MAKRO İKTİSADA GİRİŞ

İÇİNDEKİLER

TABLO VE ŞEKİL DİZİNİ .............................................................................................. IX

GRAFİK DİZİNİ ................................................................................................................ X

ÖNSÖZ .......................................................................................................................... XIII

1. GİRİŞ ............................................................................................................................. 1

1.1 İktisat Nedir ? ........................................................................................................... 1

1.2 Başlıca İktisat Okulları ............................................................................................. 5

1.3 Makro İktisat ve İlgi Alanındaki Konular ................................................................. 7

2. MAKRO İKTİSADİ BÜYÜKLÜKLERİN ÖLÇÜLMESİ – I................................... 9

2.1 GSYİH Nedir ve Nasıl Tahmin Edilir ? .................................................................... 9

2.2. GSYİH Tahmin Yöntemleri .................................................................................. 12

2.2.1. Üretim (katma değer) Yöntemi ...................................................................... 12

2.2.2. Harcamalar Yöntemi ...................................................................................... 14

2.2.3. Gelirler Yöntemi ............................................................................................ 17

2.3.GSYİH ile İlgili Büyüklükler ................................................................................. 18

2.4. GSYİH’nin Hesaplanmasında Karşılaşılan Güçlükler ........................................... 20

2.5. Kişi Başına GSYİH ............................................................................................... 21

2.6. Döviz Kuru Yaklaşımına Göre Kişi Başına GSYİH .............................................. 22

2.7. Satın Alma Gücü Yaklaşımına Göre Kişi Başına GSYİH ..................................... 23

2.8. Konjonktürel Dalgalanmalar ................................................................................. 24

2.9. Gelir Dağılımı ........................................................................................................ 26

2.9.1. Kişisel Gelir Dağılımı .................................................................................... 27

2.9.2. Fonksiyonel Gelir Dağılımı ........................................................................... 31

3. MAKRO İKTİSADİ BÜYÜKLÜKLERİN ÖLÇÜLMESİ - II ................................ 33

3.1. İstihdam ve İşsizlik ................................................................................................ 33

3.2. Türkiye Ekonomisinde Başlıca İşgücü Göstergeleri .............................................. 36

3.3. İşsizlik Türleri....................................................................................................... 41

3.3.1.Yapısal İşsizlik ................................................................................................ 41

3.3.2. Friksiyonel İşsizlik ......................................................................................... 41

3.3.3.Konjonktürel İşsizlik ....................................................................................... 42

3.3.4. Teknolojik İşsizlik ......................................................................................... 43

3.3.5. Mevsimlik İşsizlik .......................................................................................... 44

3.3.6. Gizli İşsizlik ................................................................................................... 44

3.4. Türkiye Ekonomisinde İşsizliği Etkileyen Unsurlar .............................................. 45

4. MAKRO İKTİSADİ BÜYÜKLÜKLERİN ÖLÇÜLMESİ – III ............................. 47

4.1. Enflasyon Nedir ? Nasıl Ölçülür ? ......................................................................... 47

4.1.1. Tüketici Fiyatları Endeksi .............................................................................. 49

4.1.2. Üretici Fiyatları Endeksi ................................................................................ 51

4.1.3. GSYİH Deflatörü ........................................................................................... 51

4.2 .Enflasyon Türleri ................................................................................................... 53

4.2.1.Talep Enflasyonu ............................................................................................ 54

4.2.2.Maliyet Enflasyonu ......................................................................................... 54

4.2.3.Yapısal Enflasyon ........................................................................................... 55

5. MAKRO İKTİSADİ BÜYÜKLÜKLERİN ÖLÇÜLMESİ – IV .............................. 57

5.1. Ödemeler Dengesi ................................................................................................. 57

5.1.1.Cari İşlemler Hesabı ....................................................................................... 58

5.1.2.Sermaye Hesabı .............................................................................................. 60

5.1.3.Finans Hesabı .................................................................................................. 60

5.1.4.Rezerv Varlıklar Hesabı .................................................................................. 64

5.1.5. Net Hata ve Noksan Hesabı ........................................................................... 64

5.2. Türkiye’nin Ödemeler Dengesi ............................................................................. 65

6. NEOKLASİK MAKRO MODEL .............................................................................. 69

6.1. Neoklasik Emek Piyasası Analizi .......................................................................... 70

6.2. Neoklasik Üretim Fonksiyonu ............................................................................... 74

6.3. Neoklasik Toplam Arz Fonksiyonunun Türetilmesi .............................................. 75

6.4. Say Yasası ............................................................................................................. 77

6.5. Ödünç Verilebilir Fonlar Teorisi ........................................................................... 78

6.6. Neoklasik Mübadele Özdeşliği ve Paranın Miktar Kuramı .................................. 79

7. BASİT KEYNESÇİ MODEL ..................................................................................... 81

7.1. Keynesçi Gelir-Harcama Modelinde Denge Hasıla Düzeyinin Belirlenmesi ....... 83

7.2. Tüketim ve Tasarruf Fonksiyonu ........................................................................... 85

7.2.1. Tüketim ve Tasarrufları Gelir Dışında Etkileyen Unsurlar ............................ 88

7.2.1.1. Tüketicilerin Fiyatlar ve Gelir Düzeyi Hakkında Bekleyişleri ............... 88

7.2.1.2. Faiz Oranı ve Krediye Ulaşılabilirliğin Tüketime Etkisi ........................ 89

7.2.1.3. Hane Halklarının Servetindeki Değişmelerin Tüketim ve Tasarrufa Etkisi ...................................................................................................... 89

7.3. Otonom Yatırımların Modele Dâhil Edilmesi ....................................................... 89

7.3.1. Otonom Harcamalardaki Değişme ve Çarpan ................................................ 91

7.3.2. Yatırımların Uyarılmış Olması Durumunda Çarpan ve Hızlandıran ............ 92

7.4. Kamu Kesiminin Modele Dâhil Edilmesi .............................................................. 93

7.4.1. Bütçe Açığı ve Vergilerin Gelire Bağlı Olması Durumunda Denk Bütçe Çarpanı ..................................................................................................................... 97

7.5. Gelir–Harcama Modeline Dış Ticaretin Dâhil Edilmesi ........................................ 98

7.5.1. Dış Ticaret Çarpanlarının Türetilmesi ......................................................... 101

7.6. Deflasyonist Açık ................................................................................................ 101

7.7. Enflasyonist Açık ................................................................................................ 102

8. KEYNESYEN IS-LM MODELİ .............................................................................. 105

8.1.Mal Piyasası ve IS Fonksiyonunun Türetilmesi ................................................... 105

8.2. Para Piyasası ve LM Fonksiyonunun Türetilmesi ............................................... 109

8.3. IS-LM Modelinde Para ve Maliye Politikalarının Etkinliği ............................... 116

9. MUNDELL - FLEMİNG MODELİ VE BP FONKSİYONUNU TÜRETİLMESİ ......................................................................................................... 121

9.1. BP Fonksiyonunun Eğimi .................................................................................... 123

9.2. BP Fonksiyonunda Kaymalar .............................................................................. 124

9.3. IS-LM-BP Modelinde Eşanlı İç ve Dış Denge .................................................... 126

9.4. IS-LM-BP modelinde Tam Sermaye Hareketliliği ve Esnek Kur Rejiminde Maliye ve Para Politikasının Etkinliği ................................................................ 127

9.5. IS-LM-BP Modelinde Tam Sermaye Hareketliliği ve Sabit Kur Rejiminde Maliye ve Para Politikasının Etkinliği ................................................................ 129

9.6. İmkânsız Üçleme ................................................................................................. 131

10. PHİLLİPS EĞRİSİ, STAGFLASYON VE MONETARİST YORUMLAR ...... 133

10.1. Phillips Eğrisi .................................................................................................... 133

10.2. Beklentiler Eklenmiş Phillips Eğrisi .................................................................. 134

11. TOPLAM ARZ (AS) TOPLAM TALEP (AD) ANALİZİ ................................... 139

11.1. Toplam Talep ..................................................................................................... 139

11.1.1. Toplam Talep Eğrisinin Elde Edilişi .......................................................... 139

11.1.1.1. Reel Balans Etkisi .............................................................................. 141

11.1.1.2. Faiz Oranı Etkisi ................................................................................ 141

11.1.1.3. Uluslararası İkame Etkisi ................................................................... 142

11.1.2. Dışsal Faktörler Nedeniyle Toplam Talebin Değişmesi ............................ 143

11.1.2.1. İktisat Politikasındaki Değişmeler...................................................... 143

11.1.2.2. İktisadi Aktörlerin Bekleyişlerindeki Değişiklikler ........................... 144

11.1.2.3. Dış Âlemdeki Değişmeler .................................................................. 144

11.1.2.4. Toplam Servetteki Değişiklikler ........................................................ 145

11.1.2.5. Talep Şokları ...................................................................................... 145

11.2. Toplam Arz ........................................................................................................ 146

11.2.1. S. Fisher’in Yapışkan Ücret Modeli........................................................... 147

11.2.2. R. Lukas’ın Firma Yanılma Modeli ( Lukas Arz Eğrisi) ........................... 148

11.2.3. Dışsal Faktörler Nedeniyle Toplam Arzın Değişmesi ............................... 150

11.2.3.1. Girdi Fiyatlarındaki Değişmeler ......................................................... 150

11.2.3.2. Teknoloji ve Emek Verimliliğinde Değişmeler ................................. 150

11.2.3.3. Üreticilerin Geleceğe İlişkin Bekleyişlerindeki Değişmeler .............. 151

11.2.3.4. Sermaye Ve Emek Stokundaki Değişmeler ....................................... 151

11.2.3.5. Arz Şokları ......................................................................................... 151

11.3. Toplam Arz ve Talep Dengesi ........................................................................... 152

11.3.1. AS-AD Modelinde Toplam Arzın Artması ................................................ 153

11.3.2. AS-AD Modelinde Toplam Talebin Azalması........................................... 154

12. PARA TALEBİ VE PARA ARZI .......................................................................... 157

12.1. Paranın Tanımı, Özellikleri ve İşlevleri ............................................................. 157

12.2. Para Talebi ......................................................................................................... 160

12.2.1. Neoklasik Para Talebi Kuramı ................................................................... 160

12.2.1.1. Yale- Fisher Yaklaşımı....................................................................... 160

12.2.1.2. Cambridge Yaklaşımı ......................................................................... 161

12.2.2. Keynes’in Para Talebi Yaklaşımı .............................................................. 162

12.2.2.1. İşlemler Güdüsüyle Para Talebi ......................................................... 162

12.2.2.2. İhtiyat Güdüsüyle Para Talebi ............................................................ 163

12.2.2.3. Spekülasyon Güdüsüyle Para Talebi .................................................. 164

12.2.3. Baumol – Tobin Para Talebi Yaklaşımı ..................................................... 165

12.2.4. Monetarist Para Talebi Teorisi ................................................................... 167

12.3. Para Arzı ............................................................................................................ 169

12.3.1. TCMB Para Arzı Tanımları ....................................................................... 170

12.3.2. Kaydî Para Çarpanı .................................................................................... 171

12.3.3. Parasal Taban Çarpanı ............................................................................... 173

12.3.4. Para Arzının Belirleyicileri ........................................................................ 174

12.3.5. Para Arzının İçselliği / Dışsallığı ............................................................... 175

12.3.6. Merkez Bankası ve Para Tabanı ................................................................. 176

KAYNAKÇA ................................................................................................................. 181