Türk Hukukunda Özel Statülü (İmtiyazlı) Yabancılar

“Özel statülü” ya da “imtiyazlı yabancı” kavramı, yabancılar hukukunda yeni bir kavram olmadığı gibi, bunun kökeninin çok eski tarihlere kadar uzandığını söylemek mümkündür. Zira eski medeniyetlerde dahi imtiyazlı yabancı sınıfının kabul edildiği ve bu kapsamdaki yabancıların, diğer yabancılara nazaran birtakım ayrıcalıklı haklardan yararlandığı yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır. Nitekim Eski Çağ ve Eski Çağ’dan sonraki dönemlerde (Orta Çağ, Yeni Çağ vs.) de imtiyazlı yabancıların var olduğu ve özellikle ticaretin gelişmesi ile birlikte bunların toplumdaki saygınlığının korunduğu gözlenmiştir.

Eskiden olduğu gibi, günümüzde de çoğu devletin hukuk sisteminde imtiyazlı (özel statülü) yabancı statüsünün düzenlendiği görülmektedir ve bunlardan biri de Türk hukukudur.

Türk hukuku açısından özel statülü yabancılar ile ilgili konu irdelendiğinde görünen o ki, imtiyazlı yabancı statüsü Osmanlı Devleti’nde de kabul edilmiş ve Cumhuriyet dönemine kadar bundan istifade edilmiştir. Hatta bazı devlet tebaasının Osmanlı Devleti’nde kapitülasyonların sağladığı çeşitli imtiyazlardan uzun yıllar boyunca yararlandığı ve bu durumun ancak Lozan Antlaşması ile son bulduğu bilinmektedir.

İmtiyazlı (özel statülü) yabancı statüsü Türk hukukunda da kabul edilip buna ilişkin özel düzenlemeler çıkarılmıştır. İç hukuktaki düzenlemelerin yanında Türkiye’de özel statülü yabancıların durumu milletlerarası sözleşmeler ve milletlerarası teamüller (örf ve âdet kuralları) ile de düzenlenmekte olup, bu yabancılar için ayrıcalıklı ya da özel statü öngörülmektedir. Özel statülü yabancıların ayrıcalıklı durumunun incelenmesi ise çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir. Ancak konunun daha iyi idrak edilmesi için çalışmamızda, genel olarak diğer yabancı türlerinden de söz edilecek ve Türk hukuku bağlamında imtiyazlı yabancı statüsü açıklanmaya çalışılacaktır.