Kamu Maliyesi Teori ve Türkiye Uygulaması

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .............................................................................................................................. V

TABLO DİZİNİ ............................................................................................................. XIX

ŞEKİL DİZİNİ ............................................................................................................... XXI

GRAFİK DİZİNİ ......................................................................................................... XXIII

1. BÖLÜM

KAMU MALİYESİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1. TERMİNOLOJİK AÇIKLAMA ..................................................................................... 1

2. KAMU MALİYESİNİN İNCELEME ALANI ............................................................... 2

3. KAMU MALİYESİNİN DİĞER BİLİM DALLARI İLE İLİŞKİSİ ............................... 4

3.1. Kamu Maliyesi ve İktisat ......................................................................................... 4

3.2. Kamu Maliyesi ve Hukuk ........................................................................................ 9

3.3. Kamu Maliyesi ve Siyaset ..................................................................................... 13

3.4. Kamu Maliyesi ve İşletme ..................................................................................... 14

3.5. Kamu Maliyesi ve İstatistik ................................................................................... 16

3.6. Kamu Maliyesi ve Muhasebe ................................................................................ 16

3.7. Kamu Maliyesi ve Psikoloji ................................................................................... 17

3.8. Kamu Maliyesi ve Sosyoloji .................................................................................. 18

2. BÖLÜM

KAMU KESİMİ EKONOMİK FAALİYETLERİ

1. KAMU KESİMİ EKONOMİK FAALİYETLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ........ 21

2. KAMU KESİMİNCE ÜRETİLEN MAL ve HİZMETLER .......................................... 25

2.1. Faydanın Bölünmezliği Kriterine Göre Kamusal Mal ve Hizmetler .................... 26

2.1.1. Tam Kamusal Mal ve Hizmetler .................................................................... 26

2.1.2. Yarı Kamusal Mal ve Hizmetler .................................................................... 29

2.1.2.1. Dışsallık Kavramı................................................................................... 32

2.1.2.2. Dışsallık Çeşitleri ................................................................................... 32

2.1.2.3. Dışsallığa Müdahale ............................................................................... 34

2.1.3. Erdemli Mal ve Hizmetler ............................................................................. 39

2.1.4. Kulüp Mal ve Hizmetleri ............................................................................... 40

2.1.5. Dijital Kamusal Mal ve Hizmetler ................................................................. 40

2.2. Buchanan’ın Kamusal Mal ve Hizmet Tasnifi ....................................................... 42

2.3. Fayda Alanı (Dışsallık) Kriterine Göre Kamusal Mal ve Hizmet Tasnifi ............ 43

2.3.1. Ulusal (Yerel) Kamusal Mal ve Hizmetler .................................................... 44

2.3.2. Bölgesel Kamusal Mal ve Hizmetler ............................................................. 45

2.3.3. Küresel Kamusal Mal ve Hizmetler ............................................................... 45

2.4. Özel Mal ve Hizmetler........................................................................................... 46

2.4.1. Monopol (Tekel) Koşulları Altında Üretim ................................................... 46

2.4.2. Azalan Maliyet Koşullarında Üretim ............................................................. 49

2.4.3. Sıfır Marjinal Maliyetle Üretim ..................................................................... 50

3. KAMUSAL MAL VE HİZMETLERİN ÜRETİM KARARININ ALINMASI: KAMUSAL KARAR ALMA MEKANİZMASINI İŞLEYİŞİ .................................... 51

3.1. Siyasal Süreç.......................................................................................................... 54

3.2. Oylama Yöntemleri ............................................................................................... 55

3.3. Fayda Maliyet Analizi ........................................................................................... 57

3. BÖLÜM

KAMU KESİMİ ÜRETİCİ BİRİMLERİ

1. TÜRKİYE’DE KAMU KESİMİ ÜRETİCİ BİRİMLERİ VE MALİ YAPILARI ........ 64

1.1. Genel Durum ......................................................................................................... 64

1.2. Merkezi Yönetim ................................................................................................... 66

1.2.1. Genel Bütçeli Kuruluşlar ............................................................................... 67

1.2.2. Özel Bütçeli Kuruluşlar ................................................................................. 69

1.2.3. Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar .......................................................... 71

1.2.4. Merkezi Yönetim Bütçesinin Hazırlanması ................................................... 72

1.2.5. Bütçeleme İlkeleri Bakımından Merkezi Yönetim Bütçesi ........................... 74

1.3. Yerel Yönetimler ................................................................................................... 76

1.3.1. Belediyeler ..................................................................................................... 78

1.3.2. İl Özel İdareleri .............................................................................................. 83

1.3.3. Köyler ............................................................................................................ 87

1.4. Sosyal Güvenlik Kuruluşları .................................................................................. 88

1.5. Kamu İktisadi Teşebbüsleri ................................................................................... 91

1.6. Döner Sermayeli İşletmeler ................................................................................... 95

1.7. Fon Kuruluşları ...................................................................................................... 96

1.8. Diğer Kuruluşlar .................................................................................................... 97

2. KAMU KESİMİNİN EKONOMİDEKİ BÜYÜKLÜĞÜNÜN ÖLÇÜLMESİ ............ 97

2.1. Ölçme Yöntemleri ................................................................................................. 97

2.2. Türkiye’de Kamu Kesiminin Ekonomideki Büyüklüğü ve OECD Ülkeleri Karşılaştırması ................................................................................................... 100

4. BÖLÜM

DEVLET FAALİYETLERİ HAKKINDAKİ YAKLAŞIMLAR

1. DEVLETTEN BEKLENEN GÖREVLERİN TARİHSEL GELİŞİMİ ...................... 105

1.1. Merkantilizm ....................................................................................................... 105

1.2. Fizyokrasi ............................................................................................................ 106

1.3. Klasik İktisat ........................................................................................................ 107

1.4. Keynesyen İktisat ................................................................................................ 109

1.5. Rasyonel Beklentiler Görüşü ............................................................................... 112

1.6. Monetarist İktisat ................................................................................................. 112

1.7. Arz Yanlı İktisat .................................................................................................. 114

1.8. Anayasal İktisat ................................................................................................... 116

1.9. Musgrave’lerin Yaklaşımı ................................................................................... 116

2. DEVLETİN YERİNE GETİRDİĞİ FONKSİYONLAR ............................................. 117

2.1. Kaynak Dağılımında Etkinliğin Sağlanması ........................................................ 117

2.2. İktisadi İstikrarın Sağlanması .............................................................................. 119

2.3. İktisadi Büyümenin Sağlanması .......................................................................... 119

2.4. Gelir Dağılımında Adaletin Sağlanması .............................................................. 121

2.4.1. Vergi-Transfer Mekanizması ile Gelir Eşitsizliğini Giderci Etki: Avrupa Birliği Üyesi Refah Devletleri ve Türkiye ................................................. 124

2.4.2. OECD Ülkeleri ve Türkiye’de Vergi-Transfer Mekanizmasının Gelir Dağılımını İyileştirici Etkisi ....................................................................... 125

5. BÖLÜM

KAMU HARCAMALARI

1. KAMU HARCAMALARI TANIMI ........................................................................... 129

2. KAMU HARCAMALARININ SINIFLANDIRILMASI ........................................... 130

2.1. İdari Sınıflandırma ............................................................................................... 130

2.2. Fonksiyonel Sınıflandırma ................................................................................... 132

2.3. Ekonomik Sınıflandırma ...................................................................................... 133

2.3.1. Reel Harcamalar .......................................................................................... 133

2.3.1.1. Cari Harcamalar ................................................................................... 135

2.3.1.2. Yatırım Harcamaları ............................................................................. 135

2.3.2. Transfer Harcamaları ................................................................................... 136

3. KAMU HARCAMALARININ GELİŞİMİ ................................................................. 137

3.1. Kamu Harcamalarının Artışını Açıklayan Yaklaşımlar ....................................... 137

3.1.1. Wagner Kanunu ........................................................................................... 137

3.1.2. Peacock-Wiseman Sıçrama Tezi .................................................................. 138

3.1.3. Maksimizasyon Yaklaşımı ........................................................................... 139

3.2. Kamu Harcamalarının Artış Sebepleri ................................................................. 140

3.2.1. Gerçek Artış Sebepleri ................................................................................. 140

3.2.1.1. Devlet Faaliyetleri ile İlgili Anlayıştaki Gelişme ................................. 140

3.2.1.2. Teknolojik Gelişme .............................................................................. 140

3.2.1.3. Nüfus Artışı .......................................................................................... 141

3.2.1.4. Olağanüstü Koşullar ............................................................................. 141

3.2.1.5. Savaş ve Savunma Harcamalarındaki Artış ......................................... 141

3.2.1.6. Seçim .................................................................................................... 142

3.2.1.7. Dış Göç Almak ..................................................................................... 142

3.2.2. Görünürde Artış Sebepleri ........................................................................... 142

3.2.2.1. Enflasyon ............................................................................................. 142

3.2.2.2. Bütçe Tekniğinde Meydana Gelen Değişiklikler ................................. 142

3.2.2.3. Ülke Topraklarının Genişlemesi .......................................................... 143

3.2.2.4. Para Ekonomisinin Yaygınlaşması ....................................................... 143

4. TÜRKİYE’DE KAMU HARCAMALARININ GELİŞİMİ ........................................ 143

4.1. İdari Tasnife Göre Kamu Harcamaları ................................................................ 143

4.1.1. Genel Devlet Harcamaları ............................................................................ 144

4.1.2. Merkezi Yönetim Harcamaları ..................................................................... 144

4.1.3. Yerel Yönetim Harcamaları ......................................................................... 145

4.1.4. Döner Sermayeli İşletmelerin Harcamaları .................................................. 146

4.1.5. Sosyal Güvenlik Kuruluşları Harcamaları ................................................... 147

4.2. Fonksiyonel Tasnife Göre Kamu Harcamaları .................................................... 148

4.2.1. Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları ........................................................ 149

4.2.2. Genel Devlet Harcamaları ............................................................................ 151

4.3. Ekonomik Tasnife Göre Kamu Harcamaları ....................................................... 154

4.4. Faiz Hariç ve Dahil Kamu Harcamaları............................................................... 156

6. BÖLÜM

KAMUSAL FİNANSMAN

1. KAMUSAL FİNANSMANIN TEMEL ÖZELLİKLERİ ............................................ 159

2. KAMUSAL FİNANMAN ARAÇLARI ..................................................................... 161

3. VERGİ VE BENZERİ GELİRLER ............................................................................ 163

3.1. Vergilemenin Amaçları ....................................................................................... 163

3.1.1. Vergilemenin Mali Amacı ........................................................................... 163

3.1.2. Vergilemenin Mali Olmayan Amaçları ........................................................ 163

3.2. Vergi ve Benzeri Mali Yükümlülükler ................................................................ 165

3.2.1. Vergi ............................................................................................................ 165

3.2.2. Harç .............................................................................................................. 167

3.2.3. Resim ........................................................................................................... 168

3.2.4. Şerefiye ........................................................................................................ 169

3.2.5. Parafiskal Gelir ............................................................................................ 170

3.2.6. Fon ............................................................................................................... 171

3.3. Mülk ve Teşebbüs Gelirleri ................................................................................. 175

3.3.1. Mali Tekel Geliri ......................................................................................... 175

3.4. Para Basımı Gelirleri (Senyoraj Gelirleri) ........................................................... 176

3.5. Bağış ve Yardımlar .............................................................................................. 176

3.6. Borçlanma ............................................................................................................ 177

3.6.1. Borçlanma Çeşitleri ..................................................................................... 177

3.6.1.1. Vadesine Göre Borçlar ......................................................................... 178

3.6.1.1.1. Kısa Vadeli Borçlar ...................................................................... 178

3.6.1.1.2. Orta Vadeli Borçlar ...................................................................... 178

3.6.1.1.3. Uzun Vadeli Borçlar ..................................................................... 178

3.6.1.2. Zorunluluk Kriterine Göre Borçlar ....................................................... 179

3.6.1.2.1. Zorunlu (Cebri) Borçlar ................................................................ 179

3.6.1.2.2. Gönüllü Borçlar ............................................................................ 179

3.6.1.3. Kaynağına Göre Borçlar....................................................................... 179

3.6.1.3.1. İç Borçlar ...................................................................................... 179

3.6.1.3.2. Dış Borçlar ................................................................................... 181

3.7. Özelleştirme Geliri .............................................................................................. 182

4. KAMUSAL FİNANSMAN ARAÇLARININ EGEMENLİK KRİTERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI ............................................................................................. 182

4.1. Devletin Egemenlik Hakkına Dayalı Olarak Elde Ettiği Kamu Finansman Araçları .............................................................................................................. 182

4.2. Devletin Egemenlik Hakkına Dayalı Olmaksızın Elde Ettiği Kamu Finansman Araçları .............................................................................................................. 183

5. TÜRKİYE’DE BAZI KAMUSAL FİNANSMAN ARAÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ .......................................................................................... 183

5.1. Genel Devlet Gelirleri.......................................................................................... 183

5.1.1. Merkezi Yönetim Gelirleri ........................................................................... 184

5.1.2. Yerel Yönetim Gelirleri ............................................................................... 186

5.1.3. Sosyal Güvenlik Kurumu Gelirleri .............................................................. 188

5.1.4. Fon Gelirleri ................................................................................................. 189

5.1.5. Döner Sermaye Gelirleri .............................................................................. 190

5.2. Genel Devlet Gelirlerinin Türleri İtibarıyla Dağılımı .......................................... 190

5.3. Borç Stoku ........................................................................................................... 191

7. BÖLÜM

VERGİNİN UNSURLARI VE VERGİLEME SÜRECİ

1. VERGİNİN UNSURLARI .......................................................................................... 197

1.1. Verginin Konusu .................................................................................................. 197

1.2. Vergi Mükellefi ................................................................................................... 198

1.3. Konu ve Mükellefte Sınırlamalar ........................................................................ 200

1.3.1. Vergi İstisnası .............................................................................................. 200

1.3.2. Vergi Muafiyeti ............................................................................................ 202

1.4. Vergiyi Doğuran Olay ......................................................................................... 202

1.5. Vergi Matrahı ...................................................................................................... 202

1.5.1. Matrahına Göre Vergi Türleri ...................................................................... 203

1.5.1.1. Advalorem Vergiler ............................................................................. 203

1.5.1.2. Spesifik Vergiler .................................................................................. 203

1.5.2. Vergi Matrahının Tespit Yöntemleri ............................................................ 203

1.5.2.1. Beyan Usulü ......................................................................................... 204

1.5.2.2. İdarece Takdir/Tespit Yöntemi ............................................................ 204

1.5.2.2.1. Götürü Usul .................................................................................. 204

1.5.2.2.2. İdarece Tespit Usulü ..................................................................... 206

1.6. Verginin Tarifesi .................................................................................................. 207

1.7. Vergi Oranı .......................................................................................................... 210

1.7.1. Sabit Miktarlı Vergiler ................................................................................. 210

1.7.2. Vergi Oranı ile İlgili Çeşitli Kavramlar ....................................................... 210

1.7.2.1. Kanuni Oran ......................................................................................... 210

1.7.2.2. Efektif Vergi Oranı .............................................................................. 210

1.7.2.3. Ortalama Vergi Oranı ........................................................................... 212

1.7.2.4. Marjinal Vergi Oranı ............................................................................ 212

1.7.3. Oran Yapısına Göre Vergi Türleri ............................................................... 213

1.7.3.1. Düz Oranlı (Nisbi Vergiler) ................................................................. 213

1.7.3.2. Artan Oranlı Vergiler ........................................................................... 213

1.7.3.2.1. Artan Oranlı Tarifeye İlişkin Bazı Kavramlar .............................. 215

1.7.3.2.2. Artan Oranlılık Çeşitleri ............................................................... 215

1.7.3.2.2.1. Basit Artan Oranlılık............................................................. 215

1.7.3.2.2.2. Dilimli Artan Oranlılık ......................................................... 216

1.7.3.2.2.3. Sınırlı / Sınırsız Artan Oranlılık ............................................ 218

1.7.3.2.2.4. Tek Elemanlı / Çok Elemanlı Artan Oranlılık ...................... 218

1.7.3.2.2.5. Açık / Gizli Artan Oranlılık .................................................. 219

1.7.3.3. Azalan Oranlı Vergiler ......................................................................... 219

2. VERGİLEME SÜRECİ ............................................................................................... 220

2.1. Verginin Tarhı ..................................................................................................... 220

2.1.1. Verginin Tarh Yöntemleri ............................................................................ 221

2.1.1.1. Beyan Usulüne Göre Tarhiyat .............................................................. 221

2.1.1.2. Götürü Usule Göre Tarhiyat ................................................................. 221

2.1.1.3. İdarece Tarhiyat ................................................................................... 222

2.2. Verginin Tebliği .................................................................................................. 222

2.3. Verginin Tahakkuku ............................................................................................ 222

2.4. Verginin Tahsili ................................................................................................... 222

2.4.1. Verginin Tahsil Yöntemleri ......................................................................... 223

2.4.1.1. Doğrudan Tahsil Yöntemi .................................................................... 223

2.4.1.2. Dolaylı Tahsil Yöntemi ........................................................................ 223

2.4.1.3. İltizam Usulü ........................................................................................ 224

2.4.1.4. İhale Usulü ........................................................................................... 224

2.4.1.5. Halk Temsilcileri Eliyle Tahsil Usulü .................................................. 225

2.4.1.6. Emanet Usulü ....................................................................................... 225

2.4.1.7. Pul ve Bandrol Yapıştırmak Suretiyle Verginin Tahsili Usulü ............ 225

3. TÜRKİYE’DE MALİ ANESTEZİYE UYGUN TAHSİL EDİLEN VERGİ HACMİ ...................................................................................................................... 226

8. BÖLÜM

VERGİ YÜKÜ VE VERGİ UYUMU

1. VERGİ YÜKÜ ............................................................................................................ 231

1.1. Subjektif Vergi Yükü .......................................................................................... 231

1.2. Objektif Vergi Yükü (Bireysel Vergi Yükü) ...................................................... 232

1.3. Toplam Vergi Yükü ............................................................................................. 232

1.4. Sektörel Vergi Yükü ............................................................................................ 233

1.5. Bölgesel Vergi Yükü ........................................................................................... 233

1.6. Brüt Vergi Yükü .................................................................................................. 233

1.7. Net Vergi Yükü ................................................................................................... 234

1.8. Gerçek Vergi Yükü .............................................................................................. 235

1.9. Yaşam Boyu Vergi Yükü ..................................................................................... 236

1.10. Aşırı Vergi Yükü ............................................................................................... 236

2. VERGİ UYUMU ......................................................................................................... 237

2.1. Vergiye Gönüllü Uyum ....................................................................................... 237

2.2. Vergi Uyumsuzluğu ............................................................................................. 237

2.3. Vergi Uyumu Bağlamında Ele Alınması Gereken Bazı Olgular ......................... 238

2.3.1. Vergi Kapasitesi ........................................................................................... 238

2.3.2. Vergi Gayreti ............................................................................................... 238

2.3.3. Vergi Açığı .................................................................................................. 238

2.3.4. Vergi Erozyonu ............................................................................................ 239

2.3.5. Vergi Harcaması .......................................................................................... 240

2.3.6. Vergileme Maliyetleri .................................................................................. 240

2.3.7. Vergi Takozu (Vergi Kaması) ...................................................................... 241

2.3.8. Vergi Bilinci ................................................................................................ 242

2.3.9. Vergi Ahlâkı ................................................................................................ 242

2.3.10. Vergi Zihniyeti ........................................................................................... 242

2.3.11. Vergi Kültürü ............................................................................................. 242

3. VERGİYE KARŞI TEPKİLER VE VERGİ UYUMSUZLUK TÜRLERİ ................. 243

3.1. Vergi Yansıması .................................................................................................. 243

3.1.1. Yansımanın Aşamaları ................................................................................. 243

3.1.2. Yansımayı Belirleyen Koşullar .................................................................... 245

3.1.2.1. Piyasa Koşulları ................................................................................... 245

3.1.2.2. Talep ve Arz Esneklikleri ..................................................................... 249

3.1.2.3. Verginin Türü ....................................................................................... 251

3.1.3. Yansıma Türleri ........................................................................................... 251

3.1.3.1. İleri Yansıma ........................................................................................ 251

3.1.3.2. Geri Yansıma ....................................................................................... 251

3.1.3.3. Kanuni Yansıma ................................................................................... 252

3.1.3.4. Fiili Yansıma ........................................................................................ 252

3.1.3.5. Sınırlı Yansıma..................................................................................... 252

3.1.3.6. Sınırsız Yansıma .................................................................................. 252

3.1.3.7. Mutlak Yansıma ................................................................................... 252

3.1.3.8. Diferansiyel Yansıma ........................................................................... 253

3.1.3.9. Çapraz Yansıma ................................................................................... 253

3.1.3.10. Bütçe Yansıması................................................................................. 253

3.2. Vergiden Kaçınma ............................................................................................... 254

3.3. Vergi Plânlaması .................................................................................................. 255

3.4. Vergi Kaçakçılığı ................................................................................................. 255

3.5. Kayıt Dışı Ekonomi ............................................................................................. 257

3.6. Verginin Reddi .................................................................................................... 258

4. VERGİ KAYBI ........................................................................................................... 258

4.1. Hukuki Anlamda Vergi Kaybı ............................................................................. 258

4.2. Ekonomik Anlamda Vergi Kaybı ........................................................................ 259

5. VERGİYE İLİŞKİN DİĞER BAZI KAVRAMLAR .................................................. 259

5.1. Verginin Amortismanı ......................................................................................... 259

5.2. Verginin Kapitalizasyonu .................................................................................... 259

5.3. Verginin Dönüştürülmesi ..................................................................................... 259

5.4. Çifte Vergileme ................................................................................................... 260

5.5. Vergi Harmonizasyonu ........................................................................................ 260

6. TÜRKİYE’DE VERGİ YÜKÜ ................................................................................... 260

7. TÜRKİYE’DE KAYITDIŞI EKONOMİ .................................................................... 261

8. TÜRKİYE’DE VERGİ HARCAMALARI ................................................................. 263

9. BÖLÜM

VERGİLEME İLKELERİ

1. ADAM SMITH’İN VERGİLEME İLKELERİ ........................................................... 270

2. ADOLPH WAGNER’İN VERGİLEME İLKELERİ .................................................. 271

2.1. Mali İlkeler .......................................................................................................... 271

2.2. İktisadi İlkeler ...................................................................................................... 271

2.3. Ahlâki İlkeler ....................................................................................................... 271

2.4. İdari ve Teknik İlkeler ......................................................................................... 272

3. GÜNÜMÜZ VERGİLEME İLKELERİ ...................................................................... 272

3.1. Mali İlkeler .......................................................................................................... 272

3.1.1. Verimlilik İlkesi ........................................................................................... 272

3.1.2. Esneklik İlkesi .............................................................................................. 273

3.1.3. İstikrar İlkesi ................................................................................................ 275

3.2. İktisadi İlkeler ...................................................................................................... 275

3.3. Adaletle İlgili İlkeler............................................................................................ 277

3.3.1. Vergileme Yaklaşımları ............................................................................... 278

3.3.1.1. Ödeme Gücüne Göre Vergilemede Ödeme Gücünün Tespiti .............. 279

3.3.1.2. Ödeme Gücüne Göre Vergilendirmeyi Mümkün Kılan Teknikler ....... 280

3.3.1.2.1. Artan Oranlılık ............................................................................. 280

3.3.1.2.2. En Az Geçim İndirimi .................................................................. 281

3.3.1.2.2.1. En Az Geçim İndirimi Seviyesinin Belirlenmesine Yönelik Yaklaşımlar ........................................................................... 281

3.3.1.2.2.2. En az Geçim İndirimi Uygulanma Yöntemleri ..................... 282

3.3.1.2.3. Ayırma İlkesi ................................................................................ 283

3.4. Vergilemenin İdari İlkeleri .................................................................................. 284

4. TÜRKİYE’DE ANAYASAL VERGİLEME İLKELERİ ........................................... 284

5. TÜRKİYE’DE VERGİ ESNEKLİĞİ .......................................................................... 285

6. TÜRKİYE’DE VERGİLERİN VERİMLİLİĞİ .......................................................... 286

10. BÖLÜM

VERGİLERİN SINIFLANDIRILMASI

1. Aynî, Nakdî, Bedenî Vergiler ...................................................................................... 291

2. Subjektif ve Objektif Vergiler ..................................................................................... 291

3. Dolaylı ve Dolaysız Vergiler ....................................................................................... 291

4. Geniş ve Dar Tabanlı Vergiler .................................................................................... 292

5. Gelir, Servet ve Harcama Vergileri ............................................................................. 292

11. BÖLÜM

GELİR, SERVET ve HARCAMA VERGİLERİ: TEORİK ÖZELLİKLERİ ve TÜRKİYE’DEKİ DURUM

1. GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER ............................................................. 296

1.1. Gelir Vergisi ........................................................................................................ 296

1.1.1. Geliri Tanımlayan Yaklaşımlar .................................................................... 297

1.1.1.1. Kaynak Teorisi ..................................................................................... 297

1.1.1.2. Net Artış Teorisi ................................................................................... 297

1.1.2. Gelir Vergisi Uygulama Yöntemleri ............................................................ 298

1.1.2.1. Üniter Gelir Vergisi .............................................................................. 298

1.1.2.2. Sedüler Gelir Vergisi ............................................................................ 298

1.1.2.3. Bileşik Gelir Vergisi ............................................................................ 298

1.1.3. Türkiye’de Gelir Vergisi .............................................................................. 299

1.1.3.1. Türk Gelir Vergisinin Geliri Kabul Edişine Hakim Yaklaşım ............. 299

1.1.3.2. Türkiye’de Uygulanılan Gelir Vergilemesi Yöntemi ........................... 301

1.1.3.3. Türk Gelir Vergisinin Unsurları ........................................................... 301

1.1.3.4. Gelir Vergisinin Özellikleri .................................................................. 303

1.2. Kurumlar Vergisi ................................................................................................. 303

1.2.1. Kurumlar Vergisi ile Gelir Vergisinin Entegrasyonu .................................. 303

1.2.2. Türkiye’de Kurumlar Vergisi ....................................................................... 304

1.2.3. Kurumlar Vergisinin Unsurları .................................................................... 304

1.2.4. Kurumlar Vergisinin Özellikleri .................................................................. 305

2. SERVET ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER ......................................................... 305

2.1. Servet ve Servet Unsurları ................................................................................... 305

2.2. Servet Vergisinin Gerekçesi ................................................................................ 306

2.3. Servet Vergisi Uygulama Yöntemlerine Göre Türleri ......................................... 306

2.3.1. Genel Servet Vergilemesi ............................................................................ 307

2.3..2. Özel Servet Vergilemesi ............................................................................. 307

2.3.3. Servet Transferi Üzerinden Alınan Vergiler ................................................ 307

2.3.4. Devamlı Servet Vergileri ............................................................................. 307

2.3.5. Geçici Servet Vergisi ................................................................................... 308

2.3.6. Gerçek Servet Vergileri ............................................................................... 308

2.3.7. Görünürde Servet Vergileri .......................................................................... 308

2.4. Türkiye’de Servet Vergisi Türleri ........................................................................ 308

2.4.1. Emlâk Vergisi .............................................................................................. 308

2.4.1.1. Emlâk Vergisinin Unsurları ................................................................. 308

2.4.1.2. Emlâk Vergisinin Özellikleri ............................................................... 309

2.4.2. Değerli Konut Vergisi .................................................................................. 310

2.4.2.1. Değerli Konut Vergisinin Unsurları ..................................................... 310

2.4.2.2. Değerli Konut Vergisinin Özellikleri ................................................... 311

2.4.3. Motorlu Taşıtlar Vergisi .............................................................................. 312

2.4.3.1. Motorlu Taşıtlar Vergisinin Unsurları .................................................. 312

2.4.3.2. Motorlu Taşıtlar Vergisinin Özellikleri ................................................ 313

2.4.4. Veraset ve İntikal Vergisi ............................................................................ 313

2.4.4.1. Veraset ve İntikal Vergisinin Unsurları ................................................ 314

2.4.4.2. Veraset ve İntikal Vergisinin Özellikleri .............................................. 314

3. HARCAMALAR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER ............................................ 314

3.1. Harcama Vergisi .................................................................................................. 315

3.2. Muamele Vergileri ............................................................................................... 315

3.2.1. İstihlâk Vergisi ............................................................................................. 315

3.2.2. Toplu Muamele Vergisi ............................................................................... 315

3.2.3. Yayılı Muamele Vergisi ............................................................................... 316

3.2.4. Katma Değer Vergisi ................................................................................... 316

3.2.4.1. Katma Değer Vergisi Uygulama Yöntemleri ....................................... 316

3.2.4.2. Türkiye’de Katma Değer Vergisi ......................................................... 317

3.2.4.2.1. Katma Değer Vergisinin Unsurları ............................................... 318

3.2.4.2.2. Katma Değer Vergisinin Özellikleri ............................................. 318

3.2.4.3. Katma Değer Vergisi Tipleri ................................................................ 319

3.2.4.3.1. GSMH Tipi KDV ......................................................................... 319

3.2.4.3.2. Gelir Tipi KDV ............................................................................ 319

3.2.4.3.3. Tüketim Tipi KDV ....................................................................... 319

3.3. Özel Tüketim Vergisi .......................................................................................... 319

3.3.1. Özel Tüketim Vergisinin Unsurları .............................................................. 321

3.3.2. Özel Tüketim Vergisinin Özellikleri ............................................................ 322

4. TÜRKİYE’DE VERGİ TÜRLERİ İTİBARIYLA TAHSİL EDİLEN VERGİ MİKTARI .................................................................................................................. 322