözleşmenin İkâlesi...................... 51

3. Şekle Aykırılığın Hukukî Sonucu......................................................... 51

4. Medenî Kanun § 311b/I, c.2’ye Göre Şekle Aykırılığın Olumsuz Sonucunun Düzeltilmesi........................................................................... 52

III. Mevcut Malvarlığını Konu Alan Sözleşmeler........................................... 53

3. Bölüm Borç İlişkilerinin ve Alacakların İçeriği

§ 13. Genel Bakış..................................................................................................... 55

I. Hukukî İşlemden Doğan Borç İlişkileri ve Kanundan Doğan (Kanunî) Borç İlişkileri............................................................................. 55

II. Sözleşmeden Doğan Borç İlişkisinin Türleri............................................ 55

1. Tek Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler ve Çok Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler.......................................................................... 55

2. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen (Sinallagmatik) Sözleşmeler ve Eksik İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmeler...................................... 55

III. Borç İlişkisinden Doğan Yükümlerin Sınıflandırılması............................ 57

1. Edim Yükümleri................................................................................... 57

a) Aslî Edim Yükümleri ve Yan Edim Yükümleri.............................. 57

b) Sonuca İlişkin Edim Yükümleri ve Fiile İlişkin Edim Yükümleri....................................................................................... 58

c) Birinci Derecede Edim Yükümleri ve İkinci Derecede Edim Yükümleri............................................................................. 59

2. Koruma Yükümleri, Muhafaza Yükümleri ve Gözetme Yükümleri (Edim Dışı Yan Yükümler)................................................ 60

3. Yüküm-Külfet Ayırımı......................................................................... 61

IV. Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Serbestîsinin Sınırları........................... 62

1. Yasak Koyan Kanun Hükümleri ve Ahlâk........................................... 62

2. Borç Sözleşmelerine Getirilen Somut Sınırlamalar............................. 62

a) Müstakbel Malvarlığına İlişkin Sözleşme...................................... 62

b) Sağ Olan Üçüncü Kişinin Müstakbel Terekesine İlişkin Sözleşmeler..................................................................................... 63

c) İmkânsız Edimler............................................................................ 64

V. Talebin İçeriğini Oluşturan Tipik Unsurlar............................................... 64

1. Para Borçları........................................................................................ 64

2. Konusu “Eşya” Olan Borçlar............................................................... 64

3. Konusu Hak Olan Borçlar (“Hak Borçları”)........................................ 64

4. Diğer Borçlar........................................................................................ 65

VI. Talebin İçeriğiyle İlgili Hükümler............................................................. 65

1. Tanım Normları.................................................................................... 65

2. Talebin İçeriğini Düzenleyen Hükümler.............................................. 66

§ 14. Genel İlke Olarak Dürüstlük Kuralı............................................................ 67

I. Gelişim Süreci........................................................................................... 67

1. Roma Hukuku...................................................................................... 67

2. Medenî Kanun § 242’deki Düzenleme................................................ 68

II. Dürüstlük Kuralı ile Benzer Kavramlar Arasındaki Farklar..................... 69

1. Sözleşmenin Yorumu (Medenî Kanun § 157)...................................... 69

2. Ahlâk.................................................................................................... 70

III. Hukuk Normu Olarak Medenî Kanun § 242............................................. 70

IV. Olay Grupları............................................................................................. 70

1. Dürüstlük Kuralının Borç İlişkilerinin İçeriğinin Belirlenmesindeki ve Tamamlanmasındaki Rolü................................. 71

2. Dürüstlük Kuralının Hakların Sınırlandırılmasındaki (Hakkın Kötüye Kullanılmasındaki) Rolü........................................... 71

a) Hakkın Kullanılmasında Menfaatin Olmaması ve Dürüstlük Kuralı............................................................................. 71

b) Çelişkili Davranış Yasağı ve Dürüstlük Kuralı............................... 72

c) Hukukî Statünün Kötüye Kullanılması ve Dürüstlük Kuralı......... 72

d) Haklar ile Hukukî Statülerin Etkisizleşmesi ve Dürüstlük Kuralı.... 73

e) Beklenemezlik Olgusu ve Dürüstlük Kuralı................................... 74

3. Dürüstlük Kuralının Pozitif Normları ve Sözleşmeleri Düzeltme İşlevi..................................................................................................... 74

V. Dürüstlük Kuralının İhlâlinin İleri Sürülmesinin Hukukî Niteliği: İtiraz Mı, Yoksa Def’i Mi?........................................................................ 75

§ 15. Edimin Yerine Getirilmesine İlişkin Özellikler........................................... 76

I. Bölünebilen Edimlerin İfası...................................................................... 76

II. Üçüncü Kişinin İfası.................................................................................. 78

1. Genel Olarak........................................................................................ 78

2. Üçüncü Kişinin İfası (Medenî Kanun § 267)....................................... 78

3. Üçüncü Kişinin Borçtan Kurtarma Hakkı (Medenî Kanun § 268)...... 79

III. Edim Yeri ve İfa Yeri................................................................................. 80

1. Temel Kavramlar.................................................................................. 80

a) Aranacak Borç................................................................................ 81

b) Götürülecek Borç............................................................................ 81

c) Gönderilecek Borç.......................................................................... 81

2. Edim (İfa) Yerine İlişkin Kanunî Düzenleme...................................... 82

a) Edim (İfa) Yerinin Belirlenmesinde Taraf İradesi ile Somut Olayın Özelliklerinin Rolü............................................................. 82

b) Tarafların Edim (İfa) Yerini Kararlaştırmaması.............................. 82

c) Para Borçları................................................................................... 83

d) Birden Çok Yüküm İçeren Borç İlişkilerinde Edim (İfa) Yeri....... 84

3. Edim Yeri ve Sonuç Yerinin Önemi: Hasar Meselesi.......................... 84

a) Edim Hasarı (Şeye İlişkin Hasar)................................................... 84

b) Gecikme Rizikosu.......................................................................... 85

c) Karşı Edim Hasarı (Bedel Hasarı).................................................. 85

4. Edimin İfa Edilmesi Gereken Fiziksel Alan........................................ 86

IV. İfa Zamanı................................................................................................. 86

1. Temel Kavramlar.................................................................................. 86

2. İfa Zamanına İlişkin Kanunî Düzenleme............................................. 87

a) İfa Zamanın Belirlenmesinde Tarafların İradesi ile Somut Olayın Özelliklerinin Rolü.................................................. 87

b) Tarafların İfa Zamanını Kararlaştırmaması.................................... 88

§ 16. Para Borcu...................................................................................................... 89

I. Para Borçlarına Uygulanacak Hükümler ve Hüküm Boşlukları............... 89

II. Alelâde Para Borçları................................................................................ 90

1. Para Birimi........................................................................................... 90

2. Nakit Ödeme........................................................................................ 90

3. Kaydî Parayla Ödeme.......................................................................... 90

4. Diğer Sorunlar...................................................................................... 92

III. Para Borcunun Özel Türleri...................................................................... 92

1. Yabancı Para Borçları........................................................................... 92

2. Belirli Cinsten Parayla Ödenecek Borçlar........................................... 92

3. Para Teslim Borcu................................................................................ 93

IV. Faiz............................................................................................................ 93

1. Faiz Ödeme Yükümü........................................................................... 93

2. Faiz Miktarı.......................................................................................... 94

a) Kanunda Belirlenen Faiz Oranları.................................................. 94

b) Bileşik Faiz Yasağı......................................................................... 94

V. Paranın Değer Kaybetmesi........................................................................ 95

1. İntibak Kayıtlarıyla Koruma?.............................................................. 95

2. Sonradan Sağlanan Koruma................................................................. 96

§ 17. Cins Borcu, Seçimlik Borç, İkame Yetki...................................................... 97

I. Edimin Belirli Olması Bakımından Ortaya Çıkan Farklar........................ 97

II. Cins Borcunu Düzenleyen Kanun Hükümleri........................................... 98

III. Sınırlı Cins Borcu (Stok Borcu)................................................................ 99

1. Cins Kavramı ve Taraf İradesi............................................................. 99

2. Sınırlı Cins Borcu................................................................................. 99

IV. Borcun Parça Borcuna Dönüşmesi: Cins Borcunda Somutlaştırma İşlemi............................................................................... 100

1. Seçim Kriterleri.................................................................................. 100

2. Somutlaştırmanın Koşulları............................................................... 101

3. Somutlaştırma İşleminin Hukukî Sonuçları....................................... 101

V. Seçimlik Borç.......................................................................................... 103

1. Seçimlik Borç ve Seçimlik Yarışma................................................... 103

2. Özel Durumlar.................................................................................... 104

VI. İkame Yetki.............................................................................................. 104

1. Hukukî Nitelik.................................................................................... 104

2. İkame Beyanıyla Bağlılık?................................................................. 105

§ 18. Edimin İçeriğini Oluşturan Diğer Yükümler............................................ 106

I. Masrafları İade Yükümü.......................................................................... 106

1. Faiz Ödeme........................................................................................ 106

2. Borçtan Kurtarılma Talebi.................................................................. 106

II. Söküp Alma Hakkı.................................................................................. 107

III. Hesap Vermek ve Bilgi Vermek Yükümleri............................................ 108

§ 19. Edimin Sonradan Belirlenmesi................................................................... 109

I. Konunun Sınırları.................................................................................... 109

1. Edimin Kanuna Göre Belirlenmesi.................................................... 109

2. Tarafların Edimi Belirlemeye Yönelik (Örtülü) Anlaşması................110

3. Açık Uyuşmazlık.................................................................................110

4. Medenî Kanun § 315 vd. Hükümlerinin Uygulama Alanı..................111

II. Taraflardan Birinin Edimi Belirleme Hakkı.............................................111

1. Takdir Yetkisinin Hakkaniyete Uygun Olarak Kullanılması...............111

2. Serbest Takdir Yetkisi..........................................................................112

III. Üçüncü Kişinin Edimi Belirleme Hakkı..................................................112

1. Edimin Belirlenmesinde Hakem ile Hakem Bilirkişinin Rolü ve Edimin Üçüncü Kişi Tarafından Belirlenmesi.......................112

a) Hakem............................................................................................112

b) Hakem Bilirkişi.............................................................................113

c) Edimin Üçüncü Kişi Tarafından Belirlenmesi...............................113

2. Üçüncü Kişinin Takdir Yetkisini Hakkaniyete Uygun Biçimde Kullanarak Edimi Belirlemesi..............................................113

3. Üçüncü Kişinin Edimi Serbest Takdir Yetkisiyle Belirlemesi............114

4. İptal.....................................................................................................114

§ 20. Edim Yükümlerinin Birbiriyle Bağlantısı (Kaçınma Hakları).................115

I. Genel Kaçınma Hakkı (Medenî Kanun § 273).........................................115

1. Temel Esaslar......................................................................................115

2. Genel Kaçınma Hakkının Koşulları....................................................115

a) Karşılıklı Alacakların Varlığı.........................................................115

b) Alacakların Bağlantısı...................................................................116

c) Genel Kaçınma Hakkının Kullanılması.........................................117

d) Edimlerin Türdeş Olmaması..........................................................118

e) Genel Kaçınma Hakkının Engellenmemiş Olması........................118

f) Def’inin İleri Sürülmesi............................................................... 120

g) Genel Kaçınma Hakkının Teminat Edimiyle Engellenmesi......... 120

3. Genel Kaçınma Hakkının Kullanılmasının Hukukî Sonuçları........... 121

a) Aynı Anda İfaya Mahkûmiyet...................................................... 121

b) Genel Kaçınma Hakkının İflâs Davasında Kullanılmasının Hukukî Sonucu............................................................................. 121

4. Tacirin Kaçınma Hakkı...................................................................... 121

II. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde Kaçınma Hakkı (Medenî Kanun § 320)............................................................................ 121

1. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerde Kaçınma Hakkının Koşulları............................................................................................. 122

a) Sinallagma Kapsamındaki Alacağın Muaccel Olması................. 122

b) Hakkı Kullanacak Tarafın Edimini Önce İfa Etmekle Yükümlü Olmaması...................................................................................... 123

c) Borçlunun Sözleşmeye Bağlı Kalması......................................... 123

2. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerdeki Kaçınma Hakkının Kullanılmasının Hukukî Sonucu: Aynı Anda İfaya Mahkûmiyet...... 123

3. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerdeki Kaçınma Hakkının Genel Kaçınma Hakkından Farkları................................... 124

a) Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerdeki Kaçınma Hakkının Teminat Edimiyle Engellenememesi............................ 124

b) Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerdeki Kaçınma Hakkının Kısmî İfaya Rağmen Kullanılabilmesi......................... 124

c) Def’inin İleri Sürülmesi............................................................... 124

4. Ayıplı İfa............................................................................................ 125

5. Aciz Def’i (Medenî Kanun § 321)..................................................... 125

4. Bölüm İfa ve İfa İkameleri

§ 21. İfa.................................................................................................................. 127

I. Temel Esaslar.......................................................................................... 127

II. Edimi İfa Edecek Kişi............................................................................. 128

III. Edimi Kabul Edecek Kişi........................................................................ 128

1. Kural................................................................................................... 128

2. Alacaklı Olmayana Yapıldığı Hâlde Borçtan Kurtaran İfa................ 128

a) İfayı Kabul Yetkisi........................................................................ 128

b) Hukukî Görünüş........................................................................... 129

c) Onama........................................................................................... 129

d) Alacaklı ve Üçüncü Kişi Arasındaki İlişkide Meydana Gelen Sonuçlar............................................................................. 129

3. Alacaklıya Yapıldığı Hâlde Borçtan Kurtarmayan İfa (Alacaklının İfayı Kabul Yetkisinin Olmaması)................................ 130

a) Alacaklının İflâsı.......................................................................... 130

b) Küçüğe İfa.................................................................................... 130

IV. Borçlanılan Edimin Yerine Getirilmesi................................................... 132

1. Edim Sonucu...................................................................................... 132

2. Edimin Borçlu Tarafından “Yerine Getirilmesi”................................ 133

V. İfa Edilen Alacağın Belirlenmesi............................................................ 133

1. Sık Karşılaşılan Hâller....................................................................... 133

2. Mahsup Edilecek Alacağın Gösterilmesi........................................... 134

a) Borçlu Tarafından Yapılan Bildirim............................................. 134

b) Tarafların Anlaşması..................................................................... 135

c) Kanunî Mahsup Sırası.................................................................. 135

d) Aslî Edim–Faiz–Masraf İlişkisi.................................................... 136

e) Dar Anlamda Tüketici Kredisi...................................................... 136

VI. İfanın Hukukî Niteliği............................................................................. 136

1. Sözleşme Teorisi................................................................................ 136

2. Maddî Fiil Teorisi ve Borçlunun İfa İradesini Yeterli Sayan Görüş... 137

VII. İfaya İlişkin Diğer Meseleler.................................................................. 137

1. İspat Yükü.......................................................................................... 137

2. Makbuz ve Borç Senedi..................................................................... 138

§ 22. İfa Uğruna Edim ve İfa Yerine Edim......................................................... 140

I. İfa İkamelerinin İşlevi ve Birbirlerinden Farkları................................... 140

1. Borçlanılan Edimden Başka Bir Edimin Verilmesinin Amacı........... 140

a) Teminat Uğruna Edim.................................................................. 140

b) İfa Uğruna Edim........................................................................... 140

c) İfa Yerine Edim............................................................................. 141

2. İfa İkamelerinde Amaç Anlaşması..................................................... 141

II. İfa Uğruna Edim...................................................................................... 142

1. Temel Alacak...................................................................................... 142

2. İfa Uğruna Devredilen Malvarlığı Değeri.......................................... 142

III. İfa Yerine Edim....................................................................................... 143

1. Alacak Hakkının Sona Ermesi........................................................... 143

2. İfa Yerine Devredilen Edimin Ayıplı Olması..................................... 143

3. Yenisinin Bedelinden Düşmek Kaydıyla Otomobillerin Değiş Tokuş Edilmesi (İkame Yetki).................................................. 145

§ 23. Tevdi ve Satma Hakkı.................................................................................. 147

I. Genel Esaslar........................................................................................... 147

1. Tevdiin ve Satma Hakkının Amacı.................................................... 147

2. Tevdi Usûlü........................................................................................ 148

II. İfa İkamesi Olan Tevdiin Koşulları......................................................... 148

1. Tevdi Edilebilir Eşya.......................................................................... 148

2. Tevdi Sebebi....................................................................................... 148

III. Tevdiin Hüküm ve Sonuçları................................................................... 149

1. İfa Hükmü (Medenî Kanun § 378)..................................................... 149

a) İfanın Hüküm ve Sonuçlarının Meydana Gelmesi İçin Aranan Koşullar........................................................................................ 149

b) Sürece Katılanlar Arasındaki Uyuşmazlık.................................... 149

2. Def’i (Medenî Kanun § 379)............................................................. 150

3. Aynı Anda İfa..................................................................................... 151

4. Borçlunun Diğer Yükümleri............................................................... 151

IV. Satma Hakkı............................................................................................ 151

1. Satış İzni............................................................................................. 151

2. Satış Usûlü......................................................................................... 151

3. Bedelin Tevdii.................................................................................... 152

§ 24. Takas ............................................................................................................ 153

I. Takasın İşlevi ve Terminoloji...................................................................... 153

II. Takasın (Takas Durumunun) Şartları......................................................... 154

1. Karşılıklı Alacaklar............................................................................ 154

2. Alacakların Konularının Türdeşliği................................................... 155

3. Karşı Alacağın Talep Edilebilir Olması............................................. 156

4. Esas Alacağın İfa Edilebilir Olması................................................... 156

5. Takas Yasakları................................................................................... 156

a) Hukukî İşleme Dayanan Takas Yasakları ve Dürüstlük Kuralı.... 156

b) Esas Alacağın Haczedilmesi......................................................... 157

c) Karşı Alacağın Kasten İşlenen Haksız Fiilden Doğması.............. 157

d) Haczedilemeyen Alacaklarda Takas Yasağı.................................. 158

e) Ödeme ve Tahsilat Sandıklarının Aynı Olmaması........................ 159

6. Takas Beyanı...................................................................................... 159

7. Takas Sözleşmesi............................................................................... 160

III. Takasın Hükümleri.................................................................................. 160

1. Alacakların Sona Ermesi.................................................................... 160

2. Alacakların Birden Çok Olması Hâlinde Sıra Sorunu....................... 160

§ 25. İbra, Sulh, Yenileme, Birleşme.................................................................... 162

I. İbra.......................................................................................................... 162

1. Alacak Üzerinde Tasarruf................................................................... 162

a) İbra Sözleşmesi............................................................................. 162

b) Menfî Borç İkrarı.......................................................................... 163

2. İbranın Hukukî Sebeple Bağlantısı.................................................... 164

a) Soyut Tasarruf İşlemi Olarak İbra................................................ 164

b) Sebepten Soyutluk Prensibinin Etkisi.......................................... 164

II. Sulh.......................................................................................................... 164

1. Sulhun İşlevi...................................................................................... 164

2. “Karşılıklı Fedakârlık” Unsuru.......................................................... 165

3. Sulh Sebebinde Yanılma.................................................................... 165

4. Sulhun Hükmü................................................................................... 166

III. Yenileme.................................................................................................. 167

1. Yeni Bir Alacağın Yaratılması............................................................ 167

2. Yenilemenin Benzer Kavramlardan Farkları...................................... 167

IV. Birleşme.................................................................................................. 168

5. Bölüm İfa Engelleri

1. Kısım Sistem

§ 26. Genel Bakış................................................................................................... 169

I. Kanunî Düzenlemenin Sistematiği.......................................................... 170

II. İfa Engellerinin Türleri............................................................................ 171

1. Edimin İfa Edilmemesi...................................................................... 171

2. İfanın Gecikmesi................................................................................ 171

3. Kötü İfa.............................................................................................. 171

4. Yan Yükümlerin (Koruma ve Gözetim Yükümlerinin) İhlâli............ 172

5. Alacaklı Temerrüdü (Kabul Temerrüdü)............................................ 172

6. İfanın Güçleşmesi/Beklenemezlik..................................................... 172

§ 27. Yüküm İhlâlinin Yapısı (Medenî Kanun § 280)........................................ 173

I. Yüküm İhlâli Kavramı ve Yüküm İhlâlinin Sorumluluğu Üstlenme Mecburiyetinden Farkı............................................................................ 173

1. Yüküm İhlâli...................................................................................... 173

2. Sorumluluğu Üstlenme Mecburiyeti (Medenî Kanun § 276)............ 175

II. Yüküm İhlâlinin Türleri.......................................................................... 176

1. Edime İlişkin Yükümlerin İhlâli........................................................ 176

a) Muaccel Yükümün İfa Edilmemesi.............................................. 176

b) Sözleşmeye Uygun Olmayan Edim: Ayıptan Sorumluluk Hükümleriyle Kesişim Noktası.................................................... 179

2. Edim Dışı Yükümlerin İhlâli.............................................................. 182

a) Mevcut Borç İlişkisindeki Koruma, Muhafaza ve Gözetme Yükümleri..................................................................................... 182

b) Sözleşme Hazırlıkları Sırasındaki Koruma ve Gözetim Yükümleri (culpa in contrahendo)................................................ 182

2. Kısım Temel Sorunlar

§ 28. Zararın Türleri (Medenî Kanun § 280/I–III)............................................ 185

I. Ayırımın Önemi....................................................................................... 185

II. “İfa Yerine” Tazminat ve “İfayla Birlikte” Tazminat.............................. 185

III. “İfayla Birlikte” Tazminat ve “Geç İfa Nedeniyle” Tazminat (Medenî Kanun § 280/II)......................................................................... 187

IV. Genel Bakış (Şema)................................................................................. 188

§ 29. Sorumluluğu Üstlenme Mecburiyeti (MK § 276–278).............................. 189

I. Yüküm İhlâli ve Sorumluluğu Üstlenme Mecburiyeti............................ 189

II. Sorumluluğu Üstlenme Mecburiyeti ve Kusur........................................ 189

III. Sorumluluğu Üstlenme Mecburiyeti Koşulu ve İspat Yükü................... 190

§ 30. Borçlunun Kusuru....................................................................................... 191

I. Kusurun Unsurları................................................................................... 191

1. Yüküme Aykırılık............................................................................... 191

2. Kusur Ehliyeti.................................................................................... 192

a) Kusur Ehliyetinin Olmaması........................................................ 192

b) Sınırlı Kusur Ehliyeti.................................................................... 193

c) Hakkaniyet Sorumluluğu.............................................................. 193

d) Kanunî Temsilcinin Kusuru.......................................................... 194

II. Kusurun Türleri....................................................................................... 194

&