İşçinin Hastalığının İş Sözleşmesine Etkisi

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ .........................................................................................................................V

ÖN SÖZ ....................................................................................................................VII

İÇİNDEKİLER ...........................................................................................................IX

KISALTMALAR ......................................................................................................XIX

GİRİŞ

I. KONUNUN ÖNEMİ VE İNCELENMESİNİN GEREKLİLİĞİ ............................1

II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI .....................................................................3

III. KONUNUN İNCELENME YÖNTEMİ ..................................................................4

BİRİNCİ BÖLÜM

HASTALIĞA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR

§ 1. HASTALIK VE BENZER KAVRAMLAR............................................................7

I. HASTALIK KAVRAMI ..........................................................................................7

II. BENZER KAVRAMLAR ........................................................................................8

1. İŞ GÖREMEZLİK .............................................................................................8

2. MALULİYET ..................................................................................................10

3. ENGELLİLİK ..................................................................................................10

4. HAMİLELİK/GEBELİK .................................................................................11

5. İŞ KAZASI ......................................................................................................12

6. MESLEK HASTALIĞI ....................................................................................13

§ 2. İŞ İLİŞKİLERİNDE ÖNEM ARZ EDEN BAZI HASTALIK VE DURUMLAR......................................................................................................14

I. İŞ İLİŞKİSİNDE ÖNEM ARZ EDEN BAZI HASTALIKLAR ............................14

1. KRONİK HEPATİT B, HEPATİT C, HEPATİT D ...........................................14

2. HIV (+) ve AIDS ..............................................................................................15

3. İŞYERİNDE PSİKOLOJİK TACİZ (MOBBING) KAYNAKLI HASTALIKLAR ..............................................................................................16

4. LOMBER DİSKOPATİ (BEL FITIĞI) ............................................................19

5. COVİD 19 (YENİ KORONAVİRÜS HASTALIĞI) ........................................20

II. ÖZEL DURUMLAR .............................................................................................21

1. ALKOLİZM .....................................................................................................21

2. UYUŞTURUCU BAĞIMLILIĞI ....................................................................22

3. NİKOTİN BAĞIMLILIĞI ...............................................................................23

4. İNTERNET ve SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞI .........................................24

5. YEME BOZUKLUKLARI VE OBEZİTE ......................................................24

6. MENSTRÜASYON (REGL) ...........................................................................25

7. TRANSSEKSÜALİZM ...................................................................................26

İKİNCİ BÖLÜM

İŞ SÖZLEŞMESİNİN İFASI VE DEVAMINDA İŞÇİNİN HASTALIĞI

§ 3. İŞÇİNİN HASTALIĞININ İŞ SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN YÜKÜMLÜLÜKLERİNE ETKİSİ ....................................................................30

I. İŞÇİNİN HASTALIĞININ İŞ GÖRME BORCUNA ETKİSİ ..............................30

1. GENEL OLARAK ...........................................................................................30

2. HASTALIK VE ASKI HALİ ...........................................................................30

3. HİZMET SÜRESİNİN TESPİTİNDE HASTALIK .........................................33

a. Kıdem Tazminatına Esas Hizmet Süresinin Tespitinde Hastalık .................33

b. İhbar Tazminatına Esas Hizmet Süresinin Tespitinde Hastalık ...................34

c. Yıllık Ücretli İzin Hakkına Esas Hizmet Süresinin Tespitinde Hastalık .....35

d. İş Güvencesine İlişkin Altı Aylık Sürenin Tespitinde Hastalık ....................36

e. Deneme Süresinin Tespitinde Hastalık ........................................................39

II. İŞÇİNİN HASTALIĞININ SADAKAT BORCUNA ETKİSİ ..............................40

1. GENEL OLARAK ...........................................................................................40

2. HASTALIĞI HAKKINDA İŞVERENİ BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..........................................................................................41

a. Genel Olarak ................................................................................................41

b. Bilgilendirmenin İçeriği ..............................................................................42

c. Bilgilendirmenin Yapılacağı Zaman ve Yöntemi .........................................43

d. Bilgilendirme Yükümlülüğü Bağlamında Sağlık Raporu ve İşlevi .............46

e. İşçinin Yurtdışında Hastalanması ve Yurt Dışından Alınacak Sağlık Raporları Bakımından Değerlendirme ........................................................48

f. İş Sözleşmesine Konulacak Hükümler Bakımından Değerlendirme ...........50

3. HASTA İŞÇİNİN İŞBİRLİĞİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..........................................53

a. Genel Olarak İşçinin Ulaşılabilir Olmama Hakkı .......................................53

b. Hasta İşçinin Ulaşılabilir Olmama Hakkı ve İstisnası .................................54

4. HASTALIK SÜRECİNDE BAŞKA BİR YERDE ÇALIŞMAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..........................................................................................55

5. HASTA İŞÇİNİN İYİLEŞMEYİ DESTEKLEYECEK ŞEKİLDE DAVRANMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ...................................................................58

III. İŞÇİNİN HASTALIĞININ TALİMATLARA UYMA BORCUNA ETKİSİ ........60

1. GENEL OLARAK ...........................................................................................60

2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEDBİRLERİNE UYMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..........................................................................................61

a. Genel Olarak ................................................................................................61

b. Sağlık Gözetimine Katlanma Yükümlülüğü ................................................61

c. Kendi Sağlığını ve Güvenliğini Tehlikeye Düşürmeme Yükümlülüğü ......63

§ 4. İŞVERENİN HASTALIKLA İLGİLİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ ............................65

I. İŞÇİNİN KİŞİLİĞİNİ KORUMA (GÖZETME) BORCU GEREĞİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ ..........................................................................................65

1. GENEL OLARAK İŞÇİNİN KİŞİLİĞİNİN KORUNMASI ...........................65

2. SAĞLIK VERİLERİNİ KORUMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ .................................67

a. Özel Nitelikli Veri ve İşçinin Sağlık Verileri ...............................................67

b. İşçinin Sağlık Verilerinin İşlenmesine Yönelik Temel Hukuki Düzenlemeler ..............................................................................................68

c. Sağlık Verilerini İşleme Şartları ...................................................................69

aa. Açık Rıza Alınması ...............................................................................70

bb. Güncel Kanuni Değişiklikler Çerçevesinde Sağlık Verilerinin Açık Rıza Alınmaksızın İşlenmesi .................................................................72

d. İşçinin Hastalığına Yönelik Verilerin İşlenmesinde İşverenin Yükümlülükleri ..........................................................................................73

e. Sağlık Raporlarının İşverenle Paylaşılmasına Yönelik Tartışmalar .............77

f. Sağlık Verilerinin Hukuka Aykırı Olarak İşlenmesinin Hukuki Sonuçları ..80

II. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ .....................81

1. GENEL OLARAK ...........................................................................................81

2. SAĞLIK GÖZETİMİ SAĞLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ..................................83

a. Sağlık Gözetimi Kavramı ve Kapsamı .......................................................83

b. Terminoloji Sorunu: Sağlık Raporu ve Sağlık Muayenesi İfadelerinin Kullanımı ....................................................................................................86

c. Sağlık Gözetimi Yükümlülüğünün Paydaşı Olarak İşyeri Hekimi .............88

aa. İşyeri Hekiminin Fonksiyonu: Koruyucu Hekimlik mi Tedavi Edici mi? ...............................................................................................88

bb. İşyeri Hekiminin Görevleri ...................................................................90

cc. İşyeri Hekiminin Sağlık Verilerine İlişkin Yükümlülükleri ..................92

dd. İşyeri Hekiminin Hukuki Sorumluluğu ................................................93

d. Diğer Sağlık Personeli ................................................................................94

e. Sağlık Gözetimi Yükümlülüğünü İhlalin Hukuki Sonuçları .......................95

3. SAĞLIĞINA UYGUN GÖREV VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ .......................97

a. Genel Olarak...............................................................................................97

b. Hasta İşçinin Görev Yerinin Değiştirilmesi ve Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklik İlişkisi .............................................................................97

4. İŞÇİNİN HASTALIĞININ ÇALIŞMA ve DİNLENME SÜRELERİNE ETKİSİ ...........................................................................................................100

a. Genel Olarak.............................................................................................100

b. Hafta Tatiline Hak Kazanmada Hastalık ..................................................100

c. Fazla Çalışma ve Hastalık İlişkisi ............................................................101

d. Gece Çalışması ve Hastalık İlişkisi ..........................................................102

e. Yıllık Ücretli İzin Hakkını Kullanmada Hastalık .....................................103

5. İŞÇİNİN HASTALIĞI VE İŞVERENCE VERİLECEK DİĞER İZİNLER ........................................................................................................107

a. Genel Olarak Hastalık İzinleri ..................................................................107

b. Güncel Bir İzin Gerekçesi Olarak Menstrüasyon .....................................109

III. EŞİT DAVRANMA BORCU GEREĞİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ .........................111

1. EŞİT DAVRANMA BORCUNUN İKİ BİLEŞENİ: AYIRIMCILIK YASAĞI VE DAR ANLAMDA EŞİT DAVRANMA BORCU .....................111

2. İŞVERENİN AYIRIMCILIK YAPMAMA BORCU VE HASTALIK ...........112

a. Ayırımcılık Temeli Olarak Hastalık ve Sağlık Durumu ............................112

b. Ayırımcılığın Yaptırımı .............................................................................115

aa. Ayırımcılık Tazminatı ve Yoksun Bırakılan Haklar .............................115

bb. İdari Yaptırımlar .................................................................................118

3. İŞVERENİN DAR ANLAMDA EŞİT DAVRANMA BORCU VE HASTALIK ....................................................................................................119

a. Genel Olarak.............................................................................................119

b. İş Sözleşmesinin Feshinde Dar Anlamda Eşit Davranma Borcu ..............120

c. Dar Anlamda Eşit Davranma Borcuna Aykırılığın Yaptırımı ...................122

aa. Ayırımcılık Tazminatının Talep Edilip Edilemeyeceği ........................122

bb. Diğer Yaptırımlar ................................................................................124

IV. ÜCRET ÖDEME BORCU GEREĞİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ .............................124

1. GENEL OLARAK .........................................................................................124

2. İŞÇİNİN HASTALIĞININ ÜCRET ÖDEME BORCUNA ETKİSİ .............127

a. Genel Kural ..............................................................................................127

b. Genel Kuralın İstisnası: Maktu Aylık .......................................................128

c. Geçici İş Göremezlik Ödeneği ve Ücret Sistemlerine Etkisi ....................128

d. İş Sözleşmelerine Konulacak Hükümler Bakımından Değerlendirme ....131

e. Alman Hukuku’nda Görünüm ve Genel Değerlendirme ..........................133

3. İŞÇİNİN HASTALIĞININ GENİŞ ANLAMDA ÜCRETE ETKİSİ.............136

a. Fazla Çalışma Ücretine Etkisi ..................................................................136

b. Hafta Tatili Ücretine Etkisi .......................................................................137

aa. Maktu Aylık Dışındaki Ücret Sistemi Bakımından Hafta Tatili Ücreti ..................................................................................................137

bb. Maktu Aylık Sistemi Bakımından Hafta Tatili Ücreti .........................139

c. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretine Etkisi ..........................................139

d. Prim, İkramiye ve İlave Tediye Alacağına Etkisi .....................................141

4. İŞVERENE ÜCRET ÖDEME BORCU YÜKLEYEN DİĞER KANUNİ DÜZENLEMELER ........................................................................................144

a. Ev Düzeni İçinde Çalışan İşçi (TBK m. 418) ...........................................145

b. Kusuru Olmaksızın Hastalanan İşçi (TBK m. 409) ..................................145

c. Hastalığın Zorlayıcı Neden Oluşturması ..................................................146

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNDE İŞÇİNİN HASTALIĞI

§ 5. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SÜRELİ FESHİNDE İŞÇİNİN HASTALIĞI ................149

I. GENEL OLARAK .................................................................................................149

II. İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDA OLMAYAN İŞÇİLER AÇISINDAN İŞVERENİN SÜRELİ FESİH HAKKI ...............................................................150

1. GENEL OLARAK ..........................................................................................150

2. FESİH BİLDİRİM SÜRELERİ ve HASTALIĞIN BİLDİRİM SÜRELERİNE ETKİSİ ..................................................................................151

3. İŞÇİNİN HASTALIĞI ve KÖTÜNİYET TAZMİNATI .................................155

III. İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDAKİ İŞÇİLER AÇISINDAN İŞVERENİN SÜRELİ FESİH HAKKI .....................................................................................157

1. GENEL OLARAK İŞ GÜVENCESİ KAVRAMI ..........................................157

2. GEÇERLİ NEDENLE FESİH ve İŞÇİNİN HASTALIĞI .............................158

a. Genel Olarak.............................................................................................158

b. İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Fesihte İşçinin Hastalığı ...............160

aa. İşçinin Sık Sık Hastalanarak Devamsızlık Yapması ............................160

aaa. Sık Sık Hastalanmadan Kaynaklı Devamsızlığın Yoğunluğu ve Süresi .....................................................................................161

bbb. Devamsızlığın İşyerinde Olumsuzluğa Yol Açması ....................168

ccc. Hastalığın İşverenin Alanından Kaynaklanmaması .....................171

ddd. Sık Sık Hastalanmada Olumsuz Öngörü Denetimi ve Uygulanabilirliği ........................................................................172

eee. Fesih Öncesi Savunma Alınması .................................................177

fff. Feshin Son Çare Olması ...............................................................180

ggg. Feshin Yazılı Yapılması ..............................................................182

hhh. Fesih Hakkının Makul Sürede Kullanılması ...............................183

bb. İşini Yapmasını Devamlı Olarak Olumsuz Etkileyen Hastalık ...........186

c. İşçinin Davranışlarından Kaynaklı Fesihte İşçinin Hastalığı ....................188

d. İş Kanunu m. 18/3-f Hükmü Bağlamında Kesintisiz Hastalık .................191

3. GEÇERLİ NEDENLE FESHİN HUKUKİ SONUÇLARI VE FESİH BİLDİRİMİNE İTİRAZ .................................................................................193

a. İşe İade Talebi ve Dava Şartı Arabuluculuk .............................................193

aa. Dava Şartı Olarak Arabuluculuk Aşaması ...........................................193

bb. Dava Şartı Arabuluculuk Faaliyetinin Sonuçlanması .........................194

aaa. Anlaşma ile Sonuçlanması...........................................................194

bbb. Anlaşmama ile Sonuçlanması .....................................................196

b. İşe İade Davası .........................................................................................197

aa. Genel Olarak .......................................................................................197

bb. Davanın Kabulünün Hukuki Sonuçları ...............................................197

aaa. İşçinin İşe Başlatılması ................................................................198

bbb. İşçinin İşe Başlamaması .............................................................200

ccc. İşçinin İşe Başlatılmaması ...........................................................200

c. Eğitim Gideri Karşılığı Cezai Şart ve Rekabet Yasağı Bakımından Sonuçları ...................................................................................................202

aa. Eğitim Gideri Karşılığı Cezai Şart ......................................................202

bb. Rekabet Yasağının Sona Ermesi .........................................................204

§ 6. İŞ SÖZLEŞMESİNİN HAKLI NEDENLE (DERHAL) FESHİNDE İŞÇİNİN HASTALIĞI ......................................................................................206

I. GENEL OLARAK HAKLI FESİH KAVRAMI ....................................................206

II. İŞVERENİN HAKLI NEDENLE FESHİNDE İŞÇİNİN HASTALIĞI ...............206

1. İŞ KANUNU M. 25/I-a HÜKMÜ KAPSAMINDA NEDENLER .................207

a. İşçinin Kendi Kastı ile Hastalanması .........................................................207

b. İşçinin Derli Toplu Olmayan Yaşayışından Ötürü Hastalanması ...............208

c. İşçinin İçkiye Düşkünlüğünden Ötürü Hastalanması.................................209

d. İşçinin Hastalıktan Kaynaklı Devamsızlığının Belirli Bir Süreyi Aşması ......................................................................................................211

2. İŞ KANUNU M. 25/I-b HÜKMÜ KAPSAMINDA NEDENLER ................211

a. Hastalığın Tedavi Edilemeyecek Nitelikte Olması ....................................211

b. Hastalığın İşyerinde Çalışmada Sakınca Doğurması .................................213

c. Sağlık Kurulunun Tespiti ...........................................................................216

d. Gri Bir Alan: İşçinin Hastalığından Kaynaklı Geçerli Nedenle Fesihler ile İş K. m. 25/I-b Hükmü Kapsamında Yapılacak Fesihleri Ayırma Güçlüğü ....................................................................................................219

e. Ara Değerlendirme ....................................................................................222

3. UZUN SÜRELİ HASTALIK NEDENİYLE HAKLI FESİH (İŞ KANUNU M. 25/I-b SON PARAGRAF) ......................................................224

4. İŞVERENİN SAĞLIK NEDENLERİYLE HAKLI FESHİNDE SAVUNMA ALINMASINA YÖNELİK TARTIŞMALAR VE İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARI ...........................................................231

5. İŞ KANUNU M. 25/II HÜKMÜ KAPSAMINDA NEDENLER ..................232

a. İşçinin İş Sözleşmesi Yapıldığı Sırada Hastalığı Hakkında İşvereni Yanıltması .................................................................................................233

b. İşçinin Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlarda Bulunması ..........235

aa. İşçinin Raporlu Olduğu Dönemde Seyahat Etmesi .............................236

bb. İşçinin Raporlu Olduğu Dönemde Başka Bir İşte Çalışması ..............240

cc. İşçinin Hastalığa Rağmen İşyerine Gitmesi ........................................241

c. Sağlık Raporunun Sahteliği veya İşçinin Gerçek Sağlık Durumunu Yansıtmaması............................................................................................242

aa. Sağlık Raporunun Sahte Olması .........................................................242

bb. Sağlık Raporunun İşçinin Gerçek Sağlık Durumunu Yansıtmaması ......................................................................................245

cc. Alman Hukuku’ndaki Uygulama ve Hukukumuz Bakımından Önerimiz .............................................................................................247

d. Sağlık Raporuna Rağmen Haklı Nedenle Fesih İmkanı Veren Devamsızlık ..............................................................................................249

e. İşçinin İşin Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi ...........................................251

6. İŞ KANUNU M. 25/III HÜKMÜ KAPSAMINDA ZORLAYICI NEDEN ..........................................................................................................252

III. İŞÇİNİN HASTALIK NEDENİYLE HAKLI FESHİ .........................................254

1. İŞ K. M. 24/I HÜKMÜ KAPSAMINDA NEDENLER .................................254

a. İşin yapılmasının işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olması ............................................................254

aa. İşin Yapılmasının Sağlık ve Yaşayış Bakımından Tehlike Oluşturması .........................................................................................254

bb. Tehlikenin İşin Niteliğinden Kaynaklanması ......................................257

cc. Hükmün Sadece İşçinin Hastalanması Halini Arayıp Aramadığı ........261

dd. Ruhsal Hastalıkların Hüküm Bağlamında Değerlendirilmesi .............263

ee. Fesih Öncesi Görev Yeri Değişikliği Talebi Gerekip Gerekmediği ....265

ff. Fesih Gerekçelerinin Denetimi ve İspat Yükü .....................................267

gg. Feshin Haklı Olduğuna İlişkin Mahkeme Kararları ............................269

hh. Feshin Haksız Olduğuna İlişkin Mahkeme Kararları .........................271

ıı. Ara Değerlendirme ...............................................................................272

b. İşverenin veya Başka Bir İşçinin Hastalığa Tutulması ..............................273

aa. Hastalığın Bulaşıcı Olması ..................................................................273

bb. Hastalığın İşçinin İşi ile Bağdaşmaması .............................................275

cc. Sürekli Yakından ve Doğrudan Muhatap Olunan Kişinin Hastalanması .......................................................................................275

dd. İşçinin Kendi Hastalığının Fesih Gerekçesi Olup Olamayacağı Meselesi .............................................................................................277

2. İŞ K. M. 24/II HÜKMÜ KAPSAMINDA ÇALIŞMA KOŞULLARININ UYGULANMAMASI NEDENİYLE FESİH ................................................278

3. İŞ K. M. 24/III HÜKMÜ KAPSAMINDA ZORLAYICI NEDENLER ........280

§ 7. HAKLI NEDENLE FESİHLERDE FESİH HAKKINI KULLANMA SÜRESİ ve FESHİN HUKUKİ SONUÇLARI .................................................281

I. FESİH HAKKINI KULLANMA SÜRESİ ............................................................281

1. Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerlerine Dayalı Fesihlerde .......................................................................................................281

2. Sağlık Nedenine Dayalı Fesihlerde .................................................................285

II. FESHİN HUKUKİ SONUÇLARI ........................................................................288

1. Kıdem Tazminatı ............................................................................................288

2. Eğitim Gideri Karşılığı Cezai Şart ..................................................................291

3. Rekabet Yasağının Sona Ermesi .....................................................................296

SONUÇ .....................................................................................................................299

KAYNAKÇA ............................................................................................................309