Aile Hukuku

§ I. GENEL BİLGİLER

I. Aile Kavramı ve Fonksiyonları ............................................................................... 1

1)"Aile" kavramı ............................................................................. 1

2)Aile'nin fonksiyonları ................................................................................... 2

a)Aile'nin fonksiyonlarının anlamı ve derecelenişi ..................................... 2

b)Eski devir ailelerinde .............................................................................. 2

c)Bugünkü ailelerde ....................................................................... 2

I. "Aile" Deyiminin Taşıdığı Çeşitli Anlamlar .............................................. 4

1)En dar anlamda (Aile) ................................................................................... 4

2)Daha geniş anlamda (Aile) ................................................................ 5

3)En geniş anlamda (Aile) .................................................................... 5

§ II. AİLE HUKUKUMUZUN YERİ VE KISIMLARI

I. Medenî Kanunumuzun "En Geniş Kitabı" Oluşu ....................................... 5

II. Aile Hukukumuzun Yeri ve Kısımları Hakkında İlk Bilgiler ... 5

1)Aile Hukuku'nun Türk Medenî Kanunu içindeki yeri ........................ 5

2)Aile Hukuku'nun kısımları ................................................................ 5

a)Evlilik Hukuku ........................................................................... 5

b)Hısımlık _ Nesep Hukuku .......................................................... 5

c)Vesayet Hukuku ......................................................................... 5

§ III. AİLE HUKUKUMUZUN TARİHÇESİ

I. "Evlilik Hukuku"nun Geçirdiği Başlıca Safhalar ........................................ 8

1)Tek Evlilik . çok evlilik (Monogami - Poligami) ........................................... 8

2)Çok evliliğin çeşitleri ......................................................................... 9

II. Türk Aile Hukuku'nun Geçirdiği Safhalar ........................................................... 10

1)Medenî Kanunun kabulünden önce ................................................... 10

2)Medenî Kanunun kabulünden sonra .................................................. 13

§ IV. AİLE HUKUKUMUZUN TEMEL PRENSİPLERİ VE GETİRDİĞİ YENİLİKLER

I.Aile Hukukunun Temel Prensipleri ......................................................... 14

II.Aile Hukukumuzun Sosyal Yapımıza Getirdiği Başlıca Yenilikler 16

BİRÎNCÎ KISIM

KARI—KOCA "Evlilik Hukuku"

Birinci Bölüm

NİŞANLANMA "Nişanlılık İlişkisi"

Birinci Fasıl

NİŞANLANMANIN HUKUKÎ NİTELİĞİ ŞEKLİ - ŞARTLARI

§ I. TERİM § II. NİŞANLANMANIN HUKUKÎ NİTELİĞİ

I. Nişanlanma Bir "Ön Akid"dir .................................................................... 22

II. Nişanlanma Bir "Aile Hukuku Akdi" dir .................................................... 23

III. Nişanlanma Bir "Karar" dır ......................................................................... 24

§ III. NİŞANLANMANIN ŞEKLİ VE ŞARTLARI

I. Nişanlanmanın Şekli "Şekilsizlik" dir ......................................................... 25

II. Nişanlanmanın "Şartlar" ı ........................................................................... 29

1)Nişanlanma iradesi (Evlenme kasdı) ..................................................... 29

2)Açıklanan nişanlanma iradeleri (ciddî) ve (sağlam) olmalıdır 29

3)Açıklanan (Nişanlanma iradesi bizzat nişanlılara ait olmalı) dır 31

4)Taraflar (Nişanlanma ehliyeti) ni haiz bulunmalı'dır.......................... 31

5)Taraflar arasında (Nişanlanma engeli bulunmamalı) dır ..................... 35

6)Nişanlanma (geçici bir zaman için yapılmış olmalı) dır ... 38

İkinci Fasıl

NİŞANLANMANIN (NİŞANLILIĞIN) HÜKÜMLERİ § I. EVLENME YÜKÜMÜ

I. Çeşitli Sistemler .......................................................................................... 39

Nişanlılara evlenmeye yönelik (bir dava hakkı) sağlayan sistem: ...... 39

Evlenmeyi sağlamak için (Dava hakkı tanıyan, fakat kararın

zorla yerine getirilmesine izin vermeyen) sistem ................................ 40

Evlenmekten kaçınan (nişanı bozan) taraf aleyhine (dava ve tazminat istemini kabul etmeyen) sistem 40

Türk - İsviçre Kanunu sistemi ........................................................... 40

II. Evlenme Yükiimü'nün Hukukî Dayanağı ve İçeriği

1)Hukukî dayanak (Evlenme vaadi) dir ................................................... 41

2)Nişanlılık, tarafları evliliğe zorlayamaz ................................................ 41

3)Dolaylı zorlamalar ve şartlan da geçersizdir ......................................... 41

§ II. NİŞANLILIK HALİNİN GEREKLERİNE UYMA YÜKÜMÜ

§ III. NİŞANLILIK İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HAK VE YETKİLER

I. Nişanlılar Arasındaki (Hukukî Yakınlık) tan Doğan Hak ve Yet­kiler................. 43

II. Nişanlılar Arasında —Bazan— Meydana Gelen (Fiilî Yakınlık)

tan Doğan Hak ve Yetkiler ......................................................................... 44

1)Nesebin tashihi 44

2)Babalık davası 45

III. Nişanlı Erkeğin, Nişanlı Kızın Desteği Sayılmasından Doğan Hak

ve Yetkiler ................................................................... 45

Üçüncü Fasıl

NİŞANLILIK İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ VE BUNUN HÜKÜMLERİ

§ I. SONA ERME SEBEPLERİ

I. Normal Sebepler 47

II. Normal Olmayan Sebepler ..........................................................................

§ II. NİŞAN BOZULMASI'NIN HÜKÜMLERİ

I. Ölüm Hariç, Haklı _ Haksız Bütün Nişan Bozulması Hallerinde

Uygulanabilecek Hüküm :Hediyelerin İadesi... 49

1)"Hediye" kavramı ve kapsamı ............................................................... 50

10 "Hediye" kavramı ......................................................................... 50

2=) Hediye kavramına dahil olan şeyler ............................................ 51

2)Hediyeleri iade'nin şartları ................................................................. 56

lc) Hediyeler, ancak, nişanlılık ilişkisinin sona ermesi ha­linde (ölüm hariç) istenebilir 56

2c) İadesi istenilen şeylerin bir (hediye) olarak verilmiş bu­lunması lâzımdır 56

oldukları hediyeler) dir .............................................................. 56

4c) Hediyelerin iade edilmesi için (istek) şarttır ................................. 57

mümkündür ................................................................. 57

6e) Hediyelerin iadesini talep (nisbî bir hak) tır ................................. 58

3)Hediyelerin iadesinin istenilemiyeceği hal: ölüm sehebiyle nişanlılık ilişkisinin sona erişi 59

Hükümler 61

1)Nişanın bozulmasında haklı (muhik) sa.yılan sebepler...................... 61

2)îsbat yükü ................................................. 64

3)Maddî Tazminat'ın Şartları ................................................................. 65

lc) Tazminat talebine muhatap olacak şahsa (davalıya) ait

şartlar .. 65

2c) Tazminat talebine hakkı olanlara (davacılar'a) ait şartlar 66

a)Diğer nişanlı ........................................................................... 66

b)Nişanlının (Ana ve Babası), ya da bu hususta onlar

gibi hareket edensair kimseler ..................................................... 67

3c) Tazmin edilecek (zarar) aait şartlar ..................................... 67

4c) Maddî Tazminat hakkının (Devir, intikalveferagat) i

kabul edişi .. 70

5c) Yetkili mahkeme................................................................. 70

4)Manevî Tazminat ve şartları ............................... ............................... 70

lc) Manevî tazminat'ın gereği .................................................... 70

2c) Manevî tazminat'ın şartları .................................................. 74

a)Aleyhinde dava açılacak taraf, nişanın bozulmasın­da (kusurlu olmalı) dır . 74

b)Tazminat isteyen taraf m, nişanınbozulmasında (hiç kusuru olmamalı) dır 74

c)Nişan bozulmasından, kusursuz nişanlı (şahsen ağır

bir zarar) görmüş olmalı'dır ................................................. 75

3c) Manevî Tazminat davasının tarafları................................... 78

4c) Manevî Tazminatıisteme hakkı'nın devir ve intikali so­runu.... . 79

III. Nişan BozulmasındanDoğan Davaların Zamanaşımı .......................................... 81

1)MK. md. 87 metni ve bu metnin eleştirisi .................................................... 81

2)MK. md. 87 nin uygulama alanı .................................................................. 81

3)Bir yıllık sürenin başlangıcı .......................................................... -..- 81

İkinci Bölüm EVLENME Birinci Fasıl

EVLENMENİN TANIMI, UNSURLARI, HUKUKÎ NİTELİĞİ VE ŞARTLARI

§ I. EVLENMENİN TANIMI VE UNSURLARI

I. Tanım'ı ................................................................. 83

II. Unsurları ................................................................. 83

1)Cinsiyetleri farklı iki kişinin yaratabilecekleri bir birlik'tir 83

2)Evlilik monogam'dır .................................................................................... 83

3)Evlenme bir (Ortak yaşama ve kader birliği) dir ................................ 84

4)Evlenme formel bir (sosyal ve hukukî müessese) dir ........................ 84

5)Evlenme (Evlenme özgürlüğü) içinde açıklanan iradelerin Urünü'dür ...... 85

6)Evlenme, devletin resmi memurları önünde ve onların iştira­kiyle meydana gelen(laik hir müessese) dir 90

7)Evlenme, eşlerin (eşitliği) prensibine dayanan bir birliktir 92

§ II. EVLENMENİN HUKUKÎ NİTELİĞİ

I. Evlenmeyi Bir (Müessese) Olarak İzah Eden Görüş .................................. 93

II. Evlenmeyi Bir (Şart - Tasarruf) Olarak Kabul Eden Görüş ... 93

III. Evlenmeyi Bir (Aile Hukuku Akdi) Olarak Kabul Eden Görüş 94

§ III. EVLENMENİN ŞARTLARI

A. Esasa Ait Şartlar ................................................................................................... 95

I. Evlenmenin Doğumuna Engel Olan Şartlar (Yok'luk Nedenleri) 95

1)Evlenecek kimselerin (ayrı cinsten olmaları) şartı .............................. 95

2)Akdin (evlendirme memuru önünde ve onun katılmasıyla: ya­pılması) şartı 98

3)(İradelerde uygunluk ve irade açıklamalarının bir arada ya- püması) şartı 102

II. Evlenmede (Mutlak Butlan) Sebepleri ................................................................. 103

1)Belirli bir dereceye kadar (Hısımlık) .................................................. 103

â) Kan hısımları arasındaki evlenme engeli ve derecesi ... 103

Sıhrî hısımlar arasındaki evlenme engeli ve derecesi ... 105

2)Başkasiyle evli bulunmak .................................................................. 106

a) İkinci evlilik ölüm veya boşanma ile sona ermişse ... 108 t» İlk evlilik, ölüm, boşanma veya sair bir sebeple (me­selâ butlanla) sona ermişse 108

c)İki evli olan eşin ölümü ile, her iki evlilik de sona ermiş ise ............. 109

ç)Gaiplik halinde iki evlilik ............................................................ 110

d)İki evlilikle ilgili başka ihtimaller ................................................ 113

3)Evlenme akdi sırasında (Akıl Hastası) olmak veya (Temyiz ludretinden devamlı olarak yoksun) bulunmak 115

4)Göstermelik evlenmeler ..................................................................... 117

III. Evlenmede (Nisbi Butlan) Sebepleri ............................................................ 120

1)Temyiz kudretinden geçici olarak yoksun olmak (MK.

md. 115) ............................................................................................ 120

2)Hata (MK. md. 116) ......................................................................... 121

lc) Evlenmenin feshi'ne sebep olacak (Hata halleri) ........................... 121

a)Evlenme akdini yapmakta hata ........................................... 121

b)Şahısta hata ........................................................................ 122

c)Vasıfta hata ......................................................................... 122

2c) Uygulamadan örnekler ................................................................. 125

a)Kadının cinsi organındaki eksik nedeniyle cinsî iliş­kinin mümkün olamayışı 125

b)Eşin bâkire olmayışı ........................................................... 125

ç)Kocanın sar'alı oluşu ............................................................ 126

d)Ağız kolcusu ....................................................................... 126

3)Hile (MK. md. 117) .................................................................................. 127

1") Evlenmenin feshine sebep olacak (Hilenin Nevileri) ... 127

a)Diğer eşin namus ve haysiyeti hakkında yanıltma ... 127

b)Hastalıklar hakkında yanıltma ............................................. 128

2<-) Uygulamadan örnekler ...................................................................... 129

â) Hastalığın (niteliği) bakımından davanın kabul şartı 129

b)Davalının (kemik veremi) ne yakalanmış oluşu ................... 130

c)Davalının (frengi ve kemik veremi) ne yakalanmış oluşu .... 130

ç)Davalının (verem) e yakalanmış oluşu ................................ 130

Tehdit (MK. md. 118) ............................................................................... 131

lc) Evlenmenin feshine sebep olacak (Tehdidin Şartlan) ... 131

a)Tehdit (eşlerden birine) veya onun (yakınlarından birine) yöneltilmiş olmalı'dır 131

b)Tehdit, feshi isteyen eşin veya yakınının (hayatı­na, sıhhatine veya namusuna karşı) vâki olmalıdır ... 131

c)Tehdit (ağır = vahim) ve ayni zamanda (mevcut) yahut (çok yatan bir tehlikeye) ilişkin olmalıdır ... 132

ç)Evlenme ile tehdit arasında bir (illiyet bağı) bu­lunmalıdır.... 132

2c) Tehdidin şekli ...................................................................................... 132

3c) Tehdidi yapan kişiler ................................................................. 132

4=) Uygulamadan örnekler ....................................................................... 133

a)Babanın ölüm tehdidi ve tehdidin ciddîliğinin tak­diri................. 133

b)Tehdidin (ağır ve derhal vukubulacak bir tehlike)

teşkil etmesi ........................................................................ 133

c)Ananın bedduası'nın MK. md. 118 açısından yeter­siz oluşu 133

5)Kanunî temsilci'nin izni'nin bulunmaması .......................................... 134

lc) Kural ............................................................................................. 134

2c) İstisnalar .............................................................................................. 136

a)Eşlerin izin alma mecburiyetinden kurtulmaları ... 136

b)Kadın eşin gebe kalması ..................................................... 136

3c) Yetkili mahkeme ve muhakeme usulü ....................................... . 136

4c) Uygulamadan örnekler ........................................................................ 137

a)Feshe hüküm verilmezden önce izne muhtaç olmak­tan kurtulma 137

b)İzne muhtaç olunmayacak yaş ............................................. 137

IV. Evlenmede Ehliyet Şartları .......................................................................... 138

1) Evlenme yaşı ............................................................................................... 138

lc) Normal evlenme yaşı (evlenme rüştü) .................................................. 139

2=) Olağanüstü evlenme yaşı (Kazaî evlenme rüştü) ................................. 140

a)Kızın en az (14), erkeğin (15) yaşını tamamlamış

olması lâzımdır ........................................................................... 140

b)Erken evlenmeyi haklı kılacak (olağanüstü birhal

ve pek önemli bir sebebin bulunması) gerektir .................... 141

c)Ana ve Baba veya Vasî (dinlenmiş olmalı) dır ..................... 142

d) Hâkimin olumlu kanaati ve karan gerektir .............................. 143

2)Temyiz kudreti .......................................................................................... 144

3)Mahcur olmamak ............................................................................... 144

V. Evlenmenin Sıhhatini Etkilemeyen Şartlar .................................................. 145

1)Evlâtlık bağı ............................................................................................... 145

2)Bekleme süreleri ................................................................................ 148

lc) Kanunî bekleme süresi .................................................................. 149

a)Kural ................................................................................... 149

b) İstisnalar.............................................................................. 150

2c) Kazaî bekleme süresi .................................................................... 151

3)Bazı hastalıklar .......................................................................................... 151

B. Şekle Ait Şartlar .................................................................................................. 152

I. Evlenme Tipleri ........................................................................................... 152

1)(Özel evlenme) şekli .................................................................................. 152

2)(Dinî evlenme) şekli .......................................................................... 153

3)(Medenî - alenî evlenme) şekli .................................................................. 153

a)İhtiyarî medeni evlenme ...................................................................... 153

b)İstisnaî medenî evlenme .............................................................. 153

c)Mecburî medenî evlenme .................................................................... 154

II. Akid Öncesi Şekil Şartları ........................................................................... 154

1)Beyan ................................................................................................. 154

lc) Evlenme kararının beyanı ve tarzı ......................................................... 154

2c) Beyanın yapılacağı (Merci) .......................................................... 156

a)Resmî memur'un kim olduğu? ............................................ 156

b)Beyanın hangi (Evlendirme memurluğuna yapılacağı): 157

c)İkametgâhı yabancı memlekette olan Türklerin du­rumu ............. 157

3c) Beyan'a eklenecek Belgeler ................................................................. 158

a)Evlenme beyannamesi ......................................................... 158

b)Fotoğraflı nüfus cüzdanı örneği (Her iki taraf için) 159

c)Gerekli ise ana _ baba veya vasinin yazılı mu- vafakatnameleri 159

ç)İkinci defa evlenecekler için ................................................. 159

d)Dörder adet vesikalık fotoğraf ............................................. 159

e)Sağlık raporu ...................................................................... 159

f)Evlenme ehliyet belgesi ....................................................... 159

2)Tetkik ve Evlendirme karan ....................................................................... 160

3)itiraz ................................................................................................... 162

1") İtiraz süresi ve sebepleri ...................................................................... 162

2c) İtiraza hakkı olanlar ve itirazla yükümlü olanlar .................................. 163

a)İtiraza hakkı olanlar ............................................................. 163

b)İtirazla yükümlü olanlar ....................................................... 163

3°) İtirazda muhakeme usulü ............................................................. 164

a) Evlenmenin men'i davası ....................................................... 164

III. Akid Sırasındaki Şekil Şartlan ........................................................................... 165

1) Evlenmeye vücût veren (esaslı şekil şartlan) ........................................ 165

1°) Akdin (Evlendirme memuru önünde yapılması) şartı ... 165 2°) Nişanlıların (Evlenmeyi kabul) beyanlarının tarzı ve

zamanı ................................................................ 166

2) Talî (ikinci derecedeki) şekil şartları ..................................................... 168

1°) Evlenme akdinin yapılacağı (yer) ........................................................ 168

2°) Evlenme akdinin (alenen) yapılması .................................................... 170

3°) Evlenmenin (reşit iki şahit karşısında) aktolunması ... 170

4°) Evlenmenin (sözlü şekilde) aktolunması ............................................. 170

5°) Evlenme akdinin tamamlandığı (ân) .................................................... 171

IV. Akid Sonrası Şekil Şartlan ............................................................................... 173

1)Tesdl 173

2)Nüfusa kayıt 173

3)Aile cüzdanı .................................................................. 174

4)Dinî merasimin yapılabilme zamanı .................................................... 174

ikinci Fasıl

EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİ § I. EVLİLİĞİN ŞAHSÎ HÜKÜMLERİ

A."Evlilik Birliği" Kavramı ve Genel Hükümlerinin Müeyyidesi 176

I. "Evlilik Birliği" Kavramı ............................................................................. 176

II. Evliliğin Genel Hükümlerine Uymayış'ın Müeyyidesi ................................ 181

B.Eşlerin Haklan ve Ödevleri .............................................................................. 183

I. Kan - Kocanın (Ortak) Hak ve Görevleri ............................................................. 183

Birliğin saadetini sağlamak ................................................................ 183

Eşlerin birbirine karşı (Sadakat) ve (Yardım) yükümlülüğü 183

Çocukların bakımına ve terbiyesine özen gösterme ............................ 184

II.Koca'nın Hak ve Görevleri .............................................................................. 185

1)Birliğin reisi koca'dır .......................................................................... 185

2)Ortak konut'un seçimi kocaya aittir ..................................................... 185

3)Kadın ve çocukların bakımı kocaya aittir ............................................ 186

4)Birliği temsil yetkisi kocaya aittir ....................................................... 188

5)Çocuğun mallarını idare ve onlardan yararlanma hakkı —ve­lî sıfatiyle— kocaya aittir • 190

6)Karının bir meslek veya san'atle uğraşmasına izin verme yetkisi kocaya aittir 190

7)Evin iç düzeninden, ev halkının başkalarma yaptığı zarar­lardan ev reisi sıfatiyle koca sorumludur 190

8)Velayet hakkının kullanılmasında üstünlük koca'da (baba'-

da) dır .................................................................................................. 191

III.Karının Hak ve Görevleri ......................................................................... 191

1)İsim (soyadı) 191

2)Vatandaşlık 192

3)İkametgâh ................................................................. 192

4)Ev bakımı ve giderlere katılma .................................................................. 192

5)Kocanın Yardımcı ve Danışmanlığı ................................................... 193

6)Karının birliği temsil yetkisi ve derecesi .................................................... 193

1°)Olağan temsil yetkisi ................................................................... 193

a)"Evin daimî ihtiyaçları" kavramı ......................................... 193

b)Yetkinin koca tarafından sınırlandırılması veya kal­dırılması 194

c)Hâkimin, karıya temsil yetkisini iadesi ............................... 194

2°)Olağanüstü temsil yetkisi ............................................................. 194

7)Karının bir meslek veya san'atla uğraşması ........................................ 195

a)Eşler bakımından ........................................................................ 195

b)Üçüncü şahıslar bakımından ....................................................... 195

c)İznin Hâkim tarafından verilişi ................................................... 196

8)Karının dava ehliyeti .......................................................................... 196

9)Karının fiil ehliyeti ............................................................................. 196

a)Eşler arasındaki hukukî işlemlerde ............................................. 197

b)Karının kocası lehine yaptığı borçlanmalarda ............................. 197

C. Evlilik Birliğinin Korunması ............................................................................. 201

I.Eşlerin Karşılıklı Hak ve Görevleri ile İlgili (Genel Himaye

Tedbirleri) ........................................................................ 202

1)Hâkimin müdahalesini istemeye imkân veren sebepler .............................. 202

a)Eşlerden biri aile ödevlerini ihmal ederse .................................... 202

b)Tehlike, utanç, aarar doğurucu davranışlar ................................. 202

2)Hâkimin alabileceği tedbirler ............................................................. 203

a)İhtar 203

b)Birliği koruma tedbirleri ............................................................. 203

aa) Ortak hayatın tatili ............................................................... 203

bb) Diğer tedbirler .................... ............................. 203

cc) Eşlerin alacaklı olduğu kimselere verilen özel ifa

emri ................................................................. 206

II. Eşler Arasında Cebrî İcra Yasağı ................................................................ 207

1)Kural ................................................................. 207

2)İstisnalar ........................................................................ 209

a)Borçlu eş aleyhine, üçüncü şahıslarca icra takibine gi­

rişilmiş ise ................................................................. 209

b)Alacaklı eş aleyhine, üçüncü şahıslarca icra takibine gi­rişilmiş ise 209

c)Kanunî veya Kazaî mal ayrılığının tenfizi için ............................. 210

ç)Nafaka veya bakım giderlerine mahkûm olan eş aley­hinde......... ..... 211

§ II. EVLİLİĞİN MALÎ HÜKÜMLERİ "Karı Koca Mallarının İdaresi"

A.Genel Esaslar ....... 211

B.Mal Rejimlerinde Sistemler ............