Sağlık Mesleği Mensuplarının Sır Saklama Yükümlülüğü İle Suçu Bildirmeme Suçu Arasındaki İlişki

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................................III

İÇİNDEKİLER ..............................................................................................................V

KISALTMALAR .........................................................................................................XI

ÖZET .........................................................................................................................XIII

ABSTRACT .............................................................................................................XIV

GİRİŞ .............................................................................................................................1

1. BÖLÜM

SAĞLIK MESLEĞİ MENSUPLARININ SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

1.1. Sağlık Mesleği Mensubu Kapsamındaki Kişiler ve Tanımlamalar .........................5

1.1.1. Hekim ...............................................................................................................8

1.1.2. Diş Hekimi .....................................................................................................11

1.1.3. Eczacı .............................................................................................................11

1.1.4. Ebe .................................................................................................................13

1.1.5. Hemşire ..........................................................................................................14

1.1.6. Sağlık Alanında Hizmet Veren Diğer Kişiler .................................................15

1.2. Sır ve Meslek Sırrı Kavramı ..................................................................................18

1.2.1. Sır ...................................................................................................................18

1.2.2. Meslek Sırrı ....................................................................................................21

1.3. Sır Saklama Yükümlülüğünün Tarihçesi ...............................................................23

1.4. Sır Saklama Yükümlülüğünün Ulusal ve Uluslararası Dayanakları ......................29

1.4.1. Ulusal Düzenlemeler ......................................................................................29

1.4.1.1. Anayasa’da Sır Saklama Yükümlülüğü ..................................................29

1.4.1.2. Türk Medeni Kanunu’nda Sır Saklama Yükümlülüğü ............................32

1.4.1.3. Türk Borçlar Kanunu’nda Sır Saklama Yükümlülüğü ............................33

1.4.1.4. Türk Ceza Kanunu’nda Sır Saklama Yükümlülüğü ................................35

1.4.1.5. Mesleki Mevzuatta Sır Saklama Yükümlülüğü ......................................38

1.4.1.5.1. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi .......................................................38

1.4.1.5.2. 1998 tarihli Hasta Hakları Yönetmeliği ...........................................39

1.4.1.5.3. Hekimlik Meslek Etiği Kuralları .....................................................42

1.4.1.5.4. Ruh Hekimliği (Psikiyatri) Meslek Etiği Kuralları..........................43

1.4.1.5.5. Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun ......................................................................................44

1.4.1.5.6. Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği ...............................45

1.4.1.5.7. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ............................................................45

1.4.2. Uluslararası Düzenlemeler .............................................................................46

1.4.2.1. Dünya Tabipler Birliği (DTP) Bildirgeleri ..............................................47

1.4.2.1.1. Cenevre Bildirgesi ...........................................................................47

1.4.2.1.2. Hekimlik Ahlakı Uluslararası Yasası ...............................................48

1.4.2.1.3. Bütün Ulusal Bakım Sistemleri İçin Sağlık Bakımı ve Sunulmasında On İki İlke ...............................................................49

1.4.2.1.4. Helsinki Bildirgesi ...........................................................................50

1.4.2.1.5. Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi ......................................................51

1.4.2.1.6. Silahlı Çatışma Dönemlerine İlişkin Kurallar .................................53

1.4.2.1.7. Spor Hekimliğinde Sağlık Bakımının İlkelerine İlişkin Bildirge ...54

1.4.2.1.8. Dünya Tabipler Birliği Geçici AIDS Bildirisi .................................54

1.4.2.1.9. Açlık Grevleri Konusunda Malta Bildirgesi ....................................55

1.4.2.1.10. Dünya Tabipler Birliği Bildirgesi: İnsan Genomu Projesi .............56

1.4.2.1.11. Sağlık Bakımından Devamlı Kalite Geliştirme Konusunda Ana Hatlarına İlişkin Bildirge ................................................................57

1.4.2.2. Avrupa Genelinde Hazırlanan Belgeler ...................................................58

1.4.2.2.1. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı ...................................................58

1.4.2.2.2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ....................................................59

1.4.2.2.3. Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi .....................................61

1.4.2.2.4. Avrupa Hasta Hakları Şartı ..............................................................62

1.4.2.2.5. Sağlık Çalışanları İçin Sağlık Hizmetinde Gizliliğe ve Mahremiyete İlişkin Avrupa Rehber Kuralları ................................63

1.4.2.3. Uluslararası Diğer Düzenlemeler ............................................................65

1.5. Sağlık Mesleği Mensupları Açısından Meslek Sırrı ve Kapsamı ..........................69

1.5.1. Genel Olarak ..................................................................................................69

1.5.2. Hasta Çocuğa Ait Verilerin Aile ile Paylaşılması Durumu .............................73

1.5.3. Konsültasyon Sürecinde Hasta Verilerinin Paylaşılması Sorunu ...................77

1.5.4. Hastanın Ölümünden Sonra Sağlık Mesleği Mensuplarının Sır Saklama Yükümlülüğünün Devam Edip Etmeyeceği Sorunu .....................................78

1.5.5. Sağlık Mesleği Mensubu Sıfatının Sona Ermesi Halinde Sır Saklama Yükümlülüğü .................................................................................................80

1.6. Sır Saklama Yükümlülüğünün İstisnaları ..............................................................80

1.6.1. Hastanın Rızası ..............................................................................................81

1.6.2. Meşru Savunma..............................................................................................87

1.6.3. Zorunluluk (Zaruret) Hali ..............................................................................90

1.6.4. Kanun Hükmünün İcrasından Kaynaklanan İstisnalar ...................................97

1.6.4.1. Kamu Sağlığı ..........................................................................................97

1.6.4.2. Suç Bildirimi .........................................................................................102

1.6.4.3. Hakkın Kullanılması .............................................................................102

1.6.4.4. Doğum ve Ölüm Olaylarının Bildirimi .................................................103

1.6.4.5. Yargı Makamları Tarafından İstenilen Belge ve Bilgilerin Paylaşımı ...105

2. BÖLÜM

SAĞLIK MESLEĞİ MENSUPLARININ SUÇU BİLDİRMEMESİ SUÇU (TCK m. 280)

2.1. Suçu Bildirme Yükümlülüğünün Tarihsel Gelişim Süreci ..................................107

2.2. Türk Ceza Kanunu’nda Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi Suçu.....................................................................................................................120

2.2.1 Genel Olarak .................................................................................................120

2.2.2. Korunan Hukuki Değer ................................................................................121

2.2.3. Suçun Temel Unsurları .................................................................................125

2.2.3.1. Suçun Maddi (Objektif) Unsurları ........................................................125

2.2.3.1.1. Fail .................................................................................................125

2.2.3.1.2. Mağdur ..........................................................................................132

2.2.3.1.3. Suçun Konusu ...............................................................................134

2.2.3.1.3.1. Genel Olarak ..........................................................................134

2.2.3.1.3.2. Görevin İcrası Esnasında Gerçekleşme ..................................134

2.2.3.1.3.3. İşlenen Suç .............................................................................138

2.2.3.1.3.4. Suç İşlendiğine İlişkin Belirti.................................................142

2.2.3.1.4. Fiil .................................................................................................145

2.2.3.1.4.1.Genel Olarak ...........................................................................145

2.2.3.1.4.2. Mesleğin İcrası Sırasında Suçun İşlendiğine Yönelik Belirtinin Yetkili Makamlara Bildirilmemesi veya Bildiriminde Gecikme Gösterilmesi ......................................147

2.2.3.1.4.3. Bildirimde Bulunulacak Yetkili Makam .................................151

2.2.3.1.4.4. Bildirimin Şekli ......................................................................153

2.2.3.1.4.5. Bildirimin Kapsamı ................................................................155

2.2.3.2. Suçun Manevi (Subjektif) Unsurları .....................................................156

2.2.3.2.1. Kast ...............................................................................................156

2.2.3.2.2. Taksir .............................................................................................157

2.2.3.3. Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru ...........................................................159

2.2.3.3.1. Genel Olarak .................................................................................159

2.2.3.3.2. Susma Hakkı (Nemo tenetur İlkesi) ..............................................162

2.2.3.3.3. Sağlık Mesleği Mensuplarının Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanma Suçlarına İlişkin Olarak Suçu Bildirmemelerine Yönelik Düzenleme ......................................................................164

2.2.3.3.4. Meslek ve Sürekli Uğraşıları Sebebiyle Tanıklıktan Çekinme .....165

2.2.3.4. Kusurluluk ............................................................................................170

2.2.3.4.1. Genel Olarak .................................................................................170

2.2.3.4.2. Cebir ve Şiddet ..............................................................................172

2.2.3.4.3. Korkutma ve Tehdit .......................................................................174

2.2.3.4.4. Zorunluluk Hali .............................................................................175

2.2.3.4.5. Kusurluluğu Etkileyen Hata Halleri ..............................................178

2.2.3.5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri .............................................................180

2.2.3.5.1. Teşebbüs ........................................................................................180 IX

2.2.3.5.2. İştirak .............................................................................................183

2.2.3.5.3. İçtima .............................................................................................188

2.2.3.6. Yaptırım ve Kovuşturma .......................................................................193

3. BÖLÜM

KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA SUÇUN DÜZENLENME BİÇİMİ VE SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ, SAĞLIK MESLEĞİ MENSUPLARININ SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ İLE SUÇU BİLDİRMEME SUÇUNUN KARŞI KARŞIYA GELDİĞİ HALLER VE ARALARINDAKİ İLİŞKİ

3.1. Sağlık Mesleği Mensuplarının Sıklıkla Karşılaştığı Suçlar .................................195

3.1.1. Aile İçi Şiddet ..............................................................................................195

3.1.2. İşkence Suçu ................................................................................................199

3.1.3. Çocuk Düşürtme ve Düşürme Suçları ..........................................................203

3.1.4. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar ...........................................................209

3.1.5. Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanma Suçu ........................................212

3.2. Psikiyatristlerin Sır Saklama ve Bildirim Yükümlülükleri ile Bu Konunun Yargısal Boyutu ..................................................................................................221

3.3. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmeme Suçu ile Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu Arasındaki İlişki ...............................................................227

3.4. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmeme Suçu ile Kişisel Verilerin Hukuka Aykırı Verilmesi veya Ele Geçirilmesi Suçu Arasındaki İlişki ..............229

3.5. Sağlık Mesleği Mensuplarının Sır Saklama Yükümlülüğü ile Suçu Bildirmeme Suçu Arasındaki İlişki ....................................................................232

3.6. Karşılaştırmalı Hukukta Suçu Bildirmeme Suçunun Düzenlenme Biçimi ve Sır Saklama Yükümlülüğü ..................................................................................236

3.6.1. Genel Olarak ................................................................................................236

3.6.2. İtalyan Ceza Hukuku’nda Bildirim Yükümlülüğü .......................................236

3.6.3. Alman Ceza Hukuku’nda Bildirim Yükümlülüğü........................................239

3.6.4. Fransız Hukuku’nda Bildirim Yükümlülüğü ................................................242

3.6.5. İngiliz Ceza Hukuku’nda Bildirim Yükümlülüğü ........................................244

SONUÇ VE ÖNERİLER ...........................................................................................247

KAYNAKÇA .............................................................................................................251