Medeni Usul Hukukunda Fer'i Müdahale Etkisi

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................................ V

İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... VII

KISALTMALAR ..................................................................................................... XIII

GİRİŞ ............................................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN TEMEL ESASLARI

§1. KONUNUN ÖNEMİ VE KAVRAM .................................................................... 3

I. Konunun Önemi ve Sunuluşu .............................................................................. 3

II. Kavram ve Terim Sorunu ................................................................................. 13

A. Konuya İlişkin Bazı Kavramlar................................................................... 13

B. Terim Sorunu............................................................................................... 16

§2. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ESASLARI ................................................. 18

I. Genel Olarak ...................................................................................................... 18

II. Hukuki Düzenleme ve Yapısı ........................................................................... 22

A. Genel Olarak ............................................................................................... 22

B. Uyuşmazlık Hakkında Yanlış Karar Verildiği İddiasının Mutlak Surette İleri Sürülememesi (HMK m.69/2 c.1) ....................................................... 26

C. Asıl Tarafın Yargılamayı Hatalı Yürüttüğü İddiasının Kural Olarak İleri Sürülememesi (HMK m.69/2 c.2) ............................................................... 34

III. Amacı .............................................................................................................. 39

A. Fer’i Müdahale Etkisinin Amacının Hangi Hukuki Kurumlar Çerçevesinde Tespit Edileceği .................................................................... 39

B. Fer’i Müdahale Etkisinin Amaçlarının Değerlendirilmesi .......................... 45

IV. Hukuki Niteliği ............................................................................................... 51

A. Fer’i Müdahale Etkisinin Bir Usul Hukuku Kurumu Olması ...................... 51

B. Fer’i Müdahale Etkisinin Süjeleri ............................................................... 52

V. Fer’i Müdahale Etkisinin Hukuki Dinlenilme Hakkı ile İlişkisi ..................... 56

§3. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN BENZER KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI .................................................................................... 62

I. Genel Olarak ...................................................................................................... 62

II. Fer’i Müdahale Etkisi ve Kesin Hüküm Etkisi (Rechtskraftwirkung) ............. 64

III. Fer’i Müdahale Etkisi ve İnşai Etki (Gestaltungswirkung) ............................. 68

IV. Fer’i Müdahale Etkisi ve Kesin Hükmün Sirayeti (Rechtskrafterstreckung) . 69

V. Fer’i Müdahale Etkisi ve Unsur Etkisi (Tatbestandswirkung) ......................... 71

§4. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ÇEŞİTLİ HUKUK SİSTEMLERİNDE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN YARGILAMAYA KATILMASINI SAĞLAYAN HUKUKİ KURUMLAR KAPSAMINDA İRDELENMESİ ........................... 72

I. Genel Olarak ...................................................................................................... 72

II. Fer’i Müdahale ................................................................................................. 74

III. Davanın İhbarı ................................................................................................ 76

IV. Asli Müdahale ................................................................................................. 78

V. Dava Arkadaşlığı Şeklinde Fer’i Müdahale ..................................................... 85

VI. Üçüncü Kişinin Daveti .................................................................................... 88

İKİNCİ BÖLÜM

FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ŞARTLARI

§5. İLK YARGILAMADA KARAR VERİLMİŞ OLMASI .................................. 91

I. Genel Olarak ...................................................................................................... 91

II. Kararın Niteliği ................................................................................................ 92

A. Kararın Nihai Nitelikte Olması ................................................................... 92

1. Genel Olarak ........................................................................................... 92

2. Kararın Esasa İlişkin (Hüküm Niteliğinde) Olması ................................ 94

3. Hüküm Verilmesine İhtiyaç Kalmadan Davayı Sona Erdiren Hallerde Verilen Kararlar ....................................................................... 98

a. Davaya Son Veren Taraf İşlemleri Yapılması Halinde Verilen Kararlar .............................................................................................. 98

b. Davanın Konusuz Kalması Halinde Verilen Kararlar ...................... 104

B. Kararın Şekli Anlamda Kesinleşmesi ........................................................ 106

C. Özellik Arz Eden Bazı Karar Türleri Bakımından Müdahale Etkisi ......... 112

1. Yabancı Mahkeme Kararlarının Fer’i Müdahale Etkisi ........................ 112

2. İdari Yargı Kolunda Verilen Kararların Fer’i Müdahale Etkisi ............ 116

3. Ceza Mahkemesi Kararlarının Fer’i Müdahale Etkisi .......................... 118

4. Hakem Kararlarının Fer’i Müdahale Etkisi .......................................... 120

5. Geçici Hukuki Koruma Kararlarının Fer’i Müdahale Etkisi ................ 123

III. Kararın Fer’i Müdahaleye Uygun Bir Davada Verilmiş Olması (Müdahale Edilebilirlik) ................................................................................................... 130

IV. Kararın Asıl Taraf Aleyhine Olması Gerekip Gerekmediği ......................... 132

§6. ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN İLK YARGILAMA İLE BİR MÜDAHALE İLİŞKİSİNİN BULUNMASI............................................................................ 136

I. Genel Olarak .................................................................................................... 136

II. Fer’i Müdahale Etkisi İçin Bulunması Gereken Şartlar.................................. 138

A. İlk Davaya Fer’i Müdahalede Bulunulmuş Olması ................................... 138

1. Genel Olarak ......................................................................................... 138

2. Fer’i Müdahale İçin Bulunması Gereken Asgari Şartlar ...................... 141

3. Fer’i Müdahilin Sahip Olması Gereken Bazı Usuli Şartlar .................. 144

4. Fer’i Müdahilin İlk Davada Taraf Olmaması ....................................... 147

5. Fer’i Müdahale Şartlarının Kural Olarak Müteakip Davada İncelenememesi .................................................................................... 150

B. Fer’i Müdahil Sıfatının Kaybedilmemiş Olması ....................................... 156

1. Fer’i Müdahale Talebi Hakkında Verilen Kabul Kararından (Ara Karardan) Dönülmesi ........................................................................... 156

2. Fer’i Müdahale Talebinin Geri Alınması ............................................. 159

III. İhbar Etkisi İçin Bulunması Gereken Şartlar ................................................ 164

A. İlk Davanın İhbar Edilmiş Olması ............................................................ 164

1. Genel Olarak ......................................................................................... 164

2. İhbar İçin Bulunması Gereken Asgari Unsurlar ................................... 170

3. İhbar Sebebinin Bulunması .................................................................. 172

4. İlk Davaya İhbar Eden Yanında Fer’i Müdahil Olarak Katılma İmkânının Bulunması ........................................................................... 180

5. İhbarın Geçerliliğinin (Geçerli Bir İhbarın Mevcudiyetinin) Müteakip Davada Re’sen İncelenmesi ................................................. 182

B. İhbar Eden Yanında Davaya Katılma Talebinin Reddedilmemesi ........... 186

C. İhbarın Geri Alınması ................................................................................ 188

§7. ASIL TARAF İLE ÜÇÜNCÜ KİŞİ ARASINDA AÇILMIŞ BİR DAVA BULUNMASI .................................................................................................... 190

I. Genel Olarak .................................................................................................... 190

II. Davaya Konu Hukuki İlişkinin veya Talebin Maddi Hukuk Bakımından Niteliği ........................................................................................................... 192

A. Genel Olarak ............................................................................................. 192

B. Rücu İlişkisi............................................................................................... 195

C. Kanun’da Sayılmayan Bazı Hukuki İlişkiler Bakımından Müdahale Etkisinin Değerlendirilmesi ...................................................................... 201

1. Alternatif Borçluluk (Sorumluluk) veya Alternatif Alacaklılık ............ 201

2. İkinci Derece (Tali) Sorumluluk Halleri ............................................... 204

3. Ters Rücu İlişkileri ............................................................................... 209

4. Dava Takip Yetkilisinin Özel Hukuktan Kaynaklanan Sorumluluğu .. 210

III. Davanın Farklı Yargı Koluna (Hukukumuzda İdari Yargı Koluna) Dahil Olması Halinde ............................................................................................. 212

IV. Uyuşmazlığın Tahkime Tabi Olması Halinde............................................... 216

V. İki Dava Arasında Bir İlişki/Bağlantı Bulunması Gerekip Gerekmediği ....... 219

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN KAPSAMI (VEYA SINIRLARI)

§8. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN OBJEKTİF (KONU BAKIMINDAN) KAPSAMI .......................................................................................................... 225

I. Müdahale Etkisinin Objektif Kapsamı............................................................. 225

II. Müdahale Etkisinin Objektif Kapsamının Sınırları ........................................ 227

A. Müdahale Etkisinin Maddi ve Hukuki Tespitler (Değerlendirmeler) Bakımından Sınırları ................................................................................. 227

B. Müdahale Etkisinin Karardaki Tespitler (Gerekçe) Bakımından Sınırları ..................................................................................................... 232

1. Genel Olarak ......................................................................................... 232

2. Tespitlerin Yığılması (Kümülatif Tespitler) ......................................... 235

3. Alternatif Tespitler ............................................................................... 237

4. Kademeli (Terditli) Tespitler ................................................................ 238

5. Hüküm İçin Gerekli Olmamasına Rağmen Yapılan Tespitler (Aşırı Tespitler) .............................................................................................. 239

6. Hüküm İçin Gerekli Olmasına Rağmen Yapılmayan Tespitler (Eksik Tespitler) .............................................................................................. 243

7. İspatsızlık Durumunda Verilen Kararlardaki (İspat Edilemeyen Vakıalara İlişkin) Tespitler .................................................................. 244

C. Asıl Taraf ile Üçüncü Kişinin Menfaatleri Bakımından Müdahale Etkisinin Sınırları ...................................................................................... 245

D. Müdahale Etkisinin Dava Konusu Bakımından Sınırları .......................... 249

E. Müdahale Etkisinin Çift İhbar Durumunda Sınırları ................................. 256

§9. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN SÜBJEKTİF (KİŞİ BAKIMINDAN) KAPSAMI .......................................................................................................... 264

I. Genel Olarak .................................................................................................... 264

II. Müdahale Etkisinin Karşı Taraf Bakımından Geçerliliği ............................... 265

III. Müdahale Etkisinin Asıl Taraf ve Üçüncü Kişi (Fer’i Müdahil veya İhbar Olunan) Bakımından Geçerliliği .................................................................. 272

IV. Müdahale Etkisinin Diğer Kişiler Bakımından Geçerliliği ........................... 282

A. Müdahale Etkisinin Cüz’i ve Külli Haleflere Etkisi .................................. 282

B. Müdahale Etkisinin Kanuni ve İradi Temsilcilere Etkisi ........................... 287

C. Müdahale Etkisinin Dava Takip Yetkisini Kullanan Kişiye (Dava Yetkinine/Dava Takip Yetkilisine) ve Asıl Hak Sahibine Etkisi .............. 288

§10. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ZAMAN BAKIMINDAN KAPSAMI (ZAMANSAL SINIRLARI) ........................................................................... 292

I. Müdahale Etkisinin Müteakip Dava Devam Ederken Doğması ..................... 292

A. Genel Olarak ............................................................................................. 292

B. Müdahale Etkisi Doğacağı Gerekçesiyle Müteakip Davada Başvurulabilecek Hukuki Kurumlar ......................................................... 297

1. Asıl Dava ile Müteakip Davanın Birleştirilmesi ................................... 297

2. Müteakip Davada Asıl Davanın Bekletici Mesele Yapılması .............. 304

II. Müdahale Etkisinin Müteakip Davada Nihai Karar Verildikten Sonra Doğması ......................................................................................................... 307

III. Müdahale Etkisinin Müteakip Davadaki Kararın Kesinleşmesinden Sonra Doğması ............................................................................................. 310

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN DİKKATE ALINMASI VE ORTADAN KALDIRILMASI

§11. MÜDAHALE ETKİSİNİN DİKKATE ALINMA ŞEKLİ ........................... 315

I. Müdahale Etkisinin Re’sen Dikkate Alınması (Re’sen İncelenmesi) ............. 315

II. Müdahale Etkisinin İlk Derece Mahkemesince Re’sen Dikkate Alınmamasının Sonuçları ............................................................................... 319

A. İhlalin Olağan (İstinaf ve Temyiz) Kanun Yollarında Gözetilmesi ......... 319

1. İstinaf Kanun Yolunda İncelenmesi ..................................................... 319

2. Temyiz Kanun Yolunda İncelenmesi ................................................... 321

B. İhlalin Yargılamanın Yenilenmesi Sebebi Teşkil Edip Etmeyeceği ......... 322

§12. FER’İ MÜDAHALE ETKİSİNİN ORTADAN KALKMASI VEYA SINIRLANDIRILMASI ................................................................................. 325

I. Müdahale Etkisinin Ortadan Kalkması ............................................................ 325

II. Müdahale Etkisinin Sınırlandırılması ............................................................. 328

A. Genel Olarak ............................................................................................. 328

B. Fer’i Müdahilin İtirazları Yoluyla Sınırlandırılması ................................. 330

1. Genel Olarak ......................................................................................... 330

2. Davanın Geç İhbar Edilmesi Nedeniyle Davaya Geç Katılma ............. 334

3. Fer’i Müdahilin İddia ve Savunma İmkânlarının Engellenmesi ........... 340

4. Fer’i Müdahil Tarafından Bilinmeyen İddia ve Savunma İmkânlarının Asıl Tarafın Ağır Kusuru Sebebiyle Kullanılamaması .. 341

C. İhbar Olunanın İtirazları Yoluyla Sınırlandırılması .................................. 344

D. Asıl Tarafın İtirazları Yoluyla Sınırlandırılması ....................................... 347

§13. TARAFLARIN MÜDAHALE ETKİSİ ÜZERİNDEKİ TASARRUFLARI .......................................................................................... 349

I. Müdahale Etkisinin Taraflarca Ortadan Kaldırılması ...................................... 349

II. Müdahale Etkisinin Taraflarca Kararlaştırılması............................................ 352

SONUÇ ............................................................................................................................ 357

KAYNAKÇA ................................................................................................................... 373