5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda İddianamenin İadesi

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER ................................................................................................. V

KISALTMALAR ............................................................................................ XI

GİRİŞ ................................................................................................................. 1

BİRİNCİ BÖLÜM

CEZA MUHAKEMESİNDE SORUŞTURMA EVRESİ

A. Soruşturma Evresi Kavramı .......................................................................... 5

B. Soruşturma Evresinin Özellikleri .................................................................. 7

1. Genel Olarak .............................................................................................. 7

2. Hazırlayıcılık İşlevi ................................................................................... 7

3. Ayıklayıcılık İşlevi .................................................................................... 8

4. Gizlilik İlkesi ............................................................................................. 8

5. Yazılılık İlkesi ......................................................................................... 10

6. Soruşturmanın Dağınıklığı İlkesi ............................................................. 11

7. Kamusallık İlkesi ..................................................................................... 12

8. Kamu Davasının Mecburiliği ile Maslahata Uygunluk İlkesi ................. 12

a. Kamu Davasının Mecburiliği İlkesi..................................................... 12

b. Maslahata Uygunluk İlkesi .................................................................. 14

C. Soruşturma Evresinde Cumhuriyet Savcısının Görevleri ........................... 16

1. Genel Olarak ............................................................................................ 16

2. Araştırma Görevi ..................................................................................... 18

3. Soruşturma Yapma Görevi ...................................................................... 20 VI

4. Kamu Davasını Açma Görevi .................................................................. 22

5. Cezaları Yerine Getirme Görevi .............................................................. 23

6. Koruma Tedbirlerine Başvurma Görevi .................................................. 24

7. Kanun Yollarına Başvurma Görevi ......................................................... 25

8. Kanunlarla Verilen Diğer Görevleri Yapma Görevi ................................ 26

D. Soruşturma Evresinin Son Bulması............................................................. 27

1. Genel Olarak ............................................................................................ 27

2. Kamu Davasını Açmada Takdir Yetkisinin Kullanılması ....................... 29

a. Genel Olarak ........................................................................................ 29

b. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebep Olarak Etkin Pişmanlık Hükümlerinin Uygulanmasını Gerektiren Koşullar veya Şahsi Cezasızlık Sebebinin Varlığı Hali ......................................................................... 30

b.1. Genel Olarak ................................................................................ 30

b.2. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebep Olarak Etkin Pişmanlık ................. 31

b.3. Şahsi Cezasızlık Sebebi ............................................................... 32

b.4. Denetimi ....................................................................................... 33

c. Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararı Verilmesi .............. 34

c.1. Genel Olarak ................................................................................ 34

c.2. Koşulları ....................................................................................... 36

c.3. Denetimi ....................................................................................... 37

3. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Verilmesi ............................ 38

a. Koşulları .............................................................................................. 38

b. Denetimi .............................................................................................. 39

c. Aynı Fiilden Dolayı Soruşturma ve Dava Açılması ............................ 41

4. Önödeme ve Uzlaştırma Usulünün Uygulanması .................................... 43

a. Genel Olarak ........................................................................................ 43

b. Önödeme ............................................................................................. 43

c. Uzlaştırma ............................................................................................ 46

5. Seri Muhakeme Usulünün Uygulanması ................................................. 50

a. Genel Olarak ........................................................................................ 50

b. Usulü ................................................................................................... 52 VII

6. Kamu Davasının Açılması ................................................................... 54

İKİNCİ BÖLÜM

İDDİANAME VE İDDİANAMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ

A. İddianame .................................................................................................... 57

1. İddianamenin Tanımı ............................................................................... 57

2. İddianamenin İçeriği ve Unsurları ........................................................... 59

a. Genel Olarak ........................................................................................ 59

b. Delillerin Yeterli Şüphe Oluşturması .................................................. 61

c. Görevli ve Yetkili Mahkemeye Hitaben Düzenlenmesi ...................... 64

d. Şüphelinin Kimliğinin Gösterilmesi .................................................... 66

e. Şüphelinin Müdafiinin Gösterilmesi.................................................... 68

f. Maktul, Mağdur veya Suçtan Zarar Görenin Kimliğinin Gösterilmesi ......................................................................................... 70

g. Mağdur veya Suçtan Zarar Görenin Vekili veya Kanuni Temsilcisinin Gösterilmesi .................................................................. 71

h. Açıklanmasında Sakınca Bulunmaması Halinde İhbarda Bulunan Kişinin Kimliğinin Gösterilmesi ......................................................... 72

i. Şikâyette Bulunan Kişinin Kimliğinin Gösterilmesi ............................ 73

j. Şikâyetin Yapıldığı Tarihin Gösterilmesi............................................. 74

k. Yüklenen Suç ve Uygulanması Gereken Kanun Maddelerinin Gösterilmesi ......................................................................................... 74

l. Yüklenen Suçun İşlendiği Yer, Tarih ve Zaman Diliminin Gösterilmesi ......................................................................................... 78

m. Suçun Delillerinin Gösterilmesi ......................................................... 80

n. Şüphelinin Tutukluluk Durumu, Gözaltı ve Tutuklama Tarihleri ile Bunların Sürelerinin Gösterilmesi .................................................. 82

o. Suçu Oluşturan Olayların Mevcut Delillerle İlişkilendirilerek Açıklanması ......................................................................................... 86

p. Şüphelinin Lehine Olan Hususların da İleri Sürülmesi ....................... 88 VIII

r. Suça Dair Hükmedilmesi İstenen Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Belirtilmesi .................................................................... 90

B. İddianame Yerine Geçen Belgeler ............................................................... 91

C. İddianamenin Değerlendirilme Süreci ......................................................... 95

1. İddianameyi İncelemeye Yetkili Makam ................................................. 95

2. İddianamenin Unsurları Bakımından Değerlendirilmesi ......................... 96

3. Değerlendirmenin Yapılacağı Süre .......................................................... 98

a. Genel Olarak ........................................................................................ 98

b. Sürenin Hukuki Niteliği ...................................................................... 98

c. Sürenin Ne Zaman Başlayacağı Sorunu ............................................ 101

c.1. Genel Olarak .............................................................................. 101

c.2. Yargıtay Kararlarındaki Durum ................................................. 102

d. Sürenin Geçirilmiş Olmasının Sonucu .............................................. 106

4. İddianamenin Değerlendirilmesi Sonucu ............................................... 107

D. İddianamenin Kabulü ve Kovuşturma Evresi ........................................... 109

1. İddianamenin Kabulü Kararı ................................................................. 109

2. Kovuşturma Evresi ................................................................................ 111

a. Kovuşturma Evresi Kavramı ............................................................. 111

b. Duruşma Hazırlığı Safhası ................................................................ 114

c. Duruşma Safhası ve Delillerin Tartışılması ....................................... 116

d. Duruşmanın Sona Ermesi ve Hüküm ................................................ 117

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İDDİANAMENİN İADESİ

A. İddianamenin İadesinin Türk Ceza Hukukundaki Tarihi Gelişimi .......... 119

1. Genel Olarak .......................................................................................... 119

2. 1412 Sayılı Ceza Muhakemesi Usulü Kanunu Dönemi ........................ 119

a. 1985 Tarihli Ceza Muhakemesi Usulü Kanunu Değişikliği Öncesi Dönem ................................................................................... 119 IX

b. 1985 Tarihli Ceza Muhakemesi Usulü Kanunu Değişikliği Sonrası Dönem .................................................................................. 121

3. 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Dönemi ................................... 123

a. 2005 Tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu Değişikliği Öncesi Dönem ............................................................................................... 123

b. 2005 Tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu Değişikliği Sonrası Dönem ............................................................................................... 126

c. 2019 Tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu Değişikliği Sonrası Dönem ............................................................................................... 129

B. İddianamenin İadesinin Amacı .................................................................. 132

C. İddianamenin İadesi Kararını Vermeye Yetkili Makam ........................... 133

D. İddianamenin İadesi Aşamasının “Ara Muhakeme” Evresi Olup Olmadığı .................................................................................................... 136

E. İddianamenin İadesi Nedenleri .................................................................. 137

1. Genel Olarak .......................................................................................... 137

2. İddianamenin CMK’nın 170. Maddesine Aykırı Olarak Düzenlenmesi ......................................................................................... 139

a. Yeterli Şüphe Olmadan İddianame Düzenlenmesi ............................ 139

b. Görevli ve Yetkili Olmayan Mahkemeye Hitaben İddianame Düzenlenmesi .................................................................................... 141

c. İddianamede Gösterilmesi Gereken Kimlik Bilgilerinin Gösterilmemesi .................................................................................. 144

d. İddianamede Gösterilmesi Gereken Tarih ve Yer Bilgilerinin Gösterilmemesi .................................................................................. 148

e. Yüklenen Suç, Uygulanması Gereken Kanun Maddeleri ve Hükmedilmesi İstenen Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İddianamede Gösterilmemesi ............................................................ 149

f. Suçun Delillerinin Gösterilmemesi ve Olayların Mevcut Delillerle İlişkilendirilmemesi ........................................................................... 155

g. Şüphelinin Lehine Olan Hususların İleri Sürülmemesi ..................... 159

3. Suçun Sübutuna Doğrudan Etki Edecek Mevcut Bir Delil Toplanmadan İddianame Düzenlenmesi ................................................ 161

a. Maddenin Tarihsel Süreci .................................................................. 161 X

b. Suçun Sübutuna Doğrudan Etki Edecek Mevcut Bir Delil Kavramı ............................................................................................. 162

c. Yargıtay Kararlarındaki Durum ......................................................... 164

4. Önödemeye, Uzlaştırmaya ya da Seri Muhakeme Usulüne Tabi Olan İşlerde Bu Usuller Uygulanmaksızın İddianame Düzenlenmesi ........... 171

a. Maddenin Tarihsel Süreci .................................................................. 171

b. Genel Olarak ..................................................................................... 172

c. Yargıtay Kararlarındaki Durum ......................................................... 174

5. Soruşturma veya Kovuşturma Yapılması İzne veya Talebe Bağlı Olan Suçlarda İzin Alınmaksızın veya Talep Olmaksızın İddianame Düzenlenmesi ......................................................................................... 177

a. Muhakeme Şartlarından Olan İzin ve Talep Kavramları ................... 177

b. İzin veya Talebin Eksikliğinin İddianamenin İadesi Sebebi Olması ................................................................................................ 180

6. İddianamede Cumhuriyet Savcısının İmzasının Olmaması ................... 183

F. İddianamenin İade Edilemeyeceği Haller .................................................. 186

1. Suçun Hukuki Nitelendirilmesi Sebebiyle İddianamenin İade Edilememesi ........................................................................................... 186

2. 15 Günlük Sürenin Geçmiş Olması Sebebiyle İddianamenin İade Edilememesi ........................................................................................... 188

3. İlk İade Kararında Belirtilmeyen Sebeplere Dayanılarak Yeniden İddianamenin İade Edilememesi ............................................................ 190

4. Kanunda Sınırlı Sayıdaki Sebepler Dışında Bir Sebep ile İddianamenin İade Edilememesi ............................................................ 193

G. İddianamenin İadesi Kararına Karşı Başvurulabilecek Kanun Yolu ........ 196

1. Genel Olarak .......................................................................................... 196

2. İddianamenin İadesi Kararına Karşı İtiraz Kanun Yoluna Başvurulması ......................................................................................... 197

3. İddianamenin İadesi Kararına İtirazın Reddi Kararına Karşı Kanun Yararına Bozma Yoluna Başvurulması.................................................. 199

SONUÇ .......................................................................................................... 201

KAYNAKÇA ................................................................................................. 207