Genel İktisat

İÇİNDEKİLER

B Ö L Ü M 1 / İKTİSAT BİLİMİ

1.1. Temel Kavramlar . 2

1.1.1. İhtiyaçlar . 2

1.1.2. Mal ve Hizmetler . 3

1.1.3. Üretim . 3

1.1.4. Tüketim . 4

1.1.5. Kıtlık, Tercih ve Fırsat Maliyeti 4

1.1.6. Üretim Olanakları Eğrisi . 5

1.2. İktisadın Bölümleri 6

1.2.1. Mikro İktisat-Makro İktisat . 7

1.2.2. Pozitif İktisat-Normatif İktisat 7

1.3. İktisatta Temel Karar Alıcılar 8

1.4. İktisatta Döngüsel Akım 8

1.5. Farklı İktisadi Sistemler 10

1.5.1. Kapitalist Sistem . 10

1.5.2. Sosyalist Sistem 10

1.5.3. Karma Ekonomik Sistem 11

1.6. Piyasa Mekanizması 12

B Ö L Ü M 2 / TALEP KAVRAMI

2.1. Talep ve Talep Fonksiyonu . 20

2.2. Talep Eğrisi ve Talep Kanunu . 21

2.3. Talep Eğrisinin İstisnai Durumu: Giffen Malları - Veblen Malları . 23

2.4. Talep Eğrisi Üzerindeki Değişim ve Talep Eğrisinde Kaymalar 24

2.5. Talebin Fiyat Esnekliği 25

2.5.1. Talebin Fiyat Esnekliğini Belirleyen Unsurlar 28

2.5.2. Nokta Esnekliği . 29

2.5.3. Yay Esnekliği 30

2.5.4. Çapraz Esneklik 30

2.5.5. Gelir Esnekliği 31

B Ö L Ü M 3 / ARZ KAVRAMI

3.1. Arz ve Arz Fonksiyonu . 40

3.2. Arz Eğrisi ve Arz Kanunu . 41

3.3. Arz Üzerindeki Değişim ve Arz Eğrisinde Kaymalar . 43

3.4. Arzın Fiyat Esnekliği . 44

3.4.1. Arzın Fiyat Esnekliğini Belirleyen Unsurlar . 46

3.4.2. Nokta Esnekliği . 48

3.4.3. Yay Esnekliği 48

3.4.4. Çapraz Esneklik 49

B Ö L Ü M 4 / PİYASA DENGESİ

4.1. Piyasa Kavramı ve Piyasa Dengesi . 56

4.2. Piyasa Dengesi ve Zaman Dönemleri 57

4.3. Talep Kaymalarının Yarattığı Denge Durumları . 58

4.4. Arz Kaymalarının Yarattığı Denge Durumları 59

4.5. Talep ve Arzın Birlikte Kaymalarının Yarattığı Denge Durumları . 60

4.6. Piyasa Denge Fiyatının Oluşmaması . 61

4.6.1. Serbest (Bedava) Mallar 62

4.6.2. Aşırı Lüks Mallar 63

4.7. Tüketici ve Üretici Rantı . 64

4.7.1. Tüketici Rantı 64

4.7.2. Üretici Rantı 65

4.7.3. Toplam Rant-Piyasa Etkinliği . 66

4.8. Bolluk Paradoksu-King Kanunu 67

4.9. Örümcek Ağı Teoremi . 68

4.10. Piyasaya Devlet Müdahalesi . 70

4.10.1.Taban Fiyat Uygulaması . 70

4.10.2.Tavan Fiyat Uygulaması . 71

4.10.3.Vergilendirme . 72

B Ö L Ü M 5

TÜKETİM TEORİSİ

TÜKETİCİ DENGESİ

5.1. Kardinal Fayda Yaklaşımı . 80

5.1.1. Fayda, Toplam Fayda 80

5.1.2. Marjinal Fayda - Azalan Marjinal Fayda 81

5.2. Ordinal Fayda Yaklaşımı . 82

5.2.1. Kayıtsızlık Eğrileri 83

5.2.2. Kayıtsızlık Eğrilerinin Kullanımı: İkame ve Tamamlayıcı Mallarlar . 87

5.2.3. Bütçe Doğrusu . 88

5.2.4. Tüketici Dengesi . 89

5.2.5. Tüketici Bütçesindeki Değişim Fiyat Tüketim ve Gelir Tüketim Eğrisi 90

5.2.5.1. Fiyat Tüketim Eğrisi . 90

5.2.5.2. Gelir Tüketim Eğrisi . 91

B Ö L Ü M 6 / ÜRETİM TEORİSİ-ÜRETİCİ

6.1. Üretim Faktörleri . 100

6.2. Üretim Fonksiyonu 101

6.3. Kısa Dönem Üretim Teorisi 102

6.3.1. Üretimde Kısa ve Uzun Dönemli Değişimler . 102

6.3.2. Toplam Ürün - Ortalama Ürün- Marjinal Ürün. 103

6.4. Azalan Verim Kanunu 104

6.5. Uzun Dönem Üretim Teorisi 104

6.5.1. Eş-Ürün Eğrileri 104

6.5.2. Eş-Maliyet Doğruları 108

6.5.3. Üretici Dengesi 110

6.5.4. Üretici Bütçesindeki Değişim ve Genişleme Yolu 110

B Ö L Ü M 7 / ÜRETİM MALİYETLERİ

7.1. Maliyetler ve Kârlar 118

7.2. Kısa Dönem Maliyet Eğrileri 119

7.3. Uzun Dönem Maliyet Eğrileri . 123

7.4. Ölçek Ekonomileri 125

7.4.1. İçsel Ölçek Ekonomileri 126

7.4.2. Dışsal Ölçek Ekonomileri . 127

B Ö L Ü M 8 / TAM REKABET PİYASALARI

8.1. Piyasa Dengesi 134

8.2. Piyasa Şekilleri 136

8.3. Tam Rekabet Piyasaları . 137

8.3.1. Tam Rekabet Koşulları 138

8.3.2. Firma Gelirleri . 139

8.3.3. Kısa Dönem Firma Dengesi 141

8.3.3.1. Toplam Maliyet - Toplam Gelir Yaklaşımı 142

8.3.3.2. Marjinal Maliyet - Marjinal Gelir Yaklaşımı . 143

8.3.3.3. Maliyet Farkları ve Firma Dengesi. 144

8.3.4. Uzun Dönemde Firma ve Endüstri Dengesi 148

B Ö L Ü M 9 / EKSİK REKABET PİYASALARI

9.1. Monopol Piyasaları 157

9.2. Monopolün Piyasa Şartları 157

9.3. Monopol Piyasasının Oluşumu 159

9.4. Monopolcü Firma Gelirleri 159

9.5. Monopol Piyasalarında Denge Durumu 162

9.5.1. Kısa Dönemde Monopol Dengesi . 162

9.5.1.1. Toplam Maliyet - Toplam Gelir Yaklaşımı 162

9.5.1.2. Marjinal Maliyet - Marjinal Gelir Yaklaşımı . 163

9.5.2. Uzun Dönemde Monopol Dengesi 164

9.6. Monopson Piyasası 165

9.7. Monopollü Rekabet Piyasaları 166

9.7.1. Monopollü Rekabet Piyasasının Şartları . 166

9.7.2. Monopollü Rekabet Piyasasında Kısa Dönem Dengesi 168

9.7.3. Monopollü Rekabet Piyasasında Uzun Dönem Dengesi . 168

9.8. Oligopol Piyasaları 170

9.8.1. Oligopol Piyasasının Şartları . 170

9.8.2. Oligopol Modelleri 171

9.8.2.1. Anlaşmasız Oligopol Modelleri . 172

9.8.2.2. Anlaşmalı Oligopol Modelleri 173

B Ö L Ü M 10 / FAKTÖR PİYASALARI

10.1. Faktör Piyasalarının Özellikleri 182

10.2. Faktör Talebi . 183

10.3. Faktör Talebini Etkileyen Unsurlar 184

10.3.1.Marjinal Ürün Geliri . 184

10.3.2. Marjinal Faktör Maliyeti . 184

10.4. Faktör Talep Esnekliği 185

10.5. Faktör Arzı 185

10.6. Faktör Piyasasında Fiyatın Oluşumu 186

10.7. Emek . 186

10.7.1.Emek Arzı . 187

10.7.2.Emek Talebi 189

10.7.3.Emek Piyasasında Denge-Ücretin Belirlenmesi . 190

10.8. Sermaye 191

10.8.1. Sermaye Arzı 191

10.8.2. Sermaye Talebi . 191

10.8.3. Sermayenin Geliri -Faiz 192

10.9. Toprak-Rant 193

10.10. Girişimci-Kâr 194

10.11. Faktör Piyasasında Kâr Maksimizasyonu . 195

B Ö L Ü M 11 / MİLLİ GELİR

11.1. Milli Gelir Kavramı 204

11.2. Milli Gelirin Hesaplanması . 205

11.2.1.Üretim Yöntemi ile GSYİH 205

11.2.2.Gelir Yöntemi ile GSYİH . 206

11.2.3.Harcama Yöntemi ile GSYİH. 206

11.2.4.GSYİH’nın Hesaplanmasında Karşılaşılan Güçlükler . 207

11.3. Milli Gelir Büyüklükleri . 208

11.3.1.Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) 208

11.3.2.Safi Milli Hasıla . 208

11.3.3.Kişisel Gelir 209

11.3.4.Harcanabilir Gelir . 209

11.3.5.Kişi Başına Milli Gelir . 210

11.3.5.1. Döviz Kuru Yaklaşımı . 211

11.3.5.2. Satın Alma Gücü Paritesi Yaklaşımı . 211

11.3.6.Nominal GSYİH ve Reel GSYİH .212

11.4. Milli Geliri Belirleyen Faktörler . 213

11.4.1.Tüketim 214

11.4.2.Tasarruf 214

11.4.3.Yatırım 215

B Ö L Ü M 12 / ENFLASYON

12.1. Enflasyonun Tanımı 222

12.2. Enflasyonun Ölçülmesi . 223

12.2.1.GSYİH Deflatörü 223

12.2.2.Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) 223

12.2.3.Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) . 224

12.3. Enflasyonun Nedenleri224

12.3.1.Talep Enflasyonu 224

12.3.2.Arz (Maliyet) Enflasyonu . 226

12.4. Enflasyon Çeşitleri 227

12.4.1.Yapısal Enflasyon . 227

12.4.2.Kronik Enflasyon 228

12.4.3.Sinsi Enflasyon . 228

12.4.4.Hiperenflasyon . 229

12.5. Enflasyonla Mücadele Stratejileri . 230

12.5.1.Toplam Arzı Arttırmaya Yönelik Uygulamalar . 230

12.5.2.Toplam Talebi Azaltmaya Yönelik Uygulamalar. 231

12.6. Deflasyon 232

12.6.1.Deflasyonun Nedenleri . 232

12.6.2.Deflasyonla Mücadele Stratejileri 233

12.7. Stagflasyon 233

12.7.1.Stagflasyonun Etkileri 233

12.7.2.Stagflasyonla Mücadele Stratejileri 234

B Ö L Ü M 13 / İSTİHDAM İŞSİZLİK

13.1. İstihdam 242

13.2. Aktif Nüfus . 243

13.3. İşgücü 243

13.4. İşsizlik . 244

13.5. İşsizlik Çeşitleri 245

13.5.1.Yapısal İşsizlik . 245

13.5.2.İradi İşsizlik 246

13.5.3.Gayrı-iradî İşsizlik 246

13.5.4.Friksiyonel İşsizlik . 246

13.5.5.Konjonktürel İşsizlik 247

13.5.6.Gizli İşsizlik 247

13.6. Tam İstihdam ve Doğal İşsizlik Oranı 248

13.7. İşsizlik Süresini Belirleyen Faktörler 249

13.8. Histeri Hipotezi . 250

13.9. İşsizliğin Maliyeti – Okun Yasası . 250

B Ö L Ü M 14 / PARA KAVRAMI

14.1. Paranın Tanımı 258

14.2. Paranın Özellikleri 259

14.3. Paranın Fonksiyonları . 259

14.3.1.Değer Ölçüsü ve Hesap Birimi Olma Fonksiyonu . 259

14.3.2.Mübadele Aracı Olma Fonksiyonu. 260

14.3.3.Değer Olarak Saklanması Fonksiyonu . 261

14.4. Para Arzı . 261

14.4.1.Para Arzı Tanımları 262

14.4.2.Para Arzı Aktörleri . 263

14.5. Para Talebi . 263

14.5.1.Para Talebini Belirleyen Faktörler .264

14.5.2.Para Talebinin Nedenleri 265

14.5.2.1.Muamele Güdüsü ile Para Talebi 265

14.5.2.2.İhtiyat Güdüsü ile Para Talebi . 265

14.5.2.3. Spekülasyon Güdüsü ile Para Talebi . 266

B Ö L Ü M 15 / PARA POLİTİKASI

15.1. Para Politikası Uygulaması . 276

15.2. Para Politikası Çeşitleri . 277

15.3. Para Politikası Göstergeleri . 278

15.4. Para Politikası Amaçları . 279

15.5. Para Politikası Araçları . 281

15.5.1.Para Politikası Genel Araçları 281

15.5.1.1. Açık Piyasa İşlemleri 281

15.5.1.2. Reeskont Oranları 283

15.5.1.3. Zorunlu Karşılıklar 285

15.5.1.4. Kredi Tavanı 285

15.5.2.Para Politikası Özel Araçları 285

15.5.2.1. İkna Etme 285

15.5.2.2. Farklılaştırılmış Reeskont Kotaları . 286

15.5.2.3. Faiz Oranı Oranı Kontrolleri . 286

15.5.2.4. Finansal Aracı Kurum Portföylerinin Düzenlenmesi 286

15.5.2.5. Menkul Kıymet Kredi Kontrolü 286

15.5.2.6. Tüketici Kredi Kontrolü 286

15.5.3.Geleneksel Olmayan Para Politikası Araçları. 287

15.5.3.1. Rezerv Opsiyon Mekanizması (ROM) 287

15.5.3.2. Faiz Koridoru Uygulaması 288

15.5.3.2.1. Politika Faizi . 288

15.5.3.2.2. Gecelik Borç Alma/Verme Faizi . 288

15.5.3.2.3. Geç Likidite Penceresi 288

B Ö L Ü M 16 / DIŞ TİCARET POLİTİKASI

16.1. Dış Ticaret Politikasının Amaçları 296

16.2. Dış Ticaret Politikasının Araçları . 297

16.2.1.Gümrük Tarifeleri . 197

16.2.2.Miktar Kısıtlamaları . 300

16.2.3.Diğer Engeller 301

16.3. Dış Ticaret Hadleri 302

16.4. Ödemeler Bilançosu 303

16.4.1.Cari İşlemler Hesabı . 304

16.4.2.Sermaye Hesabı 306

16.4.3.Rezerv Hesabı . 307

16.4.4.Net Hata ve Noksan 307

16.5. Ödemeler Bilançosunun Açık ve Fazla Vermesi Durumu 307

16.6. Ödemeler Bilançosu Açıklarının Nedenleri 308

16.7. Ödemeler Bilançosu Açıklarını Gidermeye Yönelik Uygulamalar 310

16.8. Döviz Piyasası . 310

16.8.1.Döviz Piyasasının Fonksiyonları 311

16.8.2.Döviz Kuru . 312

16.8.2.1. Nominal Döviz Kuru . 312

16.8.2.2. Reel Döviz Kuru 313

16.8.3.Arbitraj-Spekülasyon-Konvertibilite 314

B Ö L Ü M 17 / İKTİSADİ BÜYÜME VE KALKINMA

17.1. Büyüme Kavramı 322

17.2. Büyümenin Kaynakları . 322

17.2.1.Büyümenin Arz Yönlü Kaynakları .323

17.2.2.Büyümenin Talep Yönlü Kaynakları 323

17.3. Büyümeyi Etkileyen Faktörler 324

17.3.1.Emek . 324

17.3.2.Sermaye 324

17.3.3.Doğal Kaynaklar . 325

17.3.4.Teknolojik Gelişme 325

17.4. Az Gelişmiş Ülkelerin Büyüme Sorunları 326

17.5. Az Gelişmiş Ülkelerin Özellikleri 328

17.6. Kalkınma Kavramı 330

17.7. Kalkınma Modelleri 330

17.7.1.Dengeli Kalkınma Modeli 331

17.7.2.Dengesiz Kalkınma Modeli 331

17.8. Kalkınma Stratejileri . 332

17.8.1.İçe Dönük Kalkınma Stratejileri . 332

17.8.2.Dışa Dönük Kalkınma Stratejileri 333

KAYNAKÇA 339