Türkiye'de Anayasal Kimliğin İnşası ve Dönüşümü

İÇİNDEKİLER

YAZAR HAKKINDA ................................................................................................. III

ÖNSÖZ ..................................................................................................................... VII

İÇİNDEKİLER ........................................................................................................... IX

KISALTMALAR ..................................................................................................... XIII

ÖZET ......................................................................................................................... XV

ABSTRACT .............................................................................................................. XV

GİRİŞ ............................................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

ANAYASA VE ANAYASAL KİMLİK

1. ANAYASA VE ANAYASACILIK ....................................................................... 5

1.1. Anayasacılığın Tarihsel Kökenleri .............................................................. 5

1.2. 20. Yüzyılın İlk Yarısında Anayasal Çöküşler ve Otoriterleşme ................ 7

1.3. II. Dünya Savaşı Sonrası Anayasal Restorasyon Çabaları ve Anayasa Yargısı ......................................................................................................... 8

1.4. 1990 Sonrası Anayasacılık: Ulusötesi Etkileşim ve Demokratikleşme .... 11

1.5. 21. Yüzyılda Anayasacılık: Popülizm, Dijitalleşme ve Krizler ................ 12

1.6. Anayasanın Çok Boyutlu Yapısı ............................................................... 14

2. ANAYASAL KİMLİK ........................................................................................ 16

2.1. Kavram, İçerik ve Yaklaşımlar .................................................................. 16

2.2. Anayasal Kimliğin Fonksiyonları .............................................................. 19

2.2.1. Kimlik ve Özgünlük Sağlama ........................................................ 19

2.2.2. Temel İlkeleri Koruma ve Anayasal Değişmezlik ......................... 23

2.2.3. Devlet Organlarının İşlem ve Eylemlerine Yön Verici İşlevi ........ 28

2.2.4. Çoğulculuğu Koruma ve Toplumsal Bütünlük Sağlama ............... 29

2.3. Anayasa Yargısı ve Anayasal Kimlik ........................................................ 30

2.4. Anayasal Kimliğin Kötüye Kullanımı ve Eleştirileri ................................. 34

İKİNCİ BÖLÜM

1876 KANUN-I ESASİ VE ANAYASAL KİMLİĞİ

1. Osmanlı’da Anayasacılığın Tarihsel Arka Planı (1808–1876) ............................ 37

1.1. Sened-i İttifak (1808): Osmanlı’da Merkezi Otoriteyi Sınırlama Teşebbüsü .................................................................................................. 37

1.2. Merkezîleşme, Kurumsallaşma ve Hukukî Kodifikasyon Çabaları ........... 39

1.3. Tanzimat ve Islahat Reformları ve Meşrutiyet Fikrinin Gelişimi ............. 40

2. 1876 Kânûn-ı Esâsî’nin Hazırlık Süreci ve İlanı .................................................. 42

3. 1876 Kânûn-ı Esâsî’nin Egemenlik Anlayışı ve Temel Nitelikler ....................... 44

4. 1876 Kânûn-ı Esâsî’de Kuvvetler Ayrılığı ve Hükümet Sistemi ......................... 48

5. 1876 Kânûn-ı Esâsî’de Temel Hak ve Hürriyetler Rejimi .................................. 50

6. Kânûn-ı Esâsî’nin Fiilî Askıya Alınışı: 1878 Meclis-i Umûmî’nin Tatili ............ 51

7. 1876 Kânûn-ı Esâsî’nin Anayasal Kimliği Üzerine Bir Değerlendirme .............. 53

8. 1878-1908 Anayasal Kesinti ve Siyasal Arayışlar ............................................... 55

9. 1909 Kânûn-ı Esâsî Tadilatı ve Meşrutî Monarşi’nin Kurumsallaşması .............. 58

10. 1913–1920: Meşrutiyetin Tasfiyesi ...................................................................... 60

11. 1909 Değişiklikleri ve Sonrası Anayasal Kimliğin Dönüşümü Üzerine Bir Değerlendirme ...................................................................................................... 63

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

1921 TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU VE ANAYASAL KİMLİĞİ

1. Hazırlık Süreci ve İlanı ........................................................................................ 65

2. Egemenlik Anlayışı ve Temel Nitelikleri ............................................................. 70

3. Anayasa’nın Kabulü Sonrasında Meclis’te Siyasal Ortam .................................. 73

4. 1923 Anayasa Değişikliği .................................................................................... 75

5. 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve Anayasal Kimliği Üzerine Bir Değerlendirme ...................................................................................................... 77

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

1924 TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU VE ANAYASAL KİMLİĞİ

1. Hazırlık Süreci ve İlanı ........................................................................................ 79

2. Devletin Niteliği, Egemenlik Anlayışı ve Temel Anayasal İlkeler ...................... 80

3. Kuvvetler Ayrılığı ve Hükümet Sistemi ............................................................... 82

4. Temel Hak ve Hürriyetler .................................................................................... 83

5. 1924-1950 Dönemi Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve Anayasal Kimliği Üzerine Bir Değerlendirme ................................................................................................ 84

6. 1950-1960 Dönemi Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ve Anayasal Kimliği Üzerine Bir Değerlendirme ................................................................................................ 87

BEŞİNCİ BÖLÜM

1961 ANAYASASI VE ANAYASAL KİMLİĞİ

1. Hazırlık Süreci ve İlanı ........................................................................................ 89

2. Anayasa’nın Yapısı ve Temel Özellikleri ............................................................ 90

3. Devletin Niteliği, Egemenlik Anlayışı ve Temel Anayasal İlkeler ...................... 92

4. Kuvvetler Ayrılığı ve Hükümet Sistemi ............................................................... 94

5. Temel Hak ve Hürriyetler .................................................................................... 96

6. 1961–1980 Dönemi: Anayasal Vaatlerden Siyasal Tıkanmaya .......................... 97

7. 1961 Anayasası ve Anayasal Kimliği Üzerine Bir Değerlendirme ................... 100

ALTINCI BÖLÜM

1982 ANAYASASI VE ANAYASAL KİMLİĞİ

1. Hazırlık Süreci ve İlanı ...................................................................................... 103

2. Anayasa’nın Yapısı ve Temel Özellikleri .......................................................... 104

3. Kuvvetler Ayrılığı ve Hükümet Sistemi ............................................................. 107

4. 1982 Anayasasının Temel Yaklaşımı ve Anayasal Kimliği .............................. 108

5. 1982–2001 Arası Türkiye’de Anayasal Gelişmeler ........................................... 110

6. 2001-2007 Arası Türkiye’de Anayasal Gelişmeler ............................................ 114

7. 2007-2010 Arası Türkiye’de Anayasal Gelişmeler ............................................ 118

8. 2010-2017 Arası Türkiye’de Anayasal Gelişmeler ............................................ 123

9. 2017 Anayasa Değişiklikleri ve Yeni Anayasal Düzen...................................... 129

9.1. Değişiklik Teklifinin Gerekçeleri ............................................................ 129

9.2. Anayasa Değişikliklerinin Kapsamı ........................................................ 130

9.3. Yürütme Organının Yeni Mimarisi.......................................................... 131

9.4. Yasama ve Yargının Yeni Konumu ......................................................... 132

10. 1982 Anayasası’ndan Günümüze Anayasal Kimliğin Dönüşümü ..................... 133

YEDİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE’DE ANAYASAL KİMLİĞİN KURUCU İLKELERİ

1. Cumhuriyet Rejimi ............................................................................................. 137

2. Laiklik ................................................................................................................ 142

2.1. Türkiye’de Laiklik ve Tarihsel Gelişimi ................................................. 142

2.2. Anayasa Mahkemesi ve Laiklik ............................................................... 151

3. Atatürk Milliyetçiliği ......................................................................................... 159

4. Üniter Devlet ...................................................................................................... 163

SONUÇ ..................................................................................................................... 169

KAYNAKÇA ............................................................................................................ 175