Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi Yasama, Yürütme ve Yargı

İÇİNDEKİLER
 

ÖNSÖZ   IX

İÇİNDEKİLER.. XI

KISALTMALAR.. XXVII

TABLOLAR LİSTESİ. XXXV

GİRİŞ. 1

BİRİNCİ BÖLÜM

YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI

ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GENEL BAKIŞ

VE BAZI HÜKÛMET SİSTEMİ UYGULAMALARI

I.  GENEL OLARAK.. 7

II. KUVVETLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERE GÖRE HÜKÛMET SİSTEMLERİ  29

A. Parlamenter Hükûmet Sistemi 35

B. Başkanlık Hükûmet Sistemi 53

C. Yarı Başkanlık Hükûmet Sistemi 62

D. Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi 83

1.  Genel Olarak. 84

2.  Anayasa Değişikliği Sürecine İlişkin Bazı Tespitler. 87

3.  Anayasa Değişikliğinden Önceki Süreç ve Bazı Tespitler  92

İKİNCİ BÖLÜM

YASAMA ORGANI:

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

I.  GENEL OLARAK.. 115

II. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN ÜYE TAM SAYISI  116

III. YASAMA DÖNEMİ. 120

IV. MİLLETVEKİLLERİNİN SEÇİMİ. 130

A. Milletvekili Seçilme Yeterliliği 130

B. Seçim Barajı ve Seçim İttifakları 137

1. Seçim Barajının Anayasaya Aykırılığı Sorunu.. 143

C. Seçmen Olma Şartları 150

1.  Yurtdışı Seçmenlerle İlgili Kimi Esaslar. 157

D. Seçim İlkeleri 162

1.  Seçimlerin Serbestliği 163

2.  Genel Oy. 165

3.  Eşit Oy. 166

4.  Tek Dereceli Seçim... 166

5.  Gizli Oy. 167

6.  Açık Sayım ve Döküm... 167

7.  Yargı Organlarının Yönetimi ve Denetimi 167

E. Seçim Çevreleri 167

F.  Adaylık.. 172

G. Seçim Sistemi 174

H. Seçimlerin Başlangıcı 175

İ.  Ara Seçimler. 177

J.  Seçimlerin Yönetimi ve Denetimi 177

1.  Yüksek Seçim Kurulu.. 178

a) Kuruluşu ve Örgütlenmesi 179

b) Görev ve Yetkileri 182

(1) 1982 Anayasası’nda Yer Alan Görev ve Yetkiler  183

(2) 298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler. 183

(a) Md. 14’te Sayılan Görev ve Yetkiler. 183

(b) Md. 14 Dışındaki Maddelerde Sayılan Bazı Görev ve Yetkiler  186

(3) 7062 Sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler. 195

(a) Md. 6’da Sayılan Görev ve Yetkiler. 195

(4) 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda Yer Alan Görev ve Yetkiler  196

(5) 2972 Sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler  200

(6) 3376 Sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler. 201

(7) 6271 Sayılı Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu’nda Yer Alan Görev ve Yetkiler  201

(8) 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nda Yer Alan Görev ve Yetkiler  204

(9) 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’da Yer Alan Görev ve Yetkiler. 205

(10) Diğer Kanunlardaki Yetkili Hâkimin veya İlçe Seçim Kurulunun Belirlenmesi Görev ve Yetkileri 205

2.  İl Seçim Kurulları 207

a) Görev ve Yetkileri .208

3.  İlçe Seçim Kurulları ve Geçici İlçe Seçim Kurulla rı....209

a) Görev ve Yetkileri .212

4.  Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu.. 212

a) Görev ve Yetkileri .212

5.  Sandık Kurulları 214

V. MİLLETVEKİLLERİNİN HUKUKİ STATÜSÜ.. 216

A. Milletvekilliği Sıfatının Kazanılması 216

B. Milletvekillerinin Göreve Başlaması 217

C. Milletvekilliği Sıfatının Sona Ermesi 218

D. Milletvekilliği Sıfatının Düşmesi 219

1.  İstifa Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi 220

2.  Kesin Hüküm Giyme veya Kısıtlanma Durumların-da Milletvekilliğinin Düşmesi 223

3.  Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Bir Görev veya Hizmetin Sürdürülmesinde Israr Edilmesi Nedeniy-le Milletvekilliğinin Düşmesi 224

a) Milletvekilliği ile Bağdaşmayan İşler (Yasama Bağdaşmazlığı-Teşrîî İmtizaçsızlık) ..225

4.  Meclis Çalışmalarına Özürsüz veya İzinsiz Olarak Bir Ay İçerisinde Toplam Beş Birleşim Günü Katıl-mama Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşmesi 230

E. Üyesi Olduğu Siyasi Partinin Kapatılmasının Millet-vekilliğine Etkisi 232

F.  Yasama Bağışıklıkları (Parlamenter Muafiyetler-Teşrîî Muafiyetler) 235

1.  Yasama Sorumsuzluğu (Teşrîî Mes’ûliyetsizlik) 235

2.  Yasama Dokunulmazlığı (Teşrîî Masûniyet) 239

VI. MİLLETVEKİLLERİNİN MÂLÎ STATÜSÜ.. 245

VII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN İÇ YAPI-SI... 247

A. Başkanlık Divanı 247

B. Danışma Kurulu.. 249

C. İhtisas Komisyonları 250

D. Siyasi Parti Grupları 253

VIII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN ÇALIŞMA DÜZENİ  254

A. Genel Olarak.. 254

B. Oylama Yöntemleri 255

C. Toplantı Yeter Sayısı 259

D. Karar Yeter Sayıları 260

IX. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN GÖREV VE YETKİLERİ  262

A. Kanun Koymak, Değiştirmek, Kaldırmak.. 265

1.  Torba ya da Temel Kanunlar. 271

2.  Kanunların Veto Edilmesi 275

3.  Kanunların Yürürlüğe Girmesi 276

B. Bilgi Edinmek ve Denetlemek.. 279

1.  Bilgi Edinme ve Denetleme Araçları 279

a) Yazılı Soru   ..282

b) Kanun Tekliflerinin Görüşülmesi Sırasında Soru ve Cevap İşlemi .285

c) Genel Görüşme  ..286

d) Meclis Araştırması ...289

e) Meclis Soruşturması .293

C. Olağanüstü Hal ile İlgili Kararlar. 296

D. Olağanüstü Hallerde Çıkarılan Cumhurbaşkan-lığı Kararnamelerini Görüşmek ve Kabul Etmek.. 297

E. Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tekliflerini Görüş-mek ve Kabul Etmek   298

F.  Uluslararası Antlaşmaların Onaylanmasını Uygun Bulmak   299

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YÜRÜTME ORGANI:

CUMHURBAŞKANI

I.  GENEL OLARAK.. 303

II. SEÇİMİ. 307

III. GÖREVE BAŞLAMASI VE GÖREVİNİN SONA ER-MESİ  317

IV. GÖREV VE YETKİLERİ. 322

V. SİYASİ VE HUKUKİ SORUMLULUĞU.. 326

VI. DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ. 330

A. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 331

B. Cumhurbaşkanlığı Yönetmelikleri 348

C. Cumhurbaşkanlığı Kararları 350

D. Adsız Düzenleyici İşlemler. 354

VII. KABİNENİN DİĞER ÜYELERİ: CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLAR   355

A. Cumhurbaşkanı Yardımcıları 356

1.  Cumhurbaşkanı Yardımcısı Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar  358

2.  Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Görev ve Yetkileri     359

3.  Cumhurbaşkanı Yardımcılarının Sorumluluğu.. 359

B. Bakanlar. 360

1.  Bakan Atanabilmek İçin Gerekli Şartlar. 366

2.  Bakanların Görev ve Yetkileri 366

3.  Bakanların Sorumlulukları 367

4.  Bakan Yardımcıları 369

5.  Bakanlıklar. 370

VIII. POLİTİKA KURULLARI. 372

IX. CUMHURBAŞKANLIĞI OFİSLERİ. 375

X. BAĞLI KURUM VE KURULUŞLAR.. 376

XI. YASAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER VE KİMİ ETKİLEŞİM ARAÇLARI. 377

A. Kanun Yapım Sürecinde Yürütme Organının Etkisi 378

B. Cumhurbaşkanı’nın “Kanunları Veto Yetkisi”. 382

C. Cumhurbaşkanı’nın “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi”  385

D. Cumhurbaşkanı’nın Cezai Sorumluluğu.. 395

E. Cumhurbaşkanı Yardımcılarının ve Bakanların Cezai Sorumlulukları ve Yargılanmaları 402

F.  Cumhurbaşkanı Seçimi ile Milletvekili Genel Seçiminin Aynı Tarihte Yapılması 407

XII. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİ İLE PARLAMENTER HÜKÛMET SİSTEMİNİN TÜRKİYE CUMHURİYETİ UYGULAMASININ KARŞILAŞTIRIL-MASI  412

XIII. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNİN, BAŞKANLIK HÜKÛMET SİSTEMİNİN AMERİKA BİR-LEŞİK DEVLETLERİ UYGULAMASI VE YARI BAŞ-KANLIK HÜKÛMET SİSTEMİNİN FRANSIZ CUMHU-RİYETİ UYGULAMASI İLE KARŞILAŞTIRILMASI. 414

XIV. DEĞERLENDİRME.. 420

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

YARGI ORGANI

I.  GENEL OLARAK.. 439

II. YARGI ERKİNE İLİŞKİN TEMEL İLKELER.. 451

A. Tabiî Hâkim İlkesi 451

B. Hâkimlerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı 455

C. Hâkimlik Güvencesi 458

III. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU.. 459

A. Görevleri 460

B. Organlar ve Birimleri 462

1.  Başkanlık. 462

2.  Genel Kurul 463

3.  Daireler. 464

4.  Genel Sekreterlik. 466

5.  Tetkik Hâkimleri 467

IV. YÜKSEK MAHKEMELER.. 468

A. Anayasa Mahkemesi 468

B. Yargıtay. 468

1.  Karar Organları 468

a) Daireler  ...469

b) Hukuk ve Ceza Genel Kurulları 469

c) Büyük Genel Kurul ...470

d) Başkanlar Kurulları ..470

e) Birinci Başkanlık Kurulu   .471

f) Yüksek Disiplin Kurulu   ...471

g) Yönetim Kurulu   471

2.  Yargıtay Daire ve Kurullarının Görevleri 472

a) Yargıtay’ın Görevleri ...472

b) Dairelerin Görevleri .472

c) Hukuk ve Ceza Genel Kurullarının Görevleri .474

d) Büyük Genel Kurul’un Görevleri ..475

e) Başkanlar Kurullarının Görevleri ...476

f) Yüksek Disiplin Kurulu’nun Görevleri .477

g) Yönetim Kurulu’nun Görevleri ..477

C. Danıştay. 478

1.  Karar Organları 478

a) Daireler  ...478

b) Genel Kurul ...479

c) İdari işler Kurulu   ..479

d) İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurulları 480

e) İçtihatları Birleştirme Kurulu   ..481

f) Başkanlar Kurulu   ...481

g) Başkanlık Kurulu   ..481

h) Yüksek Disiplin Kurulu   ..482

i) Disiplin Kurulu   .482

2.  Genel Sekreterlik. 482

3.  İdari Hizmetler. 483

4.  Danıştay Üyelerinin Nitelikleri 483

a) Üye Seçimi .484

b) Danıştay Başkanı, Başsavcısı, Başkanvekilleri ve Daire Başkanlarının Nitelikleri, Seçimleri ve Görev Süreleri 484

c) Danıştay Tetkik Hâkimi ve Savcılarının Atanmaları ve Dairelere Verilmeleri 485

d) Memurların Nitelikleri, Atanmaları, İstihdamı, Nakilleri ve Görevlendirilmeleri 485

5.  Görevleri 486

a) Dava Dairelerinin Görevleri 488

b) İdari ve Vergi Dava Daireleri Kurullarının Gö-revleri .489

c) İçtihatları Birleştirme Kurulunun Görevleri .489

d) Danıştay Genel Kurulu’nun Görevleri ..490

e) İdari İşler Kurulu’nun Görevleri 490

f) Başkanlar Kurulu’nun Görevleri 491

g) Başkanlık Kurulu’nun Görevleri 491

h) Yüksek Disiplin Kurulu’nun Görevleri .492

i) Disiplin Kurulunun Görevleri .492

j) Danıştay Başkanının Görevleri 492

k) Danıştay Başkanvekillerinin Görevleri ..492

l) Daire Başkanlarının Görevleri .492

m) Üyelerin Görevleri ..493

n) Genel Sekreterin Görevleri ..493

o) Danıştay Başsavcısının Görevleri ..493

p) Savcıların Görevleri .494

q) Tetkik Hâkimlerinin Görevleri ...494

6.  Göreve İlişkin Kimi Konular. 494

D. Uyuşmazlık Mahkemesi 496

1.  Kuruluşu.. 496

2.  Yönetim ve Temsili 497

3.  İşleyişi 497

4.  Raportörlük. 500

V. ASKERİ YARGI. 500

VI. ANAYASA MAHKEMESİ VE ANAYASA YARGISI. 502

A. Anayasa Mahkemesi 503

1.  Kuruluşu.. 503

B. Görev ve Yetkileri 506

1.  Başkan’ın Görev ve Yetkileri 508

2.  Genel Kurul’un Görev ve Yetkileri 509

3.  Bölümlerin Görev ve Yetkileri 511

4.  Komisyonlar ve Komisyonların Görev ve Yetkile-ri... 511

a) Komisyonlar Raportörlüğü   512

C. Denetlenebilen İşlemler. 513

D. Denetimin Kapsamı 514

1.  Şekil Bakımından Denetim... 514

2.  Esas Bakımından Denetim... 514

E. Denetimin Biçimleri ve Özellikleri 516

1.  Soyut Norm Denetimi-İptal Davası 516

2.  Somut Norm Denetimi-İtiraz Yolu.. 518

3.  Bireylerin Doğrudan Başvurusu-Anayasa Şikâye-ti. 521

F.  Denetimin Etki ve Sonuçları 524

G. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’nin ve Anayasa Yargısının İşlevleri 525

BEŞİNCİ BÖLÜM

ANAYASANIN YAPILMASI VE

DEĞİŞTİRİLMESİ

I.  GENEL OLARAK.. 529

II. ANAYASANIN YAPILMASI VE DEĞİŞTİRİLMESİ SÜ-RECİ ... 529

A. Teklif. 529

B. Görüşmeler ve Oylamalar. 529

C. Karar. 531

D. Onay. 531

E. Yürürlüğe Girme. 536

ALTINCI BÖLÜM

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET

SİSTEMİNDE YASAMA VE YÜRÜTME

ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

BAKIMINDAN ÇIKABİLECEK

SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

İLE BAZI TARTIŞMALAR

I.  GENEL OLARAK.. 543

II. CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÛMET SİSTEMİNDE YA-SAMA VE YÜRÜTME ORGANLARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERLE İLGİLİ KİMİ SORUNLAR VE TARTIŞ-MALAR   545

A. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin “Bütçe Hakkı”nın Zayıflatılması Tartışmaları 546

B. “Tarafsız ve Partili Cumhurbaşkanı” Tartışmaları 568

C. “Çift ya da Çifte Meşruiyet” İddiası 579

D. “Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verme Yetkisi” Bakımından Cumhurbaşkanı ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Arasındaki Denge(sizlik) 587

E. Delegasyoncu Demokrasi Tartışmaları ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 595

F.  Cumhurbaşkanı’nın Atama Yetkileri 606

G. “Cumhurbaşkanı’nın Sorumluluğu” Tartışmaları 617

H. Otoriterizm ve Kuvvetler Birliği Tartışmaları 622

İ.  Parlamenter Hükûmet Sistemine Dönüş ve Bu Sistemin Rasyonelleştirilmesi Önerileri 640

1.  “Kurucu ya da Yapıcı Güvensizlik Oyu” Kuru-mu. 651

2.  Alternatif ya da Aralıklı Başkanlık Sistemi 655

III. NELER YAPILABİLİR?. 657

A. Milletvekillerinin Seçildikleri Bölgedeki Seçmenle-riyle Daha Yakın İlişki İçerisinde Bulunmaları Sağla-nabilir. 661

B. Siyasi Partilerde Değişimi Teşvik Edici Düzenlemeler Yapılabilir  665

C. Kamu Denetçiliği Kurumu Güçlendirilebilir ve Kurumun Etkinliği Artırılabilir  668

D. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’yla İlgili Kimi Değişiklikler Yapılabilir  675

E. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Denetim Mekanizmaları Güçlendirilebilir  681

F.  Cumhurbaşkanlığı Politika Kurulları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonları Arasında Etkile-şim Sağlanabilir. 683

G. Kamu Siyasalarının Belirlenmesinde Halkoylaması Usulü Benimsenebilir  685

1.  “Halkın Vetosu” Kurumu Kabul Edilebilir. 687

2.  Seçmene “Kanun Teklifi Sunma Hakkı” Verilebi-lir. 690

3.  Seçmene “Geri Çağırma Hakkı” Verilebilir. 691

4.  E-Demokrasi Uygulamaları ve Dijitalleşme Yaygın-laştırılabilir  695

H. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Güçlendirilebilir. 699

İ.  Anayasa Yargısıyla İlgili Reform Yapılabilir. 706

J.  Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle İlgili Tereddüt-ler Giderilebilir  715

K. Cumhurbaşkanı Seçimi ile Birlikte Cumhurbaşkanı Yardımcısı Seçimi de Yapılabilir  725

YEDİNCİ BÖLÜM

21/01/2017 TARİHLİ VE 6771 SAYILI KANUN’LA YAPILAN ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ

I.  GENEL OLARAK.. 733

A. Değişiklik Metni 733

B. Genel Gerekçe. 751

C. Madde Gerekçeleri 754

D. Karşılaştırmalı Maddeler. 760

SONUÇ YERİNE.. 849

KAYNAKLAR.. 881

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI. 997

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI. 1001