İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ XI

İÇİNDEKİLER. XIII

KISALTMALAR XXVII

TABLOLAR LİSTESİ XXXIII

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GENEL BAKIŞ VE BAZI HÜKÛMET SİSTEMİ UYGULAMALARI

1. GENEL OLARAK. 21
2. KUVVETLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GÖRE HÜKÛMET SİSTEMLERİ 25
   1. Parlamenter Hükûmet Sistemi. 31
      1. Genel Olarak. 36
      2. Parlamenter Hükûmet Sisteminin Birleşik Krallık Uygulaması (Westminster Sistemi ya da Çoğun- lukçu Sistem) ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 47
         1. Parlamento: Lordlar Kamarası ve Avam Ka- marası 61
            • Lordlar Kamarası (House of Lords). 62
            • Avam Kamarası (House of Commons) 64

1. Yürütme Organı: Kral/Kraliçe (The Crown) ve Kabine (Cabinet)          69
   • Kral ya da Kraliçe (The Crown) 69
   • Kabine (Cabinet): Başbakan ve Bakanlar74
     • Gölge Kabine (Shadow Cabinet). 77

1. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 78
   • Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Orga- nının Etkisi 78
   • Devlet Başkanının Kanunları Veto Yetkisi.81

• Devlet Başkanının Avam Kamarası’nı Fesih Yetkisi    83
• Prorogation 84
• İkincil Kanunlar ya da İkincil Yasama Biçimleri 86
• Karşı İmza Kuralı 88
• Parlamento’nun Yürütme Organını De- netleme Araçları 90
  • Güven Oylaması/Güvensizlik Oylama- sı 90
  • Yazılı ve Sözlü Soru 91
  • Görüşmeler. 93
  • Komisyonlar ya da Komiteler. 94

3. Parlamenter Hükûmet Sisteminin Federal Al- manya Cumhuriyeti Uygulaması ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler. 97
   1. Yasama Organı: Federal Meclis (Bundestag) ve Federal Konsey (Bundesrat) 98
   2. Yürütme Organı: Federal Cumhurbaşkanı ve Federal Bakanlar Kurulu 108

• Federal Cumhurbaşkanı (Bundespräside- nt) 108
• Federal Bakanlar Kurulu (Bundesregieru- ng): Şansölye (Federal Başbakan) ve Federal Bakanlar 117

1. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 123
   • Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Orga- nının Etkisi 123
   • Cumhurbaşkanı’nın Kanunları Veto Yet- kisi 126
   • Cumhurbaşkanı’nın Federal Meclis’i Fesih Yetkisi       127
   • Kanun Hükmünde Kararnameler 127
   • Zorunlu ya da İvedi Yasama Durumu 130
   • Karşı İmza Kuralı 131
   • Parlamentonun Yürütme Organını Denet- leme Araçları 132
     • Soru 133
     • Fesih Tehdidi Altında Güven Oylama- sı 136
     • Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu           136
     • Araştırma Komisyonları 137
     • Komisyonlar. 139

1. Başkanlık Hükûmet Sistemi. 142
   1. Genel Olarak. 143
   2. Başkanlık Hükûmet Sisteminin Amerika Birleşik Devletleri Uygulaması ve Yasama ile Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler. 151
      1. Yasama Organı: Kongre (Congress)          156

• Temsilciler Meclisi (House of Representa- tives) 158
• Senato (Senate). 160
  1. Yürütme Organı: Başkan (President). 163
     • Başkan Yardımcısı (Vice Presedent). 172
     • 1789-2022 Yılları Arasında Görev Yapan Başkan ve Başkan Yardımcıları 175
  2. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişkiler 183
     • Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Orga- nının Etkisi 185
     • Başkan’ın Kanunları Veto Yetkisi. 188
     • Başkanlık Kararnameleri (Executive Or- ders) 192
     • Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi (The Supreme Court of the United States)

• Bütçe Sürecinde Kongre ve Başkan 204
• Senato’nun Bazı Atamaları Onaylama Yetkisi   207
• Suçlandırma Mekanizması (Impeach- ment)   211

İKİNCİ BÖLÜM PARLAMENTER HÜKÛMET SİSTEMİNİN

TÜRKİYE UYGULAMALARINA

GENEL BAKIŞ

1. GENEL OLARAK. 221

22. 1876 KĀNÛN-I    ESÂSÎ’DE    08.1909    TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM

.250

1. Yasama Organı: Heyet-i Umûmî ya da Meclis-i Umûmî 257
   1. Heyet-i Meb‘ûsan ya da Meclis-i Meb‘ûsan. 259
   2. Heyet-i A‘yân ya da Meclis-i A‘yân 265
2. Yürütme Organı: Pâdişâh ve Heyet-i Vükelâ ya da Meclis-i Vükelâ 267
   1. Pâdişâh 268
   2. Heyet-i Vükelâ ya da Meclis-i Vükelâ 273
      1. Meşrutiyet Dönemi’nde Görev Yapan Hü- kûmetler 276
   3. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişki- ler 279
      1. Pâdişâh’ın Kanunları Veto Yetkisi 279
      2. Pâdişâh’ın Heyet-i Meb‘ûsan’ı Fesih Yetkisi281
      3. Kānûn-ı Muvakkatler ya da Geçici Kanunlar 283
      4. Nizâmnâmeler ya da Tüzükler 285
      5. Yasama Organının Yürütme Organını Denetleme Araçları 288
         1. Soru ya da Sual 288
         2. Güven Oylaması ve Gensoru ya da İstîzâh .290

1. Meclis Araştırması ya da Heyet-i Tahkikiye .292

1. Meclis Soruşturması 293
2. Genel Görüşme 295

• 1921 VE 1924 TEŞKİLÂT-I ESÂSİYYE KÂNÛNLA- RI DÖNEMİ 298

1. 1961 ANAYASASI DÖNEMİ310

1. Genel Olarak314
2. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi

315

1. Millet Meclisi 316
2. Cumhuriyet Senatosu 317

1. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu 318
   1. Cumhurbaşkanı 319
   2. Bakanlar Kurulu: Başbakan ve Bakanlar 325
   3. “Karşı İmza Kuralı” ve Cumhurbaşkanı’nın Siyasi Sorumsuzluğu 327
2. Yasama ve     Yürütme  Organları Arasındaki İlişkiler      328
   1. Cumhurbaşkanı’nın Kanunları Bir Daha Görü- şülmek Üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Geri Gönderme Yetkisi. 332
   2. Cumhurbaşkanı’nın Türkiye Büyük Millet Mecli- si Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Verme Yet- kisi 335
   3. Kanun Hükmünde Kararnameler. 338
   4. Yasama Organının Yürütme Organını Denetleme ve Bilgi Edinme Araçları 340
      1. Soru 340
      2. Genel Görüşme 342
      3. Meclis Araştırması 344
      4. Meclis Soruşturması 346
      5. Güven oylaması. 348
      6. Gensoru. 350
   5. 05.1960 ile 12.09.1980 Tarihleri Arasında Görev Yapan Hükûmetler ve Cumhurbaşkanları 352

F.1961 Anayasası Döneminde Görev Yapan Koalis- yon ve Azınlık Hükûmetleri       355

1. 1982 ANAYASASI’NIN İLK HALİ358
   1. Genel Olarak361
   2. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi

364

1. 04.1920 ile 07.07.2018 Tarihleri Arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Üye Tam Sayısındaki Değişiklikler 374

1. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu 377
   1. Cumhurbaşkanı 378
   2. Bakanlar Kurulu: Başbakan ve Bakanlar 389
   3. Karşı İmza Kuralı ve Cumhurbaşkanı’nın Siyasi Sorumsuzluğu 398
2. Hükûmet Sistemi: “Rasyonelleştirilmiş ya da Aklileştirilmiş Parlamenter Hükûmet Sistemi”

403

1. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişki- ler 412
   1. Cumhurbaşkanı’nın Kanunları Bir Daha Görü- şülmek Üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Geri Gönderme Yetkisi. 412
   2. Cumhurbaşkanı’nın Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi 416
   3. Kanun Hükmünde Kararnameler. 418
   4. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları 427
      1. Soru 428
      2. Güven oylaması. 430

1. Gensoru. 433
2. Meclis Soruşturması. 436

• 05.2007 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM 440
  1. Genel Olarak441
  2. Hükûmet Sistemi: Parlamenter Hükûmet Sistemi

455

• 09.1980 TARİHLİ ASKERİ DARBE’DEN CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNE GEÇİLİNCEYE KADAR GÖREV YAPAN HÜKÛ- METLER VE CUMHURBAŞKANLARI 466

VIII.1982 ANAYASASI DÖNEMİNDE GÖREV YAPAN KOALİSYON VE AZINLIK HÜKÛMETLERİ        470

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

21. 01.2017 TARİHLİ ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ SONRASI DÖNEM 475
    1. Genel Olarak484
    2. Yasama Organı: Türkiye Büyük Millet Meclisi 500
       1. Milletvekillerinin Seçimi. 509
       2. Milletvekillerinin Hukuki Statüsü. 512
       3. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İç Yapısı 515
          1. Başkanlık Divanı 515
          2. Siyasi Parti Grupları 516
          3. Danışma Kurulu 517
          4. İhtisas Komisyonları. 517

4. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Görev ve Yetkileri 519

1. Yürütme Organı: Cumhurbaşkanı. 522
   1. Seçimi. 526
   2. Göreve Başlaması ve Görevinin Sona Ermesi . 533
   3. Görev ve Yetkileri 536
   4. Siyasi ve Hukuki Sorumluluğu. 539
   5. Düzenleyici İşlemleri. 542
      1. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 543
      2. Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri. 555
      3. Cumhurbaşkanlığı Kararları 557
      4. Adsız Düzenleyici İşlemler. 559
   6. Kabinenin Diğer Üyeleri: Cumhurbaşkanı Yar- dımcıları ve Bakanlar 560
      1. Cumhurbaşkanı Yardımcıları 561
         • Cumhurbaşkanı Yardımcısı Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar 563
         • Cumhurbaşkanı Yardımcılarının                                                Görev ve Yetkileri      563
         • Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sorum- luluğu 564
      2. Bakanlar 565
         • Bakan Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar 569

• Bakanların Görev ve Yetkileri. 569
• Bakanların Sorumluluğu 570
• Bakan Yardımcıları. 572
• Bakanlıklar. 572

7. Politika Kurulları. 574
8. Cumhurbaşkanlığı Ofisleri. 577

9. Bağlı Kurum ve Kuruluşlar 578
10. Hâlihazırda Cumhurbaşkanlığı Görevini Yerine Getiren Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkan- lığı Seçimlerinde Tekrar Aday Olabilir Mi? 578

1. Yasama ve Yürütme Organları Arasındaki İlişki- ler ve Etkileşim Araçları ile Bunları Etkileyen Kimi Unsurlar 588
   1. Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi 588
   2. Cumhurbaşkanı’nın Kanunları Veto Yetkisi  592
   3. Cumhurbaşkanı’nın “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” 596
   4. Cumhurbaşkanı’nın Cezai Sorumluluğu  603
   5. Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların Cezai Sorumlulukları ve Yargılanmaları 610
   6. Cumhurbaşkanlığı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Seçimlerinin Aynı Tarihte Yapılması. 614
   7. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları 618
      1. Yazılı Soru. 621
      2. Kanun Tekliflerinin Görüşülmesi Sırasında Soru ve Cevap İşlemi 623
      3. Genel Görüşme. 625
      4. Meclis Araştırması 628
      5. Meclis Soruşturması 631
   8. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile Parla- menter Hükûmet Sisteminin Türkiye Cumhuriye- ti Uygulamasının Karşılaştırılması634

• Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi ile Başkanlık Hükûmet Sisteminin Amerika Birleşik Devletleri Uygulamasının ve Yarı Başkanlık Hükûmet Siste-

minin Fransız Cumhuriyeti Uygulamasının Karşı- laştırılması   636

1. ARA DEĞERLENDİRME642

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER BAKIMINDAN ÇIKABİLECEK SORUNLAR

VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İLE BAZI TARTIŞMALAR

1. GENEL OLARAK. 659
2. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASIN- DAKİ İLİŞKİLERLE İLGİLİ KİMİ SORUNLAR VE TARTIŞMALAR 661
   1. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin “Bütçe Hakkı”nın Zayıflatılması Tartışmaları 662
   2. “Tarafsız ve Partili Cumhurbaşkanı” Tartışmaları

681

1. “Çift ya da Çifte Meşruiyet” İddiası. 692
2. “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” Bakımından Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Arasındaki Denge(sizlik)699
3. Delegasyoncu Demokrasi Tartışmaları ve Cum- hurbaşkanlığı Kararnameleri 706
4. Cumhurbaşkanı’nın Atama Yetkileri716
5. “Cumhurbaşkanı’nın Sorumluluğu” Tartışmaları 726

1. Otoriterizm ve Kuvvetler Birliği Tartışmaları 731

İ. Parlamenter Hükûmet Sistemine Dönüş ve Bu Sis- temin Rasyonelleştirilmesi Önerileri 746

1. “Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu” Kuru- mu 756
2. Alternatif ya da Aralıklı Başkanlık Sistemi  759

• NELER YAPILABİLİR?761
  1. Milletvekillerinin Seçildikleri Bölgedeki Seçmen- leriyle Daha Yakın İlişki İçerisinde Bulunmaları Sağlanabilir 765
  2. Siyasi Partilerde Değişimi Teşvik Edici Düzenle- meler Yapılabilir 769
  3. Kamu Denetçiliği Kurumu Güçlendirilebilir ve Kurumun Etkinliği Artırılabilir 772
  4. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’yla İlgili Kimi Değişiklikler Yapılabilir 778
  5. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Denetim Mekanizmaları Güçlendirilebilir 782

• Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonları Arasında Etkileşim Sağlanabilir. 785

1. Kamu Siyasalarının Belirlenmesinde Halkoyla- ması Usulü Benimsenebilir 786
   1. “Halkın Vetosu” Kurumu Kabul Edilebilir  788
   2. Seçmene “Kanun Teklifi Sunma Hakkı” Verile- bilir 789
   3. Seçmene “Geri Çağırma Hakkı” Verilebilir  791
   4. E-Demokrasi Uygulamaları ve Dijitalleşme Yaygınlaştırılabilir 793
2. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Güçlendirilebilir 796

İ. Anayasa Yargısıyla İlgili Reform Yapılabilir      802

1. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle İlgili Tered- dütler Giderilebilir 811
2. Cumhurbaşkanı’nın Seçimi ile Birlikte Cumhur- başkanı Yardımcısının Seçimi de Yapılabilir 820

SONUÇ. 823

KAYNAKLAR. 851

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI. 949