18. Yüzyılda Kütahya Vakıfları (E-Kitap)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . V

TABLOLAR LİSTESİ XIII

KAYNAKLAR HAKKINDA . XVII

GİRİŞ

VAKIF KURUMUVEXVIII. ASIR ÖNCESİ KÜTAHYA

1. VAKIF NEDİR? 1

2. VAKFIN TARİHÇESİ 3

3. TÜRKLERDE VAKIF 5

4. KÜTAHYA'NIN TARİHÇESİ . 8

4.1. TÜRK HAKİMİYETİNDEN ÖNCE KÜTAHYA . 8

4.2. KÜTAHYA'NIN TÜRK HAKİMİYETİNE GEÇİŞİ VE İLK VAKIF YAPILAR 9

5. KÜTAHYA'DA GERMİYAN BEYLİĞİ DÖNEMİ VE GERMİYAN ESERLERİ 9

6. OSMANLI DÖNEMİNDE KÜTAHYA. . 13

BİRİNCİ BÖLÜM

DiNi VAKIFLAR

1. KÜLLİYE VAKIFLARI . 17

1. 1. II. YAKUP ÇELEBİ İMARETİ KÜLLİYESİ . 17

1. 1.1. Vakfın Kurucusu II. Y akup Bey . 17

1.1.2. Il. Yakub Bey'in Taş Vakfıyesi . 19

1.1.3. Külliyeyi Oluşturan Birimler. . 21

1.1.4. Vakfın İdaresi 25

1. 1.5. II. Yakup Bey Külliyesi ile İlgili XVIII. Yüzyıla Ait Kayıtlar . 26

1. 1.5. 1. XVIII. Yüzyılda Vakfın İdaresi. 26

1.1.5.2. XVlll. Yüzyılda Vakfa Usulsüz Müdahale 27

1.1.5.3. İmaretin Geçirdiği Tamirler 28

1.2. İSHAK FAKİH KÜLLİYESİ 29

1. 2. 1. İSHAK FAKiH KiMDiR? 29

1.2.2. İSHAK FAKİH KüLLİYESi'Nİ OLUŞTURAN BİRİMLER . 30

1.2.2. 1. İshak Fakih Çeşmesi 30

1.2.2.2. İshak Fakih Camisi ve XVIII. Yüzyıldaki Durumu 31

1.2.2.3. Medrese . 32

1.2.2.4. Zaviye . 33

l .2.3. Vakfın İdaresi ve Gelirleri 33

1.2.4. XVIII. Asırda Vakıf. . 34

2. CAMİ VE MESCİD V AKIFLARl 35

2. 1. BALIKLI CAMİİ/ HEZAR DİNARİ MESCİDİ 35

2. 1.1. Rahime Bin ti Arif Vakfı . 37

2.2. SADETTİN CAMİİ . 38

2.3. KURŞUNLU CAMİİ VE ŞEYH MUSTAFAEFENDi VAKFI 40

2.4. TAKVACILARCAMİİ 42

2.4.1. XVIII. Asırda Takvacılar Camii İçin Kurulan Vakıflar 43

2.4 .1.1. Silahdar Mehmet Paşa Vakfı . 43

2. 4 .1.2. Osman Paşa Vakfı . 4 7

2.5. ULU CAMİ/ YILDIRIM BAYEZİD CAMİİ . 49

2.5.1. Ulu Camii- Yıldırım Bayezid Vakfı'nın XVIII. Yüzyılı. 50

2.5. 1. 1. İdari Meseleler 50

2.5.1.2. Yıldırım Bayezid Vakfı'na Müdahaleler . 51

2.5.1.3. Ulu Camii'nin Tamiri. 52

2.5. 1.4. Ulu Camii' nin XVIII. Asırdaki Akarları 53

2.6. HİSARBEY OĞLU MUSTAFA BEY VAKFI - SARAY CAMİİ . 54

2.6.1. Vakfiyesi 55

2.6.1.1. Vakfın İdaresi ve Caminin Görevlileri . 56

2.6.2. XVIII. Yüzyılda Görev Atamaları ve Görev Ücretleri. . 56

2.6.3. Hisarbeyoğlu Mustafa Bey Vakfı'na Müdahaleler. 57

2.6.4. XVIII. Asırda Hisarbeyoğlu / Saray Camii İçin Kurulan Vakıflar . 58

2.6.4.1. Genç Ali Paşa Vakfı 58

2.6.4.2. Yahya Paşa Vakfı . 59

2.6.4.3. Ünzile Binti İbrahim Vakfı . 60

2.7. KARAGÖZPAŞACAMİİ 61

2. 7. 1. Vakfiyesi Doğrultusunda Gayri Menkulleri ve Menkulleri . 62

2. 7.2. Karagöz Camii'nin XVIII. Yüzyılı 64

2.8. ŞEN GÜL CAMİİ (CELAL MESCİDİ) 66

2.9. MEYDAN/ ARSLAN BEYCAMii . 67

2.10. LALA HÜSEYİN PAŞA CAMİİ . 68

2. l 0.1. Lala Hüseyin Paşa Vakfı' 11111 Muhasebesi . 71

2.11. HATUNİYE CAMİİ 72

2.11. 1. XVlll. Asırda Hatuniye Camii İçin Kurulan Ayşe Binti Ahmet Vakfı 73

2.12. FATMA BİNTİ HÜSEYİN VAKFI 74

2.13. ELHAC SEYYİD SÜLEYMAN PAŞA VAKFI 7 4

2.14. OSMAN AĞA VE OĞLU HASAN AĞA VAKFI . 76

2.15. MEHMET AĞA BİN AHMET AĞA VAKFI . 77

2.16.ALi PAŞA (ALO PAŞA) VAKFI 78

2.16. 1. Hayır Eserleri. 80

2.16.2. Vakfın Akarları 81

2.16.3. Vakfın Giderleri . 82

2.16.4. Vakfın Yönetimi 84

2.16.5. Vakfı.yenin Sosyal ve Ekonomik Bakımdan Değerlendirilmesi 85

2.17. DÜKKA.NCIKLARMAHALLESİMESCİDİ 90

2.18. EFENDİZADEMESCİDi . 90

2.19. HASAN AĞAMESCİDİ 91

2.20. HACI ABDURRAHMAN MESCİDİ 91

2.21. SİLAHDARMEHMED PAŞA'NIN KÜTAHYA MAHKEMESİ İÇİN YAPTIĞI

VAKFI. . 92

3. TEKKE VE ZA YİYE V AKlFLARl . 92

3.1. AHİ VAKIFLARI . 93

3.1.1. Ahi Arslan Zaviyesi 96

3.1.2. Ahi Evren (Evran) Zaviyesi 97

3.1.3. Ahi Mustafa Zaviyesi . 97

3.1.3.1. Ahi Mustafa Vakfı'nın XVIII. Asırdaki Tarikat Faaliyetleri . 100

3.1.3.2. Ahi Mustafa Vakfı'nın XVIII. Asırdaki İdari İşlemleri . 102

3.1.3.3. Görev Ücretlerinin Değerlendirilmesi . 103

3.2. HlDlRLlKZAVİYESİ . 104

3.3. SEYYİD NURETTİN ZAVİYESİ-PAŞAM SULTAN TÜRBESİ . 105

3.4.ABDALECEVESEYYİDABDÜLVEFAZAVİYELERİ 107

3.5. GÜMÜŞEŞİKTEKKESİ . 108

3.6. KÜTAHYAMEVLEVİHANESİ 109

3. 6.1. Mehmed Saıd Halet Efendi Vakfı 111

İKİNCİ BÖLÜM

EĞİTİM VAKIFLARJ

1. SIBYAN MEKTEPLERİ / MUALLİMHANELER . 113

1.1. FATMA HATUN MEKTEBİ 113

1.2. TEVKİİ MEHMED PAŞA'NIN SIBYAN MEKTEBİ VAKFI 114

1.3. AHMET PAŞA'NIN MUALLİMHANE VE CÜZHANESİ VAKFI 117

1.4. ABDURRAHMAN AĞA BİN MEHMET V AKFl . 118

2. DAR'ÜL-KURRA'LAR 119

2.1. VEZİR CAFER PAŞA DAR'ÜL- KURMSI . 119

3. MEDRESELER . 121

3.1. VACİDİYEMEDRESESİ 121

3.2. TİMURTAŞ PAŞAMEDRESESİ. 123

3.3. BALABANİYE (NALLI/BALABAN PAŞA) MEDRESESİ 124

3.4. HALİLİYE MEDRESESİ . 127

3.5. RÜSTEM PAŞAMEDRESESİ . 129

3.6. DERVİŞ (ŞERİF) ABDURRAHİM MEDRESESİ . 130

3.7. ABDULLAH EFENDİ BİN İSMAİL EFENDİ MEDRESESİ 131

4. EĞİTİM TESİSLERİNE DESTEK İÇİN TANZİM EDİLEN VAKlFLAR 132

4.1. KAMER HATUN BİNTİ MEHMET BİN ABDÜLBAKİ VAKFI . 132

4.2. ÖMERCUD EFENDİ BİN MUSTAFA VAKFL. 133

4.3. ALİYE HATUN BİNTİ EBUBEKİR AĞA VAKFI . 133

5. KİTAP VAKIFLARI . 135

5.1. EŞŞEYHABDURRAHMAN EFENDİ'NİN KİTAPVAKFI . 135

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BELEDİ HİZMETLERE YÖNELİK VAKIFLAR

I. KALE VAKIFLARI . 137

1.1. KÜTAHYAKALESİ'NİN TARİHÇESİ 137

1.2. KALE-İ BALAABKEŞ VE CAMİİ ŞERİF VAKFI 140

2. HANLAR 143

2.1. MENZiLHANE VAKFI. 143

2.2. HACI İV AZ HANI ÇEŞMESİ VE SEBİLİ VAKFI . 144

3. SU VE SU TESİSİ VAKIFLARI . 146

3.1. HAMAMLAR 146

3.1.1. Elvan Bey'in Eydemir Hamamı. . 146

3.1.2. Lala Hüseyin Paşa Hamamı . 148

3. 1. 3. Kazasker Hamamı 148

3.2. ÇEŞMELER . 149

3.2.1. Hacı Ali Paşa'nın Sakahane Vakfı 149

3.2.2. Hatice Hatun Binti Süleyman Vakfı 150

3.2.3. Hayrunnisa Hatun ve Hatice Hatun Vakfı. 152

4. YOL HİZMETLERİ . 153

4.1. SÜLEYMAN BİN MEHMET'İN KALDIRIMVAKFI 153

5. HALK HİZMETLERİ 154

5. 1. HALKIN ÇEŞİTLİ İHTİYAÇLARINI KARŞILAMAK ÜZERE

OLUŞTURULMUŞ PARA VAKFI. . 154

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

XVIII. YÜZYILDA KÜTAHYA VAKIFLARININ ÖZELLİKLERİ

1. XVIII. ASIR VAKIF KURUCULARI . 155

1.1. PAŞA VAKIFLARI . 158

1.2. MÜDERRİS / ŞEYH VAKIFLARI . 160

1.3. KADIN VAKIFLARI. . 162

1.4. DİĞER VAKIF KURUCULARI 163

2. XVIII. ASIR VAKIFLARININ SOSYAL BOYUTLARI . 165

2.1. DİNİAÇIDANVAKIFLAR . 165

2.2. EĞİTİM AÇISINDAN VAKIFLAR . 168

2.2.1. Mektepler/ Muallimhaneler 169

2.2.2. Yüksek Öğrenim Kurumu Olan Medreseler. 170

2.2.3. Dar'ül-Hadis ve Dar'ül-Kurr'a'lar 171

2.2.4. Halk Eğitimi 171

2.3. BELEDİ HİZMETLERAÇlSINDAN VAKIFLAR 172

2.3. 1. Çarşılar/Hanlar 173

2.4. XVIII. ASIR KÜTAHYA VAKIFLARINDAKİ HUKUKİ UYGULAMALAR 173

2.4.1. XVIII. Asır Vakfiyelerindeki Hukuki Bağlayıcılık 177

3. XVIII. ASIRDA KURULAN VAKIFLARIN EKONOMİK BOYUTLARI . 180

3.1. XVlll. ASIRDA VAKFEDİLEN GAYRİMENKULLER 181

3.2. XVIII. ASIRDA KÜTAHYA'DA VAKFEDİLEN MENKULLER 186

3.3. XVIII. ASIR VAKIFLARINDAKİ İSTİHDAM ALANLARI 187

3.3.1. VakıfYöneticileri . 188

3.3.1.1. Kadın Mütevelliler 190

3.3.2. XVIII. Asırda Vakıflarda Çalışan Görevliler, Sayıları ve Aldıkları Ücretler 191

SONUÇ 199

KAYNAKÇA . 201

EKLER 211