TÜRK VE ALMAN MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUNDA ERGİN KİŞİLERİN FİİL EHLİYETİNİN KISITLANMASI

İÇİNDEKİLER LİSTESİ

ÖNSÖZ ........................................................................................................................ III

İÇİNDEKİLER LİSTESİ .............................................................................................. V

KISALTMALAR LİSTESİ ......................................................................................... XI

ÖZET ......................................................................................................................... XIII

GİRİŞ .............................................................................................................................1

BİRİNCİ BÖLÜM:

TÜRK VE ALMAN HUKUKUNDA ERGİNLERİN FİİL EHLİYETİNİN KISITLANMASINA İLİŞKİN KURUMLAR

I. TÜRK HUKUKUNDA VESAYET KURUMU .........................................................3

A. Vesayet Kavramı ve Hukuki Niteliği ..................................................................... 3

B. Türk Hukuku Yönünden Vesayet Kurumu Organları ............................................ 5

1. Genel Olarak ....................................................................................................... 5

2. Vasi ..................................................................................................................... 5

3. Vesayet Daireleri ................................................................................................ 6

a. Vesayet Makamı ........................................................................................... 6

b. Denetim Makamı .......................................................................................... 8

4. Kayyım ............................................................................................................... 8

5. Yasal Danışman .................................................................................................. 9

C. Vesayeti Gerektiren Haller..................................................................................... 9

1. Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı (TMK m.405) ............................................. 10

2. Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim (TMK m.406) ................................................................. 15

a. Savurganlık ................................................................................................. 16

b. Alkol veya Uyuşturucu Bağımlılığı ............................................................ 17

c. Kötü Yaşam Tarzı ....................................................................................... 18

d. Kötü Yönetim ............................................................................................. 20

3. Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza ................................................................................ 21

4. Kişinin İstemi ................................................................................................... 25

D. Kısıtlanma Usulü ve Vasi Atanması .................................................................... 27

1. Kısıtlama Yargılamasında Yetkili ve Görevli Mahkeme .................................. 27

2. İlgilinin Dinlenmesi Gereği .............................................................................. 27

3. Kısıtlama Kararının İlanı .................................................................................. 29

4. Vasi Atanması Usulü ........................................................................................ 30

5. Vasi Olma Koşulları ......................................................................................... 31

6. Vasilik Engelleri ............................................................................................... 31

a. Kısıtlılar ...................................................................................................... 31

b. Kamu Hizmetinden Yasaklılar veya Haysiyetsiz Hayat Sürenler ............... 32

c. Menfaati Kendisine Vasi Atanacak Kişinin Menfaati ile Önemli Ölçüde Çatışanlar veya Onunla Aralarında Düşmanlık Bulunanlar ........................ 32

d. İlgili Vesayet Daireleri Hakimleri............................................................... 33

7. Vasiliği Kabul Yükümlülüğü ............................................................................ 33

8. Vasilikten Kaçınma Sebepleri .......................................................................... 34

9. Vasi Atanmasında Özel Durumlar .................................................................... 35

10. Vasi Atanmasında Usul .................................................................................. 35

E. Vesayetin Yürütülmesi ......................................................................................... 38

1. Vasinin Görev ve Yetkileri ............................................................................... 38

2. Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar ........................................................................ 39

3. Vesayet Altındaki Kişinin Bir Meslek veya Sanatı İcrası ................................. 41

4. Yasak İşlemler .................................................................................................. 41

II. ALMAN HUKUKU BAKIMINDAN GÖZETİM KURUMU ................................ 42

A. Alman Hukukunda Vesayet Kurumundan Gözetim Kurumuna Geçiş ............... 42

B. Alman Hukuku’na Göre Gözetim Altına Alma Sebepleri ................................... 44

1. Gözetim Kararı İçin Tıbbi Gereklilikler ........................................................... 46

2. Gözetim Altına Alma Bakımından Gereklilik Koşulları .................................. 48

a. Gözetim İhtiyacının Varlığı ........................................................................ 49

b. Gözetimin İkincilliği ................................................................................... 50

c. İlgilinin Rızasının Olması ........................................................................... 51

C. Gözetim Altına Alınmanın Hukuki Sonuçları ...................................................... 53

D. Gözetenin Yapamayacağı İşler ............................................................................ 55

E. Gözeten Seçimi .................................................................................................... 56

F. Gözeten Olarak Atanmak İçin Gereken Koşullar ................................................. 57

1. Gözeten Olma Ehliyeti ..................................................................................... 57

2. Gözetilenin Önerisi ........................................................................................... 58

3. Gözetilenin Menfaati ........................................................................................ 59

4. Gözetilenin Önerisinin Olmadığı Haller ........................................................... 59

G. Gözetenin Görevi Kabul Yükümlülüğü ............................................................... 60

H. Gözetim Yargılaması ........................................................................................... 60

1. Yetkili ve Görevli Mahkeme ............................................................................ 61

2. İlgilinin Mahkemede Dinlenmesi ..................................................................... 61

İ. Alman Hukuku’nda Fiil Ehliyetini Kısıtlayan Diğer Kurumlar ........................... 64

1. Kayyımlık (“Pflegschaft”) ............................................................................... 64

2. Kişinin Tedavi Amacıyla Bir Sağlık Kurumuna Yatırılması (Unterbringung) . 65

III. ARA SONUÇ ......................................................................................................... 65

İKİNCİ BÖLÜM:

YETİŞKİNLERİN FİİL EHLİYETİNİNİN KISITLANMASINA İLİŞKİN TALEPLER AÇISINDAN YETKİLİ MAHKEMENİN VE UYGULANACAK HUKUKUN BELİRLENMESİ

I. YETİŞKİNLERİN FİİL EHLİYETİNİN KISITLANMASINA İLİŞKİN TALEPLERDE TÜRK VE ALMAN MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI YETKİSİNİN TESPİTİ ......................................................... 70

A. Yetki Kurallarının Kaynağı Ve Uygulama Alanları ............................................ 70

1. Türk Hukukunda Vesayete İlişkin Uyuşmazlıklarda Milletlerarası Yetkiyi Belirleyen Kurallar ........................................................................................... 70

a. Yetki Kurallarının Kaynağı ......................................................................... 70

b. Vesayete İlişkin Yetki Kurallarının Uygulanma Koşulları ......................... 72

i. Yabancılık Unsuru .................................................................................. 72

ii. Çekişmesiz Yargı İşlerinin Kapsam İçinde Olup Olmadığı ................... 73

iii. Hakkında Karar Verilecek Kişinin Vatandaşlığı .................................. 75

iv. MÖHUK m. 41 Kapsamındaki Davalar Açısından Aranan Özel Şart: Davanın Daha Önce Açılmamış veya Açılamamış Olması................... 79

v. MÖHUK m. 42’deki Yetki Kuralının Uygulanması İçin Gereken Koşul: Yabancının Türkiye’de Yerleşim Yerinin Bulunmaması .......... 81

2. Alman Hukukunda Vesayete İlişkin Uyuşmazlıklarda Milletlerarası Yetkiyi Belirleyen Kurallar .............................................................................. 81

a. 2000 Lahey Sözleşmesinin Uygulanma Koşulları ...................................... 82

i. Sözleşmenin Uygulama Alanı ................................................................ 82

ii. Yetişkin Kimse Olma Koşulu ................................................................ 82

iii. Korunmaya Muhtaç Olma Koşulu ........................................................ 83

iv. Korunması İstenen Erginin Mutad Meskeninin Sözleşmeye Taraf Devletlerden Birinde Bulunması ........................................................... 83

b. Alman İç Hukukunda Yer Alan Milletlerarası Yetkiye İlişkin Kuralların Uygulanması ............................................................................................... 84

i. Yetki Kurallarının Kaynağı .................................................................... 84

ii. Yetki Kurallarının Uygulanma Koşulları............................................... 85

aa. Uyuşmazlık Konusunun Aile Hukukuna İlişkin Olması ................. 85

bb. Uyuşmazlıkla İlgili Uygulanacak Uluslararası Anlaşma ya da Avrupa Birliği Düzenlemelerinin Bulunmaması ............................. 85

cc. İlgilinin Alman Vatandaşı Olması veya Mutad Meskeninin Almanya’da Bulunması ................................................................... 85

B. Milletlerarası Yetkiyi Belirleyen Kriterler ........................................................... 86

1. Kişinin Yaşadığı Ülke (Yerleşim Yeri, Mutad Meskeni, Son Oturma Yeri, Bulunduğu Ülke) Makamlarının Yetkisi .......................................................... 87

a. Yerleşim Yeri Mahkemesinin Yetkisi ......................................................... 87

b. Mutad Mesken Mahkemelerinin Yetkisi ..................................................... 91

2. Kişinin Vatandaşı Olduğu Devlet Makamlarının Tamamlayıcı Yetkisi ........... 95

a. Türk Hukukunda Vatandaşlığın Yetki Kriteri Olarak Kabulü .................... 95

b. 2000 Lahey Sözleşmesi ve Alman Aile Kanunu Uyarınca Yetki Kriteri Olarak Vatandaşlık ..................................................................................... 96

3. Malvarlığının Bulunduğu Yer Mahkemeleri .................................................... 98

4. Zorunluluk Halinde Yetki ............................................................................... 100

C. Yargılama Usulüne Uygulanacak Hukuk ........................................................... 104

II. YETİŞKİNLERİN KORUNMASINA İLİŞKİN YABANCILIK UNSURU İÇEREN TALEPLERE UYGULANACAK HUKUK ........................................... 104

A. Kanunlar İhtilafı Hukukuna İlişkin Genel Meselelerin Yetişkinlerin Korunmasına İlişkin Talepler Açısından Ele Alınması ..................................... 105

1. Vasıflandırma ................................................................................................. 105

2. Atıf .................................................................................................................. 107

B. Yetişkinlerin Korunmasına Uygulanacak Hukuku Tespit Eden Bağlama Kuralları ............................................................................................................. 108

1. Bağlama Kurallarının Kaynağı ....................................................................... 108

2. İlgilinin Ehliyetinin Sınırlanması Sebepleri Konusunda Uygulanacak Hukuk ............................................................................................................. 110

a. Kişinin Millî Hukuku ................................................................................ 110

i. Birden Çok Vatandaşlık Sahiplerinin, Mülteciler, Vatansızlar ve Diğer Hukuki Koruma Sahiplerinin Statülerinin Değerlendirilmesi .... 112

aa. Birden Çok Vatandaşlığı Olan Kimseler ....................................... 112

bb. Vatansızlar .................................................................................... 113

cc. Mülteciler ...................................................................................... 114

dd. Diğer Hukuki Koruma Statüsü Sahipleri....................................... 115

ii. Bağlama Noktası Olarak Milli Hukuk ................................................. 118

b. Lex Fori’nin Uygulanacağı Haller ............................................................ 119

c. İlgilinin Yaşadığı Ülke ( Mutad Meskeni, Bulunduğu Ülke) Hukuku ..... 120

i. Mutad Mesken Hukuku ........................................................................ 120

ii. Kişinin Bulunduğu Ülke Hukuku ........................................................ 122

3. Kısıtlama Kararı Verildikten Sonraki Süreç İçin Uygulanacak Hukuk .......... 123

a. Lex Fori ..................................................................................................... 123

b. İşlemin Yapıldığı Yer Hukuku .................................................................. 125

C. Kanunlar İhtilafı Kurallarının veya Yabancı Hukukun Uygulanmasını Engelleyen Haller .............................................................................................. 126

1. Doğrudan Uygulanan Kurallar........................................................................ 126

2. Kamu Düzeni .................................................................................................. 129

SONUÇ ...................................................................................................................... 135

BİBLİYOGRAFYA ................................................................................................... 143