Türk Hukukunda Birlikte Velayet

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................................ III

İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. V

KISALTMALAR .........................................................................................................XI

GİRİŞ ............................................................................................................................. 1

BİRİNCİ BÖLÜM

VELAYET KAVRAMI, TARİHİ GELİŞİMİ, HUKUKİ NİTELİĞİ, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ VE VELAYET HUKUKUNA HÂKİM İLKELER

I. GENEL OLARAK VELAYET KAVRAMI, TARİHİ GELİŞİMİ VE HUKUKİ NİTELİĞİ .............................................................................................. 13

A. Velayet Kavramı ............................................................................................... 13

B. Velayet Kavramının Tarihi Gelişimi ................................................................. 19

1) Roma Hukukunda Velayet Kavramı ............................................................ 20

2) Cermen Hukukunda Velayet Kavramı......................................................... 23

3) İslam Hukukunda Velayet Kavramı ............................................................ 24

4) Orta Çağdan On Dokuzuncu Yüzyıla Velayet Kavramı .............................. 27

5) On Dokuzuncu Yüzyıldan Günümüze Uluslararası Hukuktaki Gelişmeler ................................................................................................... 29

C. Velayetin Hukuki Niteliği ................................................................................. 38

II. TÜRK HUKUKUNDA VELAYETİN ANAYASAL DAYANAKLARI .............. 41

III. TÜRK MEDENİ KANUNU’NDAKİ GELİŞMELER ........................................... 49

IV. VELAYETİN TARAFLARI ve VELAYET ÇEŞİTLERİ ..................................... 51 VI

A. Velayet İlişkisinin Tarafları .............................................................................. 51

1) Çocuk .......................................................................................................... 51

2) Velayeti Kullanan Taraf .............................................................................. 54

a) Anne ve Baba ......................................................................................... 54

b) Evlat Edinenler ...................................................................................... 56

B. Velayet Çeşitleri ................................................................................................ 57

1) Tek Taraflı Velayet...................................................................................... 57

2) Birlikte Velayet ........................................................................................... 57

V. VELAYETİN ÖZELLİKLERİ ............................................................................... 59

A. Velayetin Kamu Düzenine İlişkin Olması ......................................................... 59

B. Velayetin Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Olması ....................................................... 60

C. Velayetin Süreli Olması .................................................................................... 61

D. Velayetin Çocuğu Yararına Olması .................................................................. 62

E. Velayetin Bütün Olması .................................................................................... 63

VI. VELAYET HUKUKUNA HÂKİM İLKELER ...................................................... 66

A. Çocuğun Üstün Yararı İlkesi ............................................................................. 66

B. Çocuğun Görüşünün Dikkate Alınması İlkesi ................................................... 69

C. Ayrım Gözetmeme İlkesi .................................................................................. 74

D. Çocuğun Yaşaması ve Gelişmesi İlkesi ............................................................ 75

İKİNCİ BÖLÜM

BİRLİKTE VELAYET DÜZENLEMELERİ, BİRLİKTE VELAYETİN UYGULANMASINDAKİ AMAÇLAR ve BİRLİKTE VELAYETİN TÜRK HUKUKUNDA UYGULANABİLİRLİĞİ

I. EVLİLİK BİRLİĞİ İÇİNDE BİRLİKTE VELAYET DÜZENLEMELERİ .......... 78

A. Anne ve Babanın Evli Olması Halinde Velayet Hükümleri .............................. 78

B. Ortak Yaşama Ara Verilmesi veya Ayrılık Kararı Verilmesi Halinde Velayet Hükümleri ......................................................................................................... 84

II. EVLİLİK BİRLİĞİNİN MEVCUT OLMADIĞI HALLERDE VELAYET DÜZENLEMELERİ ............................................................................................... 87 VII

A. Eşlerden Birinin Ölümü veya Gaipliğine Karar Verilmesi veya Eşin Velayet Hakkını Kullanamaz Hale Gelmesi Halinde Velayet ........................................ 88

B. Evlilik Birliğinin Boşanma veya Butlan ile Sona Ermesi Halinde Velayet ...... 90

1) Türk Hukukundaki Durum .......................................................................... 90

2) İsviçre Hukukundaki Durum ....................................................................... 92

3) Alman Hukukundaki Durum ..................................................................... 102

C. Evlilik Birliği Dışında Doğan Çocuklar Bakımından Velayet ........................ 106

III. BİRLİKTE VELAYETİN UYGULANMASINDA AMAÇLAR, SOSYOLOJİK ÇALIŞMALAR VE ÖĞRETİDEKİ GÖRÜŞLER ............................................... 114

A. Birlikte Velayetin Uygulanmasında Amaçlar ................................................. 114

B. Birlikte Velayet ile İlgili Gerçekleştirilen Sosyolojik Araştırmalar ............... 115

C. Birlikte Velayetin Uygulanmasına Yönelik Görüşler ..................................... 121

IV. EVLİLİK BİRLİĞİNİN MEVCUT OLMADIĞI HALLERDE BİRLİKTE VELAYETİN TÜRK HUKUKUNDA UYGULANABİLİRLİĞİ ....................... 127

A. Genel olarak .................................................................................................... 127

B. Evlilik Birliği Bulunmayan Hallerde Birlikte Velayetin Uygulanmasına Yönelik Görüşler ............................................................................................. 130

C. Yargıtay’ın 2017 Tarihli Boşanma Sonrası Birlikte Velayet Kararı ve Sonrasındaki Gelişmeler ................................................................................. 135

1) Evlilik Birliğinin Boşanma ile Sona Ermesinden Sonra Birlikte Velayetin Uygulanabilirliğine Dair Yargı Kararları .................................. 135

a) Evlilik Birliği’nin Boşanma ile Sona Ermesi Durumda Birlikte Velayetin Uygulanabilirliğine Dair Verilen Bölge Adliye Mahkemesi Kararları ........................................................................... 135

b) Yargıtay’ın 2017 Tarihli İlgili Kararından Önce Verilmiş, Boşanma Akabinde Birlikte Velayetin Uygulanabilirliğine Dair İlk Derece Mahkemesi Kararı ................................................................................ 136

c) Yargıtay İkinci Hukuk Dairesi’nin 20.02.2017 Tarihli, 2016/15771 Esas, 2017/1737 Karar Sayılı Kararı ve Aynı Yöndeki Kararları ........ 138

2) Yargıtay’ın 2017 Tarihli Birlikte Velayet Kararı Sonrası Öğretideki Görüşler ..................................................................................................... 140

D. Görüşümüz ...................................................................................................... 141 VIII

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BİRLİKTE VELAYETİN UYGULANMASI, BİRLİKTE VELAYET MODELLERİ VE BİRLİKTE VELAYETİN KAPSAMI

I. BİRLİKTE VELAYETİN UYGULANMASI VE BİRLİKTE VELAYET MODELLERİ ....................................................................................................... 145

A. Birlikte Velayet Kapsamında Yetkilerin Kullanılması .................................... 145

1) Genel Olarak.............................................................................................. 145

2) Gündelik Yaşama İlişkin Kararlar- Önemli Kararlar Ayrımına Dayanan Yetki Dağılım Sistemi ............................................................................... 146

3) Çocuğun Yerleşim Yerini Esas Alan Yetki Dağılım Sistemi .................... 152

B. Birlikte Velayet Modelleri .............................................................................. 154

1) Genel Olarak.............................................................................................. 154

2) Tek Yerleşim Modeli (Rezidans Modeli- Eingliederungsmodell) ............. 155

3) Değişimli Model (Değişken Model- Dönüşümlü Model- Wechselmodell) ......................................................................................... 156

4) Yuva Modeli (Nestmodell) ........................................................................ 158

II. BİRLİKTE VELAYETİN KAPSAMI .................................................................. 158

A. Çocuğun Kişi Varlığı Bakımından Kapsamı ................................................... 159

1) Çocuğun Üzerinde Anne ve Babanın Egemenlik Hakkı............................ 159

2) Çocuğun Adı.............................................................................................. 160

3) Çocuğun Yerleşim Yeri ............................................................................. 162

4) Çocuğun Yetiştirilmesi ve Eğitimi ............................................................ 164

5) Çocuk ile Ebeveynleri Arasındaki Hukuki İşlemler .................................. 166

6) Çocuğun Kişi Varlığı Bakımından Korunması .......................................... 167

B. Çocuğun Malvarlığı Bakımından Velayetin Kapsamı .................................... 170

1) Çocuk Mallarının Yönetim Hakkı ve Yükümlülüğü ................................. 170

2) Çocuk Mallarının Gelirlerinin Sarf Edilmesi (Harcanması) ...................... 173

3) Çocuk Mallarının Kısmen Sarf Edilmesi (Harcanması) ............................ 174

4) Çocuğun Serbest Malları ........................................................................... 175

5) Çocuk Mallarının Korunması .................................................................... 176 IX

C. Anne ve Babanın Çocuğu Temsil Yetkisi ....................................................... 177

III. İSTİSNA OLARAK TEK TARAFLI VELAYETE KARAR VERİLMESİ ........ 180

A. Genel Olarak ................................................................................................... 180

B. Tek Taraflı Velayete Hükmedilmesi İçin Gerekli Ölçütler ............................. 182

1) Velayetin Kaldırılması Nedenlerinden Birinin Varlığı .............................. 182

2) Ebeveynler Arasında Önemli ve Sürekli Bir Şekilde Çatışmanın Olması ....................................................................................................... 183

3) Ebeveynler Arasında İletişim Eksikliği ve Koordineli Çalışma Yeteneğinin Olmaması .............................................................................. 183

4) Ebeveynlerin Tek Taraflı Velayetin Uygulanması Yönündeki Taleplerinin Varlığı ................................................................................... 184

5) Tek Taraflı Velayet Düzenlemesinde Kullanılabilecek Diğer Ölçütler .... 184

C. Velayetin Tek Tarafa Verilmesinin Sonuçları ................................................. 185

SONUÇ ...................................................................................................................... 189

KAYNAKÇA ............................................................................................................. 195