Türk Medeni Hukukunda İyiniyetin Korunması

İÇİNDEKİLER

§ 1. GİRİŞ

I. İyiniyetin Korunması................................................................................................ 1

II. İyiniyetin Korunması Fikrinin Doğumu ve Bugüne Kadar Geçirdiği Aşamalar 2

III. İyiniyetin Korunmasının Gerekçeleri................................................................ 8

IV. İyiniyet ve Dürüstlük Kuralı Arasındaki İlişki.............................................. 10

V. İyiniyetin Korunması ve Hukukî Görünüşe Güven Arasındaki İlişki..... 13

§ 2. İYİNİYET KAVRAMI

I. Genel Olarak................................................................................................................ 15

1. Terim Sorunu........................................................................................................ 15

2. MK m. 3 Hükmünün İçeriği.............................................................................. 17

3. MK m. 3 Hükmünün Kaynağı......................................................................... 21

a) Genel Olarak.................................................................................................... 21

b) Hareket Noktası: Bona Fides......................................................................... 22

c) İnanmak, Güvenmek, Dürüstlük Kuralı.................................................. 24

4. Mukayeseli Hukuk Bakımından Durum...................................................... 28

II. İyiniyet Kavramı....................................................................................................... 30

1. Genel Olarak.......................................................................................................... 30

2. Doktrinde Yapılan Tanımlar............................................................................ 31

3. Tanım Denemesi.................................................................................................. 33

4. Hukukî Eksiklik.................................................................................................... 43

5. İyiniyet mi Kötüniyet mi?.................................................................................. 46

a) İyiniyetli Kabul Edilmenin Sebepleri........................................................ 47

b) Kötüniyet........................................................................................................... 49

§ 3. İYİNİYETİN ISPATINA İLİŞKİN ÖZELLİKLER

I. Genel Olarak İspat Yükü......................................................................................... 51

II. İyiniyetin Asıl Kabul Edilmesi............................................................................. 54

1. MK m. 3/I Hükmünün Temel Mantığı........................................................... 55

2. İyiniyet Karinesinin Yapısı............................................................................... 58

3. İyiniyet Karinesinin İşleyişi.............................................................................. 60

§ 4. İYİNİYET KARİNESİNDEN YARARLANMA HAKKININ BULUNMAMASI

I. Genel Olarak................................................................................................................ 63

1. MK m. 3/II Hükmünün İçeriği.......................................................................... 64

2. Hükmün Amacı................................................................................................... 66

3. Hükmün Uygulama Alanı................................................................................ 68

II. Durumun Özelliklerine Nazaran Gösterilmesi Gereken Özenin

Derecesi...................................................................................................................... 70

1. Genel Olarak.......................................................................................................... 70

2. Kavram.................................................................................................................... 75

3. Özenli Davranması Gereken Kişi................................................................... 79

4. İspat Meselesi........................................................................................................ 79

5. Genel Olarak Hâkimin Takdiri Meselesi...................................................... 81

6. Hâkimin Takdir Yetkisine Dair Özel Kurallar............................................ 86

a) Gösterilmesi Gereken Dikkat ve Özenin Derecesi................................ 86

b) Gösterilmesi Gereken Dikkat ve Özenin Konusu................................. 88

7. Resmî Sicil ve Kayıtların İyiniyetin Korunması Bakımından

Anlamı....................................................................................................................... 89

a) Genel Olarak............................................................................................... 89

b) Tapu Sicili ve İyiniyet............................................................................... 91

c) Ticaret Sicili ve İyiniyet......................................................................... 102

d) Diğer Siciller ve İyiniyet........................................................................ 106

e) Sonuç ve Değerlendirme....................................................................... 108

§ 5. KORUNACAK KİŞİDE ARANAN ÖZELLİKLER:
İYİNİYET VE KÖTÜNİYETİN İSNADI MESELESİ

I. Korunacak Kişide Aranan Özellikler................................................................ 111

II. İyiniyet veya Kötüniyetin İsnadı Meselesi..................................................... 116

1. Temsil Yetkisi Olmaksızın Hizmet Sözleşmesi İle Çalıştırılan

Kişilerin Kötüniyetinin Etkisi........................................................................ 116

2. Yardımcı Şahısların Kötüniyetinin Etkisi................................................. 117

a) İş sahibinin hukukî işlem iradesinin oluşmasında herhangi bir etkisi olmayan yardımcı kişilerin kötüniyetinin etkisi........................................................................................................................ 118

b) İş sahibinin hukukî işlem iradesinin oluşmasında etkili olan yardımcı kişilerin kötüniyetinin etkisi 122

aa) Sözleşmenin yapılması imkânını hazırlamakla görevlendirilmiş olan tellalın kötüniyetinin etkisi 123

bb) Sözleşmenin kurulmasında aracılık görevi üstlenmiş olan tellalın kötüniyetinin etkisi 123

3. Doğrudan Temsilde Temsilci veya Temsil Edilenin, İyiniyet veya Kötüniyetinin Etkisi 126

a) Genel Olarak............................................................................................... 126

b) Doğrudan Temsilde Temsilcininİyiniyet veya Kötüniyetinin

Etkisi............................................................................................................. 128

aa) Genel Olarak...................................................................................... 128

bb) Yasal Temsil Bakımından Durum.............................................. 129

cc) İradi Temsil Bakımından Durum................................................ 129

aaa) Temsilcinin "genel temsil yetkisi”ne sahip olması

ihtimali...................................................................................... 130

bbb) Temsilcinin "özel temsil yetkisi”ne sahip olması

ihtimali...................................................................................... 130

dd) Sonuç...................................................................................................... 131

ee) Doğrudan Temsilde Kötüniyetli Temsilci İle İşlem Yapan

Kişinin Durumu................................................................................... 132

c) Doğrudan Temsilde Temsil Edilenin İyiniyet veya Kötüniyetinin

Etkisi..................................................................................................................... 134

aa) Genel Olarak......................................................................................... 134

bb) İradi Temsil Bakımından Durum................................................... 135

aaa) Temsilcinin Özel Temsil Yetkisine Sahip Olması

İhtimali....................................................................................... 135

bbb) Temsilcinin Genel Temsil Yetkisine Sahip Olması İhtimali 136

cc) Yasal Temsilde, Temsil Edilenin Kötüniyetinin Anlamı ve

Etkisi......................................................................................................... 139

4. Birden Fazla Temsilcinin Veya Temsil Edilenin

Bulunduğu Durumlarda, Temsilcilerden Veya Temsil

Edilenlerden Sadece Birisinin Kötüniyetinin Etkisi................................... 142

a) Genel olarak....................................................................................................... 142

b) Birden fazla temsilcinin bulunduğu durumlarda (müteselsil temsil

ve birlikte temsil), bunlardan sadece birisinin kötüniyetinin etkisi.. 142

c) Birlikte iktisapta bulunması veya temsil edilmesi söz konusu olan kişilerden birisinin kötüniyetinin etkisi 146

aa) Birlikte hak iktisap eden kişilerin iyiniyet korumasından yararlanmalarının koşulları 146

aaa) Paylı (Müşterek) Mülkiyet Bakımından

Durum.............................................................................................. 147

bbb) Elbirliği (İştirak Halinde) Mülkiyeti Bakımından Durum 150

bb) Birlikte temsil edilen kişilerden sadece birisinin kötüniyetinin etkisi 151

5. Alt temsilde asıl temsil edilenin veya asıl temsilcinin yahut alt

temsilcinin kötüniyetinin etkisi......................................................................... 154

a) Genel olarak....................................................................................................... 154

b) Alt temsilcinin kötüniyetinin etkisi............................................................ 156

c) Asıl temsil yetkisi veren kişinin (temsil edilenin) kötüniyetinin

etkisi...................................................................................................................... 157

d) Asıl temsilcinin kötüniyetinin etkisi.......................................................... 158

6. Dolaylı temsilde temsilci veya temsil edilenin kötüniyetinin etkisi...... 159

7. Tüzel kişinin iyiniyete ilişkin korumadan yararlanmasındaki

özellikler................................................................................................................... 160

a) Genel Olarak................................................................................................... 160

b) Organı Oluşturan Kişilerin Bilinç Durumunun Tüzel Kişiye

İsnat Edilmesi................................................................................................. 162

c) Tüzel kişiliği bulunmayan şahıs toplulukları (Miras topluluğu,

adi şirket).......................................................................................................... 165

§ 6. İYİNİYETİN KORUNMASINA İLİŞKİN ÖZELLİKLER

I. İyiniyetin Korunması............................................................................................. 167

1. Korumanın İçeriği............................................................................................. 167

a) Hukuki Eksikliğin Olumsuz Sonuçlarının Bütünüyle Bertaraf Edilmesi (Tam Koruma) 168

b) Hukuki Eksikliğin (Olumsuz) Sonuçlarının Hafifletilmesi (Kısmi Koruma) 171

2. İyiniyetin Korunmasının Sebepleri............................................................. 173

a) Genel Olarak................................................................................................. 173

b) Diğer ilgililerin hareket tarzları............................................................... 180

c) Kamu yararı (Hukukî İşlem güvenliği)................................................. 181

II. İyiniyetin Korunduğu Durumlar...................................................................... 182

1. Genel Olarak....................................................................................................... 182

2. İyiniyetin Korunduğu Durumların Yorum ve Kıyas Yoluyla Genişletilmesi İmkânı Var mıdır? 185

a) Yorum............................................................................................................. 185

aa) Birinci Örnek: TTK m. 599 hükmüne ilişkin değerlendirme... 186

bb) İkinci örnek: Yasal temsil ilişkisinde iyiniyet korunur mu?... 191

b) Kıyas................................................................................................................ 193

3. Genel Sınırlandırma........................................................................................ 195

4. Somut Sınırlar.................................................................................................... 196

III. İyi Niyetin Korunmasında Dikkate Alınan Zaman.................................. 198

1. Genel Olarak..................................................................................................... 198

2. Kötüniyetin İyiniyete Dönüşmesi............................................................... 203

IV. Şekil Eksikliği ve İyiniyet İlişkisi..................................................................... 206

Kaynakça...................................................................................................................... 209