Senetle İspat Zorunluluğu Ve Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................................ V

İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... VII

KISALTMALAR LİSTESİ ...................................................................................... XIII

ÖZET ......................................................................................................................... XV

ABSTRACT .............................................................................................................XVI

GİRİŞ ............................................................................................................................ 1

BÖLÜM 1

SENETLE İSPAT ZORUNLULUĞU KURALI VE KURALIN İSTİSNALARI

1. Genel Olarak ............................................................................................................. 5

2. Tarihçesi .................................................................................................................. 10

2.1. Roma Hukukunda ........................................................................................... 10

2.2. Fransız Hukukunda ......................................................................................... 12

2.3. Türk Hukukunda ............................................................................................. 15

3. Senet Kavramı ......................................................................................................... 17

3.1. Tanımı ............................................................................................................. 17

3.2. Unsurları ......................................................................................................... 18

3.3. Türleri ............................................................................................................. 20

3.3.1. Adi Senetler ............................................................................................ 20

3.3.2. Resmî Senetler ....................................................................................... 24

3.3.3. Elektronik Senetler ................................................................................. 26

4. Kuralın Uygulama Alanı ......................................................................................... 27

4.1. Genel Olarak ................................................................................................... 27

4.2. Senetle İspat, Hukuki İşlemlerde Uygulanır ................................................... 27

4.2.1. Genel Olarak .......................................................................................... 27

4.2.2. Önem Arz Eden Hususlar ....................................................................... 29

4.2.2.1. Hukuki İşlem Benzeri Filler ............................................................. 29

4.2.2.2. İhtar ve Tebligatlar ........................................................................... 30

4.2.2.3. Ayıp Bildirimi .................................................................................. 31

4.2.2.4. Sözleşmeler ...................................................................................... 33

4.2.2.5. Borcun İfası ...................................................................................... 34

4.2.2.5.1. Genel Olarak .............................................................................. 34

4.2.2.5.2. Yapmama Borcu ........................................................................ 35

4.2.2.5.3. Yapma Borcu ............................................................................. 35

4.2.2.5.4. Verme Borcu .............................................................................. 38

4.3. Senetle İspat Miktar veya Değeri Kanunun Öngörmüş Olduğu Miktarı Aşan Hukuki İşlemlerde Uygulanır .................................................................. 43

4.4. Senetle İspat Hukuki İşlemin Tarafları Bakımından Uygulanır ..................... 46

5. Senetle İspat Kuralının İstisnaları............................................................................ 47

5.1. Genel Olarak ................................................................................................... 47

5.2. Delil Başlangıcı .............................................................................................. 48

5.2.1. Genel olarak ........................................................................................... 48

5.2.2. Unsurları ................................................................................................. 50

5.2.2.1. Bir Belge Bulunmalıdır .................................................................... 50

5.2.2.2. Belge, Aleyhine İbraz Edilecek Kişiden Sâdır Olmalıdır ................. 51

5.2.2.3. Uyuşmazlık Konusu Hukuki İşlemi Muhtemel Göstermelidir ......... 54

5.2.3. Delil Başlangıcı Örnekleri Ve Özellik Arz Eden Bazı Deliller .............. 56

5.2.4. Delil Başlangıcının Delil Değeri ............................................................ 66

5.3. Delil Sözleşmesi ............................................................................................. 70

5.4. Manevi İmkânsızlık Halleri ............................................................................ 76

5.4.1. Yakın Akrabalar Arasındaki Hukuki İşlemler ........................................ 76

5.4.2. Senede Bağlanmaması Teamül Olan Hukuki İşlemler ........................... 78

5.5. Maddi İmkânsızlık Halleri .............................................................................. 83

5.5.1. Yangın, Deniz Kazası, Deprem Gibi Hallerde Yapılan İşlemler ........... 83

5.5.2. Hukuki İşlemlerde İrade Bozukluğu İle Aşırı Yararlanma İddiaları ...... 84

5.5.2.1. Genel olarak ..................................................................................... 84

5.5.2.2. Yanılma (Hata) ................................................................................. 85

5.5.2.3. Aldatma (Hile) .................................................................................. 86

5.5.2.4. Korkutma (İkrah) .............................................................................. 90

5.5.2.5. Aşırı Yararlanma (Gabin) ................................................................. 91

5.5.3. Üçüncü Kişilerin Muvazaa İddiaları ...................................................... 92

5.5.4. Senedin Kaybolması Hali ....................................................................... 95

5.6. Ticari Defterlerle İspat .................................................................................... 98

5.7. Taraf Muvafakati .......................................................................................... 100

6. Senede Karşı Senetle İspat Kuralı ve İstisnaları .................................................... 102

7. Senetle İspat Kuralına Dair Doktrin Görüşleri ...................................................... 108

BÖLÜM 2

SENETLE İSPAT KURALI BAKIMINDAN ÖNEM ARZ EDEN İLKELER

1. Adil Yargılanma Hakkı ......................................................................................... 113

1.1. Genel Olarak ................................................................................................. 113

1.2. Pozitif Hukuk Düzenlemeleri ....................................................................... 116

1.3. Niteliği .......................................................................................................... 117

1.4. Unsurları ....................................................................................................... 118

1.4.1. Makul Süre İçinde Yargılanma Hakkı .................................................. 119

1.4.2. Hakkaniyete Uygun Yargılanma Hakkı ............................................... 123

1.4.2.1. Hukuki Dinlenilme Hakkı .............................................................. 125

1.4.2.1.1. Niteliği ..................................................................................... 125

1.4.2.1.2. Dayanakları ve Kapsamı .......................................................... 127

1.4.2.1.3. Unsurları .................................................................................. 130

1.4.2.1.3.1. Bilgilenme Hakkı .............................................................. 130

1.4.2.1.3.2. Açıklama Hakkı ................................................................ 133

1.4.2.1.3.3. İspat Hakkı ........................................................................ 133

1.4.2.1.3.4. Dikkate Alınarak Değerlendirilme Hakkı ......................... 134

1.4.2.1.3.5. Gerekçeli Karar Hakkı ...................................................... 135

1.4.2.2. İspat Hakkı ..................................................................................... 137

1.4.2.2.1. Genel Olarak ............................................................................ 137

1.4.2.2.2. Gelişimi .................................................................................... 138

1.4.2.2.3. Niteliği ve Dayanakları ............................................................ 139

1.4.2.2.4. Sınırları .................................................................................... 143

2. Hâkimin Delilleri Serbestçe Değerlendirmesi İlkesi ............................................. 145

2.1. Genel Olarak ................................................................................................. 145

2.2. Kanuni Dayanakları ...................................................................................... 147

2.3. Uygulama Alanı ............................................................................................ 149

2.4. İspat Hakkı ile İlişkisi ................................................................................... 152

2.5. Sınırları ......................................................................................................... 153

2.5.1. HMK m. 189 Hükmünde Sayılan Haller .............................................. 153

2.5.2. Delil Sözleşmesi ................................................................................... 154

2.5.3. Hâkimin Şahsi Bilgisini Kullanma Yasağı ........................................... 155

2.5.4. Kararın gerekçeli Olma Zorunluluğu ................................................... 157

2.6. Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesinin Denetimi .................................... 159

BÖLÜM 3

SENETLE İSPAT KURALININ ADİL YARGILANMA HAKKI VE HÂKİMİN DELİLLERİ SERBESTÇE DEĞERLENDİRMESİ İLKESİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

1. Sınırlamanın Anayasaya Uygunluk Denetimi ....................................................... 167

1.1. Genel Olarak ................................................................................................. 167

1.2. Senetle İspat Kuralının Hukuki Niteliği ve Amacı ....................................... 168

1.3. Adil Yargılanma Hakkının Sınırlanabilirliği Tartışması ............................... 173

1.3.1. Genel Olarak Temel Hakların Sınırlandırılması Rejimi ....................... 173

1.3.2. Herhangi Bir Sınırlama Sebebi İçermeyen Hakların Sınırlandırılması .................................................................................. 176

1.3.2.1. Genel olarak ................................................................................... 176

1.3.2.2. Doktrindeki Görüşler ...................................................................... 177

1.3.2.3. Anayasa Mahkemesinin Tutumu .................................................... 179

1.3.2.3.1. 2010 Değişikliğinden Önce ...................................................... 180

1.3.2.3.1.1. Sınırlama Sebebi Bulunmayan Hakların Sınırlandırılmasını Mümkün Olmadığına Dair Kararları ............................................................................ 180

1.3.2.3.1.2. Sınırlama Sebebi Bulunmayan Hakların Sınırlandırılmasının Mümkün Olduğuna Dair Kararları ............................................................................ 182

1.3.2.3.1.3 Aykırılık Kararı Vermekle Beraber Hakkın Sınırlama Sebebinin Tartışılmadığı Kararlar .................................... 183

1.3.2.3.2. 2010 Değişikliğinden Sonra ..................................................... 183

1.3.2.4. Kanaatimiz ..................................................................................... 186

1.4. Sınırlamanın Denetimi .................................................................................. 191

1.4.1. Sınırlama Kanunla Yapılmalıdır .......................................................... 191

1.4.2. Sınırlama Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygun Olmalıdır ............... 193

1.4.3. Sınırlama Ölçülü Olmalıdır .................................................................. 195

1.4.4. Sınırlama Hakkın Özüne Dokunmamalıdır .......................................... 201

2. Senetle İspat Kuralı ile Medeni Yargılamanın Amacı ........................................... 206

3. Senetle İspat Kuralının Gerekli Olup Olmadığına Dair Görüşümüz ..................... 214

3.1. Genel Olarak ................................................................................................. 214

3.2. Kuralın Muhafazasına Yönelik Gerekçelerin Değerlendirilmesi ................. 214

3.3. Kuralın Kaldırılmasına Yönelik Değerlendirmelerimiz ................................ 221

3.4. Kanaatimiz .................................................................................................... 223

SONUÇ ..................................................................................................................... 225

KAYNAKÇA ............................................................................................................ 233