İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ................................................................................................................................... 5

SUNUŞ………………………………………………………………………………………7

İÇİNDEKİLER..................................................................................................................... 9

1. SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİNİN DURUMU............................................... 10

1.1. Dünya ve Akdeniz Ülkelerinde Su Ürünleri Üretimi................................................. 10

1.2. Türkiye'de Su Ürünleri Üretimi................................................................................. 12

1.3. Yetiştiricilik Konusuna Giriş...................................................................................... 15

1.4. Deniz Balığı Üreten İşletmelerin Sorunları ve Çözüme

Yönelik Gelişmeler.................................................................................................... 19

1.4.1. Teknik bilginin doğru kullanılması................................................................... 19

1.4.2. İhtiyaç duyulan yavrunun temin edilmesi......................................................... 19

1.4.3. Balık yemi üretimi sorunu................................................................................ 20

1.4.4. Uzman kuruluş ve laboratuarların yeterli olmaması.......................................... 21

1.4.5. Yeterli kredi desteğinin verilememesi............................................................... 22

1.4.6. Üretime uygun alanların turizm sektörü ile çatışması....................................... 24

1.4.7. Balık satışı ve pazar sorunu.............................................................................. 25

1.4.8. Organizasyon eksikliği..................................................................................... 26

1.4.9. İşletmelerin akuatik çevre ile olan etkileşimi..................................................... 27

1.5. Deniz Balığı Üretim Sektöründe Kaydedilen Gelişmeler............................................ 27

2. DENİZ BALIKLARI ÜRETİMİ İÇİN UYGUN YER SEÇİMİ.............................. 29

2.1. İşletme Kurulacak Arazinin Seçimi.............................................................................. 29

2.2. İşletmelerin Çevreye Etkisi.......................................................................................... 31

2.2.1. Karbondoksit (CO₂).......................................................................................... 36

2.2.2. Amonyak (NH₃)............................................................................................... 36

2.2.3. Balık dışkısı...................................................................................................... 37

2.2.4. Atık yem........................................................................................................... 38

2.2.5. Antifoulingler ve Dezenfektanlar...................................................................... 39

2.2.6. İlaçlar................................................................................................................ 40

3. YETİŞTİRİCİLİK SİSTEMLERİ............................................................................... 42

3.1. Kuluçkahaneleri Oluşturan Sistemler........................................................................... 44

3.1.1. Su temin sistemleri............................................................................................ 44

3.1.2. Filtrasyon sistemleri.......................................................................................... 47

3.1.2.1. Biyolojik filtreye sahip kapalı devre sistemler...................................... 48

3.1.3. Su ısıtma-soğutma sistemleri............................................................................. 50

3.1.4. Su sterilizasyon sistemleri................................................................................. 50

3.1.5. Hava motorları................................................................................................... 52

3.1.6. Oksijen temin sistemi........................................................................................ 53

3.1.7. Alg kültür ünitesi............................................................................................... 54

3.1.7.1 Saf alg üretimi........................................................................................ 54

3.1.8. Zooplankton kültür ünitesi................................................................................. 55

3.1.9. İnkübasyon ve larval gelişim ünitesi.................................................................. 57

3.1.10. Adaptasyon ünitesi.......................................................................................... 57

3.1.11. Anaç balık ünitesi............................................................................................ 58

3.1.12. Laboratuar....................................................................................................... 58

3.1.13. Jeneratör ve atölye ünitesi................................................................................ 59

3.2. Havuzlar ve Kafesler................................................................................................... 59

3.2.1. Kafes sistemlerinin sınıflandırılması................................................................. 60

3.2.2. Kafes sistemlerinin kurulmasını sınırlayan durumlar........................................ 62

3.2.3. Korunaklı ve açık alanlarda kurulu kafes sistemleri.......................................... 63

3.2.3.1. Korunaklı alanların avantaj ve dezavantajları........................................ 64

3.2.3.2. Açık alanların (off-shore) avantaj ve dezavantajları.............................. 65

3.2.4. Günümüzde kullanılan çeşitli kafes tipleri........................................................ 66

3.2.4.1. Sabit kafesler....................................................................................... 66

3.2.4.2. Yüzer kafesler...................................................................................... 66

3.2.4.2.1. Yüzer kafesleri oluşturan kısımlar...................................... 67

3.2.4.2.1.1. Yüzdürücü borular.......................................... 67

3.2.4.2.1.2. Üst boru ve dikmeler....................................................... 68

3.2.4.2.1.3. Ağlar................................................................................ 68

3.2.4.2.1.4. Sabitleyici malzemeler...................................................... 69

3.2.4.2.2. Kafeslerin kurulması........................................................... 73

3.2.4.2.2.1. Su altı çapalama sistemi (Mooring).................................. 73

3.2.4.3. Batırılan kafesler.................................................................................. 76

3.2.4.3.1. Batırılan kafeslerin kurulması............................................. 79

3.2.4.4. Su altı kafesleri.................................................................................... 80

4. ÇİPURA ve LEVREK YETİŞTİRİCİLİĞİ................................................................ 81

4.1. ÇİPURA (Sparus aurata)........................................................................................... 81

4.1.1. Dağılımı............................................................................................................ 82

4.1.2. Biyolojisi.......................................................................................................... 82

4.2. LEVREK (Dicentcrarchus labrax)............................................................................. 84

4.2.1. Dağılımı........................................................................................................... 84

4.2.2. Biyolojisi ........................................................................................................ 85

4.3. ÇİPURA ve LEVREK Balığının Kültür Koşullarında Üretim Basamakları............... 86

4.3.1. Çipura ve levrek yetiştiriciliği arasındaki farklar............................................. 87

4.3.2. Deniz balıkları üretimi için anaç temini ve bakımı............................................ 88

4.3.3. Yeni türler için damızlık stoğun yakalanması, transferi ve elle muamelesi,

karantinaya alınması ve cinsiyet tayini............................................................. 90

4.3.3.1.Damızlık stoğun yakalanması............................................................... 90

4.3.3.2. Transfer ve manipülasyon................................................................... 90

4.3.3.3.Karantinaya alma.................................................................................. 91

4.3.3.4. Cinsiyet tayini..................................................................................... 92

4.3.4. Anaçların gonad gelişimine etki eden faktörler ............................................... 92

4.3.5. Seks ayrımı...................................................................................................... 94

4.3.6. Olgunlaşma ve yumurtlama davranışı.............................................................. 94

4.3.7. Yumurta Temini……………………………………………………………..94

4.3.7.1. Çipuralardan yumurta temini .............................................................. 94

4.3.7.1.1. Çipuralarda yumurta ve sperm gelişimi .............................. 96

4.3.7.2. Levreklerden yumurta temini.............................................................. 97

4.3.7.2.1. Levreklerde yumurta ve sperm gelişimi.............................. 99

4.4. Çipura ve Levrek Yetiştiriciliğinde, Yumurta Toplanması, İnkübasyonu ve Açılımı. 101

4.4.1. Yumurta toplanması........................................................................................ 101

4.4.2. Yumurta inkübasyonu..................................................................................... 105

4.4.3. Yumurta açılımı............................................................................................... 106

4.5. Larva Yetiştirme........................................................................................................ 106

4.5.1. İlk yaşam evreleri, pre-larval dönem............................................................... 106

4.5.2. Pre-larval dönemde çevresel koşullar.............................................................. 107

4.5.3. Levrek larvaları için çevresel koşullar............................................................. 108

4.5.4. Çipura larvaları için çevresel koşullar ............................................................ 109

4.5.5. Larva davranışları, canlılık ve anomaliler........................................................ 111

4.5.6. Larval davranış, larvaların yaşayabilirliği ve ilk besleme dönemi.................... 113

4.5.6.1. Larval davranış.................................................................................. 114

4.5.6.2. Larvaların yaşayabilirliği................................................................... 115

4.5.6.3. İlk besleme dönemi............................................................................ 115

4.5.7. Larva Gelişimi ve Metamorfozun Tamamlanması………………………....115

4.5.8. Gelişim dönemi ve beslenme ......................................................................... 116

4.5.9. Kuru yeme geçiş............................................................................................. 119

4.5.10. Ön büyütme döneminde çevresel koşullar.................................................... 119

4.6. Ölümün Başlıca Nedenleri......................................................................................... 120

4.6.1. Işık ve Işığa Yönelim...................................................................................... 121

4.6.2. Yüzme kesesi hastalığı.................................................................................... 122

4.6.3. Kanibalizm...................................................................................................... 123

4.7. Veri Kaydı................................................................................................................. 124

4.7.1. Larva yetiştiriciliği günlük çalışma programı içinde yapılması gerekenler...... 125

4.8. Yumurta ve Larva Transferi...................................................................................... 126

4.9. Tanklarda ve Kafeslerde Besi Balığı Büyütme .......................................................... 126

4.10. Yem ve Yemleme Oranı.......................................................................................... 127

4.11. Balıklarda Aşılama.................................................................................................. 127

UYGULAMA 1: KAFES VE MOORİNG SİSTEMLERİNİ OLUŞTURAN

ÖĞELER VE OFF-SHORE KAFES SİSTEMİNİN PROJELENDİRİLMESİ............. 129

UYGULAMA 2: YETİŞTİRME TANKALARINDAKİ Rotifer (Brachionus

plicatilis) ve Artemia nauplii YOĞUNLUĞUNUN DENETLENMESİ......................... 137

UYGULAMA 3: LARVAL YAŞAYABİLİRLİK TAHMİNİ...................................... 143

UYGULAMA 4: LARVALARDA DOYGUNLUĞUN DENETİMİ........................... 145

UYGULAMA 5: İLK BESLEMEDE AVLAMA İŞLEMİ............................................ 147

UYGULAMA 6: LARVALARDA BOYLAMA.......................................................... 148

UYGULAMA 7: LEVREK LARVASI ÜRETİM PROTOKOLÜNE ÖRNEK………..149

5. KALKAN BALIĞI YETİŞTİRİCİLİĞİ................................................................ 154

5.1. Kalkan Balığı (Psetta maxima)………...…………………………………….…151

5.2. Dağılımı................................................................................................................. 151

5.3. Biyolojisi............................................................................................................... 152

5.4. Anaç Temini ve Nakledilmesi…..…………………………………..………...…153

5.4.1. Olgunluğun tespiti ve hormon uygulama……………………...………….154

5.4.1.1. Dişi anaçlar için hormon hazırlama…………………………….. 156

5.5. Anaç Stoklama ve Bakımı..................................................................................... 156

5.6. Yumurta Alma Yöntemleri.................................................................................... 157

5.6.1. Doğal yöntem.............................................................................................. 157

5.6.2. Sağım yöntemi............................................................................................. 157

5.7. Yumurtaların İnkübasyonu.................................................................................... 160

5.8. Larva Kültürü, Morfolojik Gelişim ve Davranış.................................................... 162

5.8.1. Ön larva safhası.......................................................................................... 162

5.8.2. Post larval safha.......................................................................................... 162

5.8.3. Metamorfoz safhası.................................................................................... 162

5.8.4. Canlı yemle ilk besleme............................................................................... 163

5.8.5. Kuru yeme geçiş.......................................................................................... 164

5.9. Büyütme Dönemi.................................................................................................. 165

5.10. Hastalıktan Korunma........................................................................................... 166

5.11. Büyütme Sistemleri............................................................................................. 167

5.11.1. Karada üretim.......................................................................................... 167

5.11.2. Kafeslerde üretim.................................................................................... 168

5.12. Üretimde Zorluklar ve Öneriler.......................................................................... 168

5.13. Dünya Pazarındaki Yeri..................................................................................... 169

5.14. Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü ve Japon Uluslar Arası

İşbirliği Ajansı (JICA) ile Birlikte Karadeniz'deki Kalkan Stoklarını

Geliştirme Çalışmaları.......................................................................................... 169

6. ORKİNOSYETİŞTİRİCİLİĞİ VE BESİCİLİĞİ .............................................. 171

6.1. Orkinos Yetiştiricilik Çalışmaları.......................................................................... 171

6.1.1. Orkinos larvalarının yapısı ve büyüme........................................................ 175

6.1.2. Dişlerin oluşumu......................................................................................... 175

6.2. Avustralya'da Orkinosları Yapay Yemle Besleme Çalışmaları............................. 175

6.2.1. Orkinos besiciliğinde yapılan araştırmalar.................................................... 176

6.3. Türkiye'de Orkinos Besiciliği............................................................................... 177

EKLER…………………..………………………………………...………………….…..184

1. Türkiye'de Deniz Balığı Üreten İşletmelerin Listesi……………………….…………..184

2. Türkiye'de Deniz Balığı Üretilen Kuluçkahaneler……………………………...………208

3. Yıllara Göre Su Ürünleri Miktarları………………………………………..…………..210

KAYNAKLAR………………………………………………………………….......……211