Navlun Sözleşmesinin Sona Ermesi

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ....................................................................................................................... III

İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. V

KISALTMALAR LİSTESİ ....................................................................................... VII

ÖZET .......................................................................................................................... IX

ABSTRACT ............................................................................................................... IX

GİRİŞ ............................................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

NAVLUN SÖZLEŞMESİ VE SONA ERMESİNE İLİŞKİN TEMEL HUSUSLAR

I. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE UNSURLARI ..................................... 5

A. Tanım ................................................................................................................... 5

B. Unsurları ............................................................................................................... 6

1. Eşya Taşımanın Taahhüt Edilmesi ................................................................... 6

2. Taşımanın Deniz Yoluyla (Gemiyle) Yapılacak Olması .................................. 8

3. Eşyanın Taşıyanın Zilyetliğinde Taşınacak Olması ........................................ 10

4. Taşımanın Ücret (Navlun) Karşılığında Yapılması ........................................ 11

II. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI VE İLGİLİLERİ ............................ 11

A. Taşıyan ............................................................................................................... 11

B. Taşıtan ................................................................................................................ 13

C. Fiilî Taşıyan........................................................................................................ 13

D. Yükleten ............................................................................................................. 16

E. Gönderilen .......................................................................................................... 18

III. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI VE BELGELENMESİ ................ 19

IV. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ ........................................... 22

V. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ ............................................................. 30

A. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi .............................................................................. 30

1. Tanım .............................................................................................................. 30

2. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi Türleri .............................................................. 31

a. Tam Yolculuk Çarteri – Kısmi Yolculuk Çarteri ....................................... 31

b. Tek Yolculuk Çarteri - Birden Çok Yolculuk Çarteri ................................ 32

B. Kırkambar Sözleşmesi ........................................................................................ 34

C. Bazı Navlun Sözleşmesi Türleri Bakımından Değerlendirme ............................ 35

1. Miktar Sözleşmesi .......................................................................................... 36

2. Düzenli Hat Taşımacılığı Kapsamında Akdedilen Navlun Sözleşmeleri ...... 39

VI. ASIL – ALT NAVLUN SÖZLEŞMESİ AYIRIMI .............................................. 40

VII. TTK’DA NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME HÂLLERİNİN ÖZEL OLARAK DÜZENLENMESİ VE BUNA BAĞLANAN SONUÇLAR ....................................................................................................... 42

İKİNCİ BÖLÜM

NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMDEN DÜŞMESİ

I. GENEL OLARAK ................................................................................................... 47

II. UMULMAYAN HÂL KAVRAMI ........................................................................ 48

III. GEMİNİN ZAYİ OLMASI VEYA ZAYİ OLMUŞ SAYILMASI ....................... 51

A. Geminin Zayi Olması veya Zayi Olmuş Sayılmasına Hükümden Düşme Sonucu Bağlanmasının Sebebi .......................................................................... 51

B. Zayi Olması veya Zayi Olmuş Sayılması Hükümden Düşme Sonucunu Doğuran Gemi ................................................................................................... 52

C. Geminin Zayi Olması ......................................................................................... 55

D. Geminin Zayi Olmuş Sayılması ......................................................................... 57

1. Geminin Tamir Kabul Etmez veya Tamire Değmez Olması .......................... 60

a. Geminin Tamir Kabul Etmez Olması ......................................................... 61

b. Geminin Tamire Değmez Olması ............................................................... 63

c. Geminin Umulmayan Bir Hâl Yüzünden Tamir Kabul Etmez veya Tamire Değmez Hâle Geldiğinin Tespiti ................................................... 64

E. Geminin Zayi Olmuş Sayılmasını Gerektiren Diğer Hâller ................................ 66

IV. NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN GEMİNİN ZAYİ OLMASI SEBEBİYLE HÜKÜMDEN DÜŞMESİNİN SONUÇLARI .................................................... 69

A. Genel Olarak ...................................................................................................... 69

B. Yolculuk Başlamadan Önce Hükümden Düşmenin Sonuçları ........................... 71

C. Yolculuk Başladıktan Sonra Hükümden Düşmenin Sonuçları .......................... 74

1. Genel Olarak ................................................................................................... 74

2. Mesafe Navlunu .............................................................................................. 76

3. Kaptanın Yükümlülükleri ve Bu Yükümlülüklerin İfa Edilmemesinden Sorumluluk ..................................................................................................... 80

V. EŞYANIN UMULMAYAN BİR HÂL YÜZÜNDEN ZAYİ OLMASI VE ZAYİ OLMANIN HUKUKİ SONUÇLARI ................................................................. 82

A. Eşyanın Zayi Olması ya da Zayi Olmuş Sayılması ............................................ 83

1. Genel Olarak ................................................................................................... 83

2. Eşyanın Zayi Olması....................................................................................... 84

3. Eşyanın Zayi Olmuş Sayılması ....................................................................... 85

B. Yolculuk Başlamadan Önce Eşyanın Zayi Olması ve Hukuki Sonuçları ........... 86

1. Eşyanın Tamamının Zayi Olması ................................................................... 87

a. Eşya Sözleşmede Ferden Belirlenmişse ..................................................... 87

b. Eşya Sözleşmede Tür veya Cinsi ile Belirlenmişse .................................... 91

(1) Eşyanın Tamamının Gemiye Yüklenmek Üzere Tesliminden Önce Zayi Olması .......................................................................................... 92

(2) Eşyanın Tamamının Gemiye Yüklenmek Üzere Tesliminden Sonra Zayi Olması ................................................................................ 99

2. Eşyanın Bir Kısmının Zayi Olması ............................................................... 109

a. Eşya Sözleşmede Ferden Belirlenmişse ................................................... 109

(1) Taşıtana Tanınan Seçimlik Haklar ..................................................... 110

i. Sözleşmeyi Feshetme ....................................................................... 110

ii. Zayi Olan Eşyalar Yerine Gemiye Başka Eşya Yükleme ................ 113

(2) Taşıtanın Seçimlik Haklarını Kullanması Gereken Süre .................... 117

(3) Taşıtanın Seçimlik Haklarını Gemi Yükleme Limanından Ayrılana Kadar Kullanmamış Olması ................................................ 119

b. Eşya Sözleşmede Tür veya Cinsi ile Belirlenmişse .................................. 125

(1) Eşyanın Bir Kısmının Gemiye Yüklenmek Üzere Tesliminden Önce Zayi Olması ............................................................................... 125

(2) Eşyanın Bir Kısmının Gemiye Yüklenmek Üzere Tesliminden Sonra Zayi Olması .............................................................................. 126

C. Yolculuk Başladıktan Sonra Eşyanın Zayi Olması ve Hukuki Sonuçları ......... 127

1. Eşyanın Tamamının Zayi Olması ................................................................. 128

2. Eşyanın Bir Kısmının Zayi Olması ............................................................... 134

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRK TİCARET KANUNU’NDA ÖNGÖRÜLEN HAKLI SEBEPLERLE NAVLUN SÖZLEŞMESİNİN FESHİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

I. GENEL OLARAK ................................................................................................. 139

II. TTK HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE TARAFLARA NAVLUN SÖZLEŞMESİNİ FESHETME HAKKI TANIYAN HAKLI SEBEPLER ...... 143

A. Bir Kamu Tasarrufu Nedeniyle Navlun Sözleşmesinin İfasının Engellenmiş Olması ........................................................................................ 143

1. Kamu Tasarrufu Kavramı ............................................................................. 144

a. Genel Olarak ............................................................................................. 144

b. Devlet Tasarrufları ................................................................................... 145

c. Devlet Sayılmayan İnsan Topluluklarının Tasarrufları ............................ 146

d. Milletlerarası Kuruluşların Tasarrufları.................................................... 147

2. Türk Ticaret Kanunu’nda Sayılan Kamu Tasarrufları .................................. 147

a. Gemiye Ambargo Konulması ................................................................... 147

b. Gemiye Devlet Hizmeti için El Konulması .............................................. 149

c. Varma Yeri Ülkesi ile Ticaretin Yasaklanması ........................................ 152

d. Yükleme veya Varma Limanlarının Abluka Altına Alınması .................. 154

e. Eşyanın Yükleme Limanından İhracının veya Varma Limanına İthalinin Yasaklanması ............................................................................. 156

f. Eşyanın Transit Geçişinin Yasaklanması .................................................. 159

g. Diğer Kamu Tasarruflarının Navlun Sözleşmesinin İfasını

Engellemesi .................................................................................................. 163

3. Fesih Hakkının Kullanılabileceği An............................................................ 165

a. Tam Yolculuk Çarteri Sözleşmeleri Bakımından ..................................... 166

(1) Navlun Sözleşmesinin İfasını Engelleyen Halin Yolculuk Başlamadan Önce Ortaya Çıkması ..................................................... 167

(2) Navlun Sözleşmesinin İfasını Engelleyen Halin Yolculuk Başladıktan Sonra Ortaya Çıkması ..................................................... 169

b. Kısmi Yolculuk Çarteri ile Kırkambar Sözleşmeleri Bakımından ........... 172

B. Savaş Çıktığı için Gemi veya Eşyanın ya da Her İkisinin Artık Serbest Sayılmaması ve Zapt veya Müsadere Tehlikesinin Mevcut Olması .............. 173

C. Bir Tabiî Olay veya Kanun’da Öngörülenler Dışındaki Umulmayan Diğer Bir Hâl Yüzünden Yolculuğun Gecikmesi Nedeniyle Sözleşmenin Belli Amacının Kaybolması .................................................................................... 182

1. Tabii Bir Olay veya Umulmayan Bir Hâl Yüzünden Yolculuğun Gecikmesi ..................................................................................................... 184

2. Sözleşmenin Belli Amacının “Kaybolmamış” Olması ................................. 186

a. Genel Olarak ............................................................................................. 186

b. Sözleşmenin Belli Amacının Kaybolduğu Hallerin Tespiti ..................... 191

(1) Taşıtan Bakımından............................................................................ 196

(2) Taşıyan Bakımından ........................................................................... 199

III. TTK’DA ÖNGÖRÜLEN HAKLI SEBEPLERLE TARAFLARIN NAVLUN SÖZLEŞMESİNİ FESHETME HAKKI VE FESHİN HUKUKİ SONUÇLARI ................................................................................... 201

A. Fesih Hakkının Kullanılması ............................................................................ 201

1. Fesih Bildiriminin Şekli ................................................................................ 201

2. Fesih Hakkına Sahip Kişiler ......................................................................... 203

B. Tarafların Fesih Hakkına Sahip Olmadığı Hâller ............................................. 206

1. Fesih Hakkının Sözleşme ile Sınırlandırılması ............................................. 206

2. Fesih Hakkının TTK Hükümleri Çerçevesinde Sınırlandırılması ................. 207

a. Taşıtanın Serbest Sayılmayan Eşyanın Tamamı Yerine Gemiye Kararlaştırılandan Başka Eşya Yükleme Talebinde Bulunmuş Olması ... 208

b. Eşyanın Sadece Bir Kısmına İlişkin Engellerin Mevcut Olması .............. 213

(1) Yolculuk Başlamadan Önce ............................................................... 215

i. Serbest Sayılmayan Eşyalar Yerine Başka Eşya Yükleme Hakkı .... 215

ii. Kararlaştırılan Navlunun Yarısını Ödeyerek Sözleşmeyi Feshetme Hakkı .............................................................................. 217

iii. Taşıtanın Seçimlik Haklarını Kullanmamış Olması ....................... 219

(2) Yolculuk Başladıktan Sonra ............................................................... 221

c. Kaptanın Haklı Bir Sebeple Rotadan Sapması ......................................... 223

d. Geminin Yolculuk Sırasında Tamirinin Gerekmesi ................................. 228

(1) Eşyanın Gemiden Alınması ................................................................ 229

(2) Tamirin Bitmesinin Beklenmesi ......................................................... 233

C. Feshin Hukuki Sonuçları .................................................................................. 238

1. Yolculuk Başlamadan Önce Navlun Sözleşmesinin Feshi ........................... 238

2. Yolculuk Başladıktan Sonra Navlun Sözleşmesinin Feshi ........................... 244

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TAŞITANIN HAKLI SEBEP OLMAKSIZIN NAVLUN SÖZLEŞMESİNİ FESHETMESİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

I. TAŞITANIN YOLCULUK ÇARTERİ SÖZLEŞMESİNİ HAKLI SEBEP OLMAKSIZIN FESHETMESİ VE HUKUKİ SONUÇLARI .......................... 255

A. Genel Olarak .................................................................................................... 255

B. Taşıtanın Yolculuk Başlamadan Önce Sözleşmeyi Feshetmesi ve Hukuki Sonuçları ......................................................................................................... 256

1. Sözleşmenin Açık Bir Şekilde Feshedilmesi ................................................ 256

a. Genel Olarak ............................................................................................. 256

b. Fesih Hakkının Kullanılması ve Hukuki Sonuçları .................................. 257

2. Sözleşmenin Zımnî Şekilde Feshedilmesi .................................................... 268

a. Yüklemenin Hiç Yapılmaması Halinde .................................................... 268

b. Yüklemenin Eksik Yapılması Halinde ..................................................... 277

C. Taşıtanın Yolculuk Başladıktan Sonra Sözleşmeyi Feshetmesi ve Hukuki Sonuçları ......................................................................................................... 281

II. TAŞITANIN KIRKAMBAR SÖZLEŞMESİNİ HAKLI SEBEP OLMAKSIZIN FESHETMESİ VE HUKUKİ SONUÇLARI .......................... 284

A. Genel Olarak .................................................................................................... 284

B. Taşıtanın Yolculuk Başlamadan Önce Sözleşmeyi Feshetmesi ve Hukuki Sonuçları ......................................................................................................... 285

1. Sözleşmenin Yüklemeden Önce Feshedilmesi ............................................. 285

a. Sözleşmenin Zımnî Şekilde Feshedilmesi ................................................ 285

b. Sözleşmenin Açık Bir Şekilde Feshedilmesi ............................................ 291

2. Sözleşmenin Yüklemeden Sonra Feshedilmesi ............................................ 294

C. Taşıtanın Yolculuk Başladıktan Sonra Sözleşmeyi Feshetmesi ve Hukuki Sonuçları ......................................................................................................... 304

SONUÇ ..................................................................................................................... 307

KAYNAKÇA ............................................................................................................ 327