Sermaye Şirketlerinde Yoğunlaşma Sayılan Kontrol Devri Halleri

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................................ V

İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... IX

TABLOLAR LİSTESİ .............................................................................................. XV

KISALTMALAR LİSTESİ .................................................................................... XVII

ÖZET ........................................................................................................................XXI

ABSTRACT .............................................................................................................XXI

GİRİŞ ............................................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

YOĞUNLAŞMA

I. Yoğunlaşma Kavramı ........................................................................................... 5

A. Genel Olarak ........................................................................................................ 5

B. Mevzuattaki Yeri Açısından ................................................................................ 8

1. Genel Olarak ................................................................................................... 8

1. RKHK Kapsamında Yoğunlaşma ................................................................. 10

2. Tebliğler Kapsamında Yoğunlaşma .............................................................. 11

3. Kılavuzlar Kapsamında Yoğunlaşma ........................................................... 11

C. Mevzuata İlişkin Değerlendirme ....................................................................... 15

II. Yoğunlaşma Kavramının Diğer Kavramlardan Ayırt Edilmesi .......................... 18

A. Hâkimiyet Kavramı Açısından .......................................................................... 18

B. Birleşme ve Devralma Kavramları Açısından ................................................... 22

1. Genel Olarak ................................................................................................. 22

2. TTK’daki Birleşme Kavramı ve Rekabet Hukukundaki Karşılığı ............... 23

a. TTK’daki Birleşme Kavramı ................................................................... 23

b. Geçerlilik Şartları Bakımından Karşılaştırma .......................................... 24

c. Birleşebilecek Süjeler Bakımından Karşılaştırma .................................... 27

d. Kapsam Bakımından Karşılaştırma.......................................................... 28

e. Tercih Edilebilirlik Bakımından Karşılaştırma ........................................ 29

f. Süreç Bakımından Karşılaştırma ............................................................. 30

3. Eşya ve Rekabet Hukukundaki “Devralma” Kavramlarının

Karşılaştırılması ........................................................................................... 31

4. Şirketler ve Rekabet Hukukundaki “Devralma” Kavramlarının

Karşılaştırılması ........................................................................................... 34

C. Kontrol Kavramı Açısından (Yoğunlaşma ve Kontrol İlişkisi) ......................... 36

III. Yoğunlaşmanın Şartları ...................................................................................... 37

A. Genel Olarak ...................................................................................................... 37

B. Teşebbüsler Arası Gerçekleşmesi ...................................................................... 39

C. Kontrolde Kalıcı Bir Şekilde Değişiklik Yaşanması ......................................... 39

IV. Yoğunlaşma Çeşitleri .......................................................................................... 41

A. Yatay Yoğunlaşmalar ........................................................................................ 41

B. Dikey Yoğunlaşmalar ........................................................................................ 42

C. Çok Pazarlı (Aykırı) Yoğunlaşmalar ................................................................. 45

V. Rekabet Kurulu’nun İznine Tâbi Yoğunlaşmalar ............................................... 46

VI. Yoğunlaşma Sonrasında Pazarın Yapısında Gerçekleşebilecek Değişiklikler ... 48

VII. Yoğunlaşmanın Yasaklanmasının Şartları .......................................................... 50

A. Genel Olarak ...................................................................................................... 50

B. Etkin Rekabetin Önemli Ölçüde Engellenmesi (SIEC Testi) ............................ 52

VIII. Yoğunlaşma Sayılmayan Haller.......................................................................... 54

İKİNCİ BÖLÜM

KONTROL

I. Kontrol Kavramı ................................................................................................. 57

A. Genel Olarak ...................................................................................................... 57

B. Türk Hukukunda Kontrol Kavramı .................................................................... 57

1. Genel Olarak ................................................................................................. 57

2. Rekabet Hukukunda Kontrol Kavramı ......................................................... 58

a. Mevzuat Kapsamında Kontrol ................................................................. 58

b. Kontrol Şartı: Belirleyici Etki Uygulanması ............................................ 58

(i) Belirleyici Etki ................................................................................... 58

(ii) Stratejik Ticari Kararlar ..................................................................... 60

(aa) Genel Olarak ............................................................................... 60

(ba) Rekabet Hukuku Mevzuatında Stratejik Ticari Kararların Yeri .. 64

(ca) Stratejik Ticari Kararların Kurul ve AB Kararlarındaki Yeri ...... 67

(da) De Lege Ferenda Görüşümüz ...................................................... 77

C. Yönetmek ve Kontrol Etmek Kavramlarının Karşılaştırılması ......................... 80

D. Rekabet Hukukundaki Kontrol Kavramı ve Diğer Düzenlemelerde Yer

Alan Kontrol Kavramlarının Karşılaştırılması ................................................. 86

1. Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Kontrol .................................................. 86

2. Sermaye Piyasası Kanunu’nda Kontrol Kavramı ......................................... 91

3. Bankacılık Kanunu Kapsamında Kontrol Kavramı ...................................... 92

4. Kurumlar Vergisi Kanunu Kapsamında Kontrol Kavramı ........................... 94

5. Muhasebe Standartları Kapsamında Kontrol Kavramı ................................. 94

a. “Türkiye Finansal Raporlama Standardı 10 Konsolide Finansal

Tablolar” (TFRS 10) Kapsamında Kontrol Kavramı .............................. 94

b. Türkiye Muhasebe Standartları Kapsamında Kontrol Kavramı ............... 97

E. “Kontrol” Kavramlarının Karşılaştırılması Üzerine Genel Bir

Değerlendirme ................................................................................................... 99

II. Rekabet Hukuku Bakımından Kontrol Çeşitleri ............................................... 100

A. Genel Olarak .................................................................................................... 100

B. Tek Kontrol ..................................................................................................... 101

C. Ortak (Birlikte) Kontrol ................................................................................... 104

1. Genel Olarak ............................................................................................... 104

2. Ortak Kontrolün Görünüm Biçimleri ......................................................... 106

a. Oy Haklarında ve Yönetim Organına Üye Atamada Eşitlik Durumu

Bakımından ............................................................................................ 106

b. Eşitlik Olmaksızın Gerçekleşen Ortak Kontrol Bakımından ................. 108

c. Veto Hakkı ile Kurulan Ortak Kontrol Bakımından .............................. 111

D. Fiili Kontrol ..................................................................................................... 113

III. Kontrolü Devralabilecek Teşebbüsler ............................................................... 115

IV. Kontrolün Niteliğinde Meydana Gelen Değişiklikler ....................................... 118

ÜÇÜNÇÜ BÖLÜM

SERMAYE ŞİRKETLERİ BAKIMINDAN YOĞUNLAŞMA OLARAK KABUL

EDİLEN KONTROL DEVRİ HALLERİNİN İNCELENMESİ

I. Genel Olarak ..................................................................................................... 121

II. Anonim ile Limited Şirketler Arasındaki Farklılıkların Genel Olarak

Kontrol Geçişine Etkisi .................................................................................... 122

III. Anonim ve Limited Şirketlerde Yoğunlaşma Sayılan Kontrol Devri Halleri ... 127

A. Oy Hakkının Elde Edilmesi Suretiyle Kontrolün Devri .................................. 127

1. Genel Olarak ............................................................................................... 127

2. Oy Hakkının Elde Edilmesi ve Kontrol İlişkisi .......................................... 127

a. Oy Haklarında Çoğunluk Kavramı ve Kontrol İlişkisi .......................... 134

b. Kontrol Devrinde Çoğunluğun Aranacağı Kararların Konusu ve

Kontrol Geçiş Ânının Tespiti ................................................................. 138

(i) Kontrol Sağlayan Kararların Konusu Açısından .............................. 138

(ii) Kontrolün Geçiş Ânı Açısından ....................................................... 142

c. Birikimli Oy, Belirleyici Oy, Üstün Oyun Kontrole Olan Etkisi ........... 145

(i) Birikimli Oy ..................................................................................... 145

(ii) Üstün/Belirleyici Oy ........................................................................ 148

3. Oy Hakkının Elde Edilme Yöntemleri ........................................................ 152

a. Payın Devri ile Oy Hakkının Elde Edilmesi .......................................... 152

(i) Genel Olarak Pay Devrinin Kontrolün Devriyle İlişkisi .................. 152

(ii) Rekabet Hukukunda Pay Devrinin Yeri ........................................... 155

(iii) Pay Devirlerinde Bağlamın Kontrole Olan Etkisi ............................ 161

(iv) İnançlı Pay Devri Sözleşmesi ........................................................... 164

(v) Pay Devirlerinde Fiili Kontrol (Kontrol Devirlerinde Değişken

Eşik Faktörü Olarak) ........................................................................ 168

b. Pay Devri Olmaksızın Oy Hakkının Elde Edilmesi ............................... 172

(i) Pay Üzerinde İntifa Hakkı Tanınması .............................................. 172

(ii) Oy Sözleşmeleri Akdedilmesi .......................................................... 176

B. Oy Hakkı Sağlamayan Payların Devri ile Kontrol İlişkisi ............................... 179

C. Şirket Sözleşmesinde Yapılacak Değişiklikler ile Kontrolün Devri ................ 180

1. Genel Olarak ............................................................................................... 180

2. Nisapların Değiştirilmesi ............................................................................ 184

3. Veto Hakkı Tanınması ve Olumsuz Kontrol İlişkisi ................................... 187

4. Sermaye Artırımı Yapılması ....................................................................... 197

a. Sermaye Artırımı ile Kontrol Devri Arasındaki İlişki............................ 197

b. Dürüstlük Kuralına Aykırı Yapılan Sermaye Artırımının Kontrol

Değişikliğinde Bir Araç Olarak Kullanılması ........................................ 203

(i) Genel Olarak .................................................................................... 203

(ii) Rüçhan Hakkı Kısıtlanarak Gerçekleştirilen Dürüstlük Kuralına

Aykırı Sermaye Artırımının Kontrol Dengelerine Etkisi

Bakımından ...................................................................................... 207

c. Kontrol Devri Bakımından Çeşitli Sermaye Artırımı Yöntemlerinin

İncelenmesi ............................................................................................ 210

(i) İtibari Değer Artırılarak Gerçekleştirilen Sermaye Artırımı ............ 210

(ii) İtibari Değerden Yüksek Bedelle Pay İhracı (Agiolu Pay,

Primli Pay) ....................................................................................... 211

5. İmtiyaz Tanınması ...................................................................................... 213

a. İmtiyaz ve Kontrol İlişkisi ..................................................................... 213

b. Yönetim Kurulunda Temsil İmtiyazı ..................................................... 216

c. Oyda İmtiyaz .......................................................................................... 222

d. Rüçhan Hakkında İmtiyaz ...................................................................... 225

D. Şirket ile Akdedilen Sözleşmeler Yoluyla Kontrolün Devri ............................ 231

1. Genel Olarak ............................................................................................... 231

2. Mal Varlığı Devri Sonucu Kontrolün Devredilmesi ................................... 233

3. Uzun Süreli Kira Sözleşmeleri ................................................................... 242

4. Uzun Süreli Kullanma Hakkı ...................................................................... 244

5. Bankalar ile Akdedilen Kredi Sözleşmeleri Kapsamında Kontrol Devri... 246

6. Uzun Süreli Tedarik Anlaşmaları ............................................................... 253

7. Yönetim Sözleşmeleri ................................................................................. 256

E. (Pay Devri Hariç) Pay Sahiplerinin İradesine Bağlı Kontrolün El

Değiştirmesi .................................................................................................... 258

1. Pay Sahipleri Sözleşmesi ............................................................................ 258

XIV

2. Hâkimiyet Sözleşmeleri .............................................................................. 261

3. Payın Rehnedilmesi .................................................................................... 264

a. Rehnin Kurulması Bakımından .............................................................. 264

b. Rehnin Paraya Çevrilmesi Durumunda .................................................. 267

4. Şirketten Ayrılma Hallerinde Gerçekleşen Kontrol Devirleri .................... 272

a. Genel Olarak .......................................................................................... 272

b. Limited Şirketlerde Çıkma, Çıkarılma ve Çıkmaya Katılma ................. 274

(i) Genel Olarak Çıkma ......................................................................... 274

(aa) Kanuni Çıkma Hakkı ................................................................. 275

(ba) Esas Sözleşmesel Çıkma Hakkı ................................................. 276

(ca) Çıkmanın Rekabet Hukuku Bakımından Sonuçları ................... 276

(ii) Çıkmaya Katılma ............................................................................. 280

(iii) Çıkarılma .......................................................................................... 281

c. Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma ............................................ 282

(i) Genel Olarak .................................................................................... 282

(ii) Hâkim Pay Sahibinin Azlık Pay Sahibini Şirketten Çıkarma

(Satın Alma) Hakkı .......................................................................... 283

(iii) Haklı Nedenle Şirketin Feshinin Talebi Sonucunda Azlık Pay

Sahiplerinin Çıkarılması ................................................................. 286

d. Anonim ve Limited Şirketlerde Iskatın Kontrole Olan Etkisi ................ 292

5. Alım, Geri Alım, Ön Alım Haklarının Pay Üzerinde Tanınması ............... 296

IV. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerde Yoğunlaşma Sayılan

Kontrol Devri Halleri ....................................................................................... 299

SONUÇ ..................................................................................................................... 305

KAYNAKÇA ............................................................................................................ 315