Osmanlı Arşivi Belgelerinde Viyana'ya Gönderilen Öğrenciler (1835 1893)

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. I

ÖN SÖZ .................................................................................................................... VII

KISALTMALAR ....................................................................................................... IX

GİRİŞ ............................................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

OSMANLI ÖĞRENCİLERİ AVRUPA’DA

Avrupa’ya Gönderilen İlk Osmanlı Öğrencileri ............................................................ 6

Viyana’ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri ................................................................ 12

SONUÇ ....................................................................................................................... 25

KAYNAKÇA .............................................................................................................. 27

İKİNCİ BÖLÜM

BELGE GÖRÜNTÜLERİ, BELGELERİN ÖZETİ VE ÇEVİRİ YAZILAR

1- Viyana’da tahsil görmekte olan zâbitlerin bir aylık masrafının Mansure Hazinesi’nden karşılanması hakkında. ................................................................... 33

2- Paris ve Viyana’da tahsilde bulunan zâbitanın masrafının Mansure Hazinesi’nden karşılanmasına dair tezkire. ................................................................................... 35

3- Beç’te terzilik tahsilinde bulunan altı öğrencinin bir aylık masraflarının Mansure Hazinesi’nden ödenmesine dair tezkire. ................................................................ 37

4- Viyana’da tahsilde bulunan dört zâbitin bir aylık masraflarının Mansure Hazinesi’nden karşılanması hususunun Maliye Nazırı’na havalesi. ...................... 39

5- Viyana’da askeri eğitim gören Asakir-i Hassa-i Şahane öğrencileri ile yine Viyana’da terzilik eğitimi gören öğrenciler hakkında Viyana Sefiri Mehmed Rıfat Bey’den Babıaliye gönderilen tahrirat. .................................................................. 41

6- Viyana’ya tahsil için gönderilen dört zâbit hakkında Viyana Sefiri Mehmed Rıfat Efendi’nin tahriratı. ................................................................................................ 44

7- Viyana’da tahsilde bulunan askerler ve bunları nezarete memur Hauslab hakkında Viyana Sefiri Rıfat Bey’den gelen şukka. .............................................................. 46

8- Viyana’da terzilik öğrenen öğrencilerden bir kısmının değiştirilmesi hakkında Viyana Sefiri Rıfat Bey’den gelen şukka. .............................................................. 49

9- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilerin muallimi Mösyö Hauslab’ın başka memuriyete tayin olunacağı ve Viyana’ya gönderilecek üç öğrenci hakkında tezkire. ................................................................................................................... 51

10- Viyana’da tahsilde bulunan Yüzbaşı Abdi Ağa’nın terfii hakkında Viyana Sefiri Rıfat Bey ve Berlin Sefiri Kâmil Paşa’dan gelen tahrirat. ..................................... 53

11- Viyana’da terzilik tahsil eden altı öğrencinin masrafının Mansure Hazinesi’nden ödenmesine dair tezkire. ........................................................................................ 56

12- Viyana’ya terzilik tahsili için gönderilen üç öğrenci hakkında Viyana Sefiri Rıfat Bey’den gelen şukka. ............................................................................................. 58

13- Viyana’da askerlik tahsil etmekte olan Yüzbaşı Abdi Ağa hakkında Seraskerlikle yapılan yazışmaya dair........................................................................................... 60

14- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilerin hocası Binbaşı Hauslab hakkında Viyana Sefiri Rıfat Bey’den Hariciye Nezaretine gelen şukka. ......................................... 62

15- Ferac şehrinde tahsilde bulunan Mısırlı talebeler ile ilgili Prens Metternich ve Prens Otenfles ile görüşmeye dair Viyana Sefiri Rıfat Bey’den gelen tahrirat. ..... 64

16- Viyana ve Prusya’ya gönderilen Mekteb-i Harbiye şakirdanına nişan verilmesine dair tezkire. ............................................................................................................ 67

17- Asakir-i Hassa’dan terzilik tahsili için Viyana’da bulunan altı öğrencinin üç aylık masrafı hakkında tezkire. ....................................................................................... 69

18- Asakir-i Hassa’dan terzilik tahsili için Viyana’da bulunan altı öğrencinin üç aylık masrafı hakkında poliçenin takdim edilmesi hakkında. ......................................... 71

19- Viyana’da terzilik eğitiminde bulunan öğrencilerden üçünün başarılı olamadığı için geri çağrılması ve yerlerine başkalarının gönderilmesi hakkında tezkire. ............. 73

20- Viyana ve Berlin’e eğitim için gönderilen on öğrenci hakkında. .......................... 75

21- Viyana ve Berlin’e lisan tahsil etmek için gönderilen on Mekteb-i Harbiye öğrencisi hakkında Viyana Sefiri Rıfat Bey’den gelen tahrirat. ............................ 77

22- Tahsil için Viyana’ya gönderilen yeni öğrencilerin yerleştirildiğine dair Viyana Sefiri Rıfat Bey’den gelen takrir. ........................................................................... 79

23- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilerin 1837-1838 senelerine ait masrafları hakkında hazırlanmış cetvel (Mayor Hauslab imzası ve mührüyle). ..................... 81

24- Viyana ve Paris’te tahsilde bulunan öğrencilerin maaş ve masraflarına dair Viyana Sefiri Rıfat Bey’den Sadarete. ............................................................................... 85

25- Viyana Sefiri Rıfat Bey’in gönderdiği tahsilde olan öğrencilerin zaruri masraflarını gösteren defter hakkında tezkire. ........................................................................... 89

26- Tahsil-i fünun için Viyana’da bulunan 16 zâbit ve 6 öğrencinin bir aylık masraflarına dair Mayor Hauslab’ın gönderdiği liste. ........................................... 92

27- Madencilik tahsili için Berlin’den Viyana’ya geçen Edhem Efendi’nin masrafları hakkında. ................................................................................................................ 94

28- Madencilik tahsili için Berlin’den Viyana’ya geçen Edhem Efendi’nin masrafları hakkında. ................................................................................................................ 98

29- Viyana’da tahsilde bulunan Asakir-i Hassa’dan 16 öğrencinin masrafları hakkında Mayor Hauslab’tan gelen cetvel. ......................................................................... 100

30- Viyana’da tahsilde bulunan Asakir-i Hassa’dan 16 öğrencinin bir aylık maaş ve masraflarının ödenmesine dair Mukataat Defterdarına. ....................................... 103

31- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilerin bir aylık masrafları hakkında tezkire... 105

32- Viyana’da bulunan askeri öğrencilerin talim ve terbiyeleriyle ilgilenen Mayor Hauslab’ın Viyana Sefiri Rıfat Bey’e gönderdiği takrir. ..................................... 107

33- Viyana’ya tıp tahsili için gönderilen öğrencilerin Mettternich tarafından kabul edildiğine dair Viyana Sefiri Rıfat Bey’in gönderdiği takrir. .............................. 109

34- Viyana’da bulunan öğrencilerin eğitimi için hazırlanan Mektep Kanunnamesi hakkında tezkire. .................................................................................................. 111

35- Viyana’da tahsilde bulunan 16 harbiye öğrencisinin bir aylık masrafına dair Hauslab’dan gelen pusula. ................................................................................... 113

36- Viyana’da tahsilde bulunan 16 harbiye öğrencisinin bir aylık masrafına dair Mayor Hauslab’dan gelen poliçe. .................................................................................... 116

37- Asakir-i Şahane zabitlerinden tahsil için Viyana’da bulunan öğrencilerin masraflarının ödenmesine dair tezkire. ................................................................ 118

38- Viyana’da tahsilde bulunan beş öğrencinin terfii ve nişanları hakkında tezkire. . 120

39- Viyana’da tahsilde bulunan beş öğrenciye nişan verilmesine dair tezkire. .......... 122

40- Viyana’da askeri eğitim görüp Dersaâdete dönen 5 zâbite verilen rütbeler hakkında. .............................................................................................................. 124

41- Viyana’da tahsilde bulunan zabitlerin maaş ve masraflarıyla ilgili Mayor Hauslab’dan gelen pusula. ................................................................................... 126

42- Viyana’da tahsilde bulunan zabitlerin maaş ve masrafları hakkında Mayor Hauslab’dan gelen pusula. ................................................................................... 128

43- Viyana’da tahsilde bulunan zabitlerin maaş ve masrafları hakkında Mayor Hauslab’dan gelen pusula. ................................................................................... 130

44- Tahsil için Viyana’da bulunan öğrencilerin hocalarına nişan verilmesi hakkında Hauslab’dan gelen talebe cevap verilmesi hakkında tezkire. ............................... 132

45- Viyana’da tahsilde bulunan zâbitlerin masraflarının hazineden ödenmesi. ......... 134

46- Viyana’da eğitimini tamamlayan on öğrencinin dönüş masraflarının Maliye Hazinesi’nden ödenmesi. ..................................................................................... 136

47- Viyana’da eğitimini tamamlayan on öğrencinin dönüş masraflarını gösterir pusula. ............................................................................................................................. 138

48- Viyana ve Londra’da tahsil gören öğrencilerin tayinleri hakkında Asâkir-i Nizâmiye-i Şâhâne kumandanından gelen takrir. ................................................ 140

49- Tahsil için Mekteb-i Harbiye öğrencilerinden altı tanesinin Viyana’ya gönderilmesi hakkında. .............................................................................................................. 142

50- Aşçılık tahsili için Viyana’ya gönderilen Hüseyin’in 16 aylık maaşını aldığına dair gönderdiği sened. ................................................................................................. 144

51- Aşçılık tahsili için Viyana’ya gönderilmiş olan Hüseyin’in 16 aylık maaşının ödenmesi hususunda. ........................................................................................... 146

52- Mühendishane-i Berri ve Mekteb-i Harbiye’den tahsil için Viyana’ya gönderilecek olan öğrencilerin harcırah ve masrafları hakkında. .............................................. 148

53- Viyana’ya gönderilmiş olan öğrencilerin maaş ve masraflarının Mösyö Alleon tarafından ödenmesi hakkında. ............................................................................ 151

54- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilere nazır tayin edilen Mayor Kerihober’e yazılan teşekkür mektubu. ................................................................................... 153

55- Mekteb-i Tıbbiye’den Viyana’ya gönderilecek dört öğrencinin maaş ve harcırahlarına dair Başhekim tarafından yazılan takrir. ....................................... 155

56- Viyana’ya gönderilecek öğrencilerin maaş ve harcırahları hakkında Başhekimin takririne dair tezkire. ............................................................................................ 157

57- Mekteb-i Harbiye’den ve Mühendishane-i Berriye’den tahsil için Viyana’ya gönderilen öğrencilerin imtihan evrakı ve hocaları Mösyö Grigor’un taltif edilmesi hakkında tezkire. .................................................................................................. 159

58- Viyana’da bulunan dört tıp öğrencisinin masraf ve harçlıklarına dair. ................ 162

59- Viyana’da bulunan tıp öğrencilerinin Prens Metternich ile görüşmeleri ve masrafları hakkında Viyana Sefiri Mehmed Şekib’in takriri. .............................. 164

60- Viyana’da bulunan tıp öğrencilerinin eğitimlerini tamamladıkları, dönüş harcırahları ve hocalarına hediye verilmesi hususlarına dair Başhekimin takriri.166

61- Viyana’da bulunan tıp öğrencilerinin geri dönmeleri nedeniyle hocalarının taltif edilmesi ve öğrencilerin dönüş harcırahları hakkında tezkire. ............................. 168

62- Viyana’da imtihanları tamamlanan Mekteb-i Tıbbiye öğrencilerinin geri dönüş ve imtihan masraflarının ödenmesi hakkında Viyana Sefiri Mehmed Şekib’den gelen takrir..................................................................................................................... 170

63- Viyana’da Mekteb-i Tıbbiye talebelerinin harcırah ve imtihan masrafları hakkında Viyana Sefareti’nden gelen takrire cevap. ........................................................... 172

64- Viyana’da tahsilde bulunan dört tıp öğrencisinin dönüş masraflarının Baron Sina’dan alınması hakkında tezkire. .................................................................... 174

65- Viyana’ya gönderilmiş olan Mekteb-i Tıbbiye öğrencilerinin dönüş harcırahlarına dair. ...................................................................................................................... 176

66- Tahsil için Viyana’da bulunan Mekteb-i Harbiye talebelerinin sınav evrakı hakkında. .............................................................................................................. 179

67- Tahsil için Viyana’da bulunan Mekteb-i Harbiye talebelerinin sınav evrakı hakkında tezkire. .................................................................................................. 181

68- Viyana’daki öğrencilerin maaş ve masraflarının ödenmesine dair Maliye Nazırı’na yazılan tezkire. ..................................................................................................... 183

69- Viyana’da tahsilini tamamlayan öğrencilere dair Prens Metternich’in bir mektubunun tercümesi. ........................................................................................ 185

70- Viyana’da fen tahsil eden öğrencilerin hocası Mösyö Kerihober’e nişan verilmesine dair sadaret tezkiresi. ........................................................................ 187

71- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilerin hocası Mösyö Kerihober’e nişan ve diğer hocalara hediye verilmesi hakkında irade. ........................................................... 189

72- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilerin hocalarına hediye verilmesi hakkında irade. .................................................................................................................... 191

73- Viyana’ya gönderilen öğrencilerin karşılanması hakkında Viyana Sefiri Arif Bey’in tezkiresi. ................................................................................................... 193

74- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilerin maaş ve rütbelerine dair Serasker Rüşdü Paşa’nın tezkiresi. ................................................................................................ 195

75- Viyana’da tahsilde bulunan öğrencilerin maaş ve rütbelerine dair irade-i seniyye. ............................................................................................................................. 197

76- Avusturya Hariciye Nazırı tarafından Viyana’ya gönderilen öğrencilerin Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki sorunlar nedeniyle kabul edilemeyeceğine dair Babıali’ye gönderilen mektubun tercümesi. ........................................................ 199

77- Eğitim amaçlı Viyana’ya gönderilen öğrencilerin Avusturya hükûmetinin tavrı nedeniyle Paris’e nakledilmesi hakkında tezkire. ................................................ 201

78- Avrupa’ya gönderilen tıp, eczacılık ve veterinerlik fakültesi öğrencileri hakkında Hariciye Nezareti’nden Maliye Nezareti’ne yazılan tezkire. ............................... 203

79- Viyana Musikî Mektebi’nde piyano eğitimi gören Dolet Efendi hakkında Viyana Sefareti’nden gelen tahriratın tercümesi. ............................................................. 205

80- Tahsil için Paris’e gönderilen öğrenciler hakkında Mabeyn Başkatibi Süreyya tarafından yazılan tezkire. .................................................................................... 207

ALFABETİK FİHRİST ............................................................................................. 208