Alacaklı ve Borçlu Açısından İfa Zamanı ( YÜCE )

^[1]       TBK’nın TMK’ya uygulanmasının dört görünümü bulunur. Bunlardan ilki doğrudan kanun maddesinin yaptığı atıftır. Kanun koyucu değerlendirmeyi baştan yaparak, kurumlar arası benzerliği görmüş, buna bağlı olarak TBK’da yer alan hükümlerin TMK’da yer alan kuruma uygulanmasına karar vermiştir. TMK m.122/II’de yer alan kurala göre, “Hediye aynen veya mislen geri verilemiyorsa, sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır”. Burada artık, kanunun yaptığı “doğrudan atıf” nedeniyle tereddütsüz biçimde sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanacaktır. İkinci uygulama hâli, TMK’da yer alan bir kuruma dayalı olarak bir borç ilişkisinin doğduğu hâldir. Örneğin, dernek üyesinin aidat ödeme borcu gündeme geldiğinde, dernek ile üye arasında aidat borcu konulu bir borç ilişkisi doğar. Burada üyenin pasifinde aidatı ödeme borcu, derneğin pasifinde alacak hakkı bulunur. Artık bundan sonra, özel hüküm olmadığı sürece, borç ilişkisinin kaynağının ne olduğunun önemi kalmaz; TBK’da düzenlenmiş olan para borçlarının ifasında temerrüt hükümleri uygulanır. Aynı şekilde eşya hukukunda komşuluk hukukuna dayalı olarak bir tazminat alacağı doğduğunda ya da haksız inşaat veya taşkın inşaata dayalı tazminat alacağı doğduğunda yine bir borç ilişkisi doğacak ve bir para alacağına dayalı olarak talepler gündeme gelecektir. Üçüncü uygulama hâli, TMK’da yer alan bir düzenlemede aslında TBK’da düzenlenmiş bir kurumun adı geçtiğinde gündeme gelir. Örneğin, miras hukuku alanında mirasçıların terekenin borçlarından müteselsilen sorumlu oldukları belirtilmiştir (TMK m.641). Bunun dışında bir açıklama bulunmamaktadır. Müteselsil borçluluk TBK m.162-168 hükümleri arasında düzenlenmiştir. İşte müteselsil borçluluk TBK’da düzenlenen bir kurum olduğu ve TMK, bizi bu kuruma yönlendirdiği içindir ki, TBK’nın hükümlerinin buraya uygulanması gündeme gelecektir. Bunun dışında son uygulama hâli, aslında en zor olandır. Bu şekilde TBK’da yer alan bir hükmü TMK’ya ya da başka bir ilişkiye uygulayabilmek için, öncelikle konuyu düzenleyen bir özel hüküm olmaması gerekir ki, bu diğer uygulama biçimleri açısından da geçerlidir. Burada ayrıca artık “işin niteliğine”, “kurumun bünyesine” uygun olmanın da değerlendirilmesi gerekir. Örneğin, miras hukukunda yer alan red beyanına ilişkin irade sakatlığı olduğunda, buna ilişkin özel bir düzenleme yoktur. Ancak aldatma ile red beyanında bulundurulmuş olan bir mirasçının bu durumu ispatlayarak, iptal hakkını kullanabilmesi gerekir. Oysa evlenme hâlinde irade sakatlıkları özel düzenlemeye konu olduğundan, artık TBK’daki hükümlerin uygulanması mümkün değildir. Bu konuda bilgi için bkz. OĞUZMAN, M.K. - BARLAS, N.: Medeni Hukuk Temel Kavramlar, B. 20, İstanbul 2014, s.59 vd.; KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, N. – HATEMİ, H. – SEROZAN, R. – ARPACI, A.: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C.I, B.5, İstanbul 2010, s.2 vd.; OĞUZMAN, M.K. - ÖZ,M.T.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.I, B.12, İstanbul 2014, s.1 vd.; EREN, F.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, B.18, Ankara 2015; s.12-13; TEKİNAY, S.S. – AKMAN, S. – BURCUOĞLU, H. – ALTOP, A.: Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler, B.7, İstanbul 1993, s.1-2;  FEYZİOĞLU, F.N.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.I, B.2, İstanbul 1976, s.3; TUNÇOMAĞ, K.: Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.I, B.6, İstanbul 1976, s.15-16; BUCHER, E.: Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil ohne Deliktsrecht, 2. Auflage, Zürich 1988, s.71 vd. (BUCHER, Allgemeiner Teil); KOSTKIEWICZ, J. K. – NOBEL, P. – SCHWANDER, S. W.:OR Kommentar Schweizeriches Obligationenrecht, 2. Auflage, Zürich 2009, Art.75 Nr.1 vd. (KOSTKIEWICZ); FURRER, A. - WEY, R., in FURRER, A. –SCHNYDER, A.K.:Handkommentar zum Schweizer Privatrecht - Obligationenrecht Allgemeine Bestimmungen - Art. 1-183 OR, 2. Auflage, Zürich - Basel - Genf 2012, Art. 102 Nr.7 (FURRER – WEY); GAUCH, P. – SCHLUEP, W.R. – SCHMİD, J. – EMMENEGGER, S.:Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil ohne ausservertragliches Haftpflichtrecht, Bd.I 10. Auflage, Zürich 2014, s.5.             ÖNSÖZ     “Alacaklı ve Borçlu Açısından İfa Zamanı” adlı bu eserde, borç ilişkisindeki en önemli uyuşmazlıklardan biri olan ifa zamanını incelemeye çalıştım. Elimden geldiğince fazla örnekle anlatım yaparak, uygulamada çıkabilecek olası sorunlarda yol gösterici olmaya gayret ettim. Hukuk yaşamım boyunca uygulamaya yardımcı olmayan bir teorinin, gerçekten iyi olamayacağına inandım. Anlatımda süper içeriğe sahip bir ilaç, ama gerçek hayatta hastayı tedavi edemiyor. Bu kitabın, hastayı tedavi edebilen bir ilaç niteliğinde olabilmesini arzu ediyorum. Bir diğer arzum da, her zaman olduğu gibi, kaldıramayacağım bir hatanın var olmamasıdır. Bu, yaşama dair de duyduğum bir arzudur.   Her insanın olduğu gibi, benim yaşamında da bazı tesadüfler vardır ki; tüm hayatımı değiştirmiştir. Bazılarında kontrolüm varmış gibi olsa da, bazılarında sanırım hiç yoktur. Elbette 20’li yaşlarımdaki kadar zeki olmaya devam edebilseydim, bugün de yaşamımdaki her şeyin benim sayemde olduğunu söyleyebilirdim. Yaşamın, beni geç de olsa içine sürüklediği hukuk dünyası, her zaman bana iyi davrandı; iyi anlar yaşattı ve güzel insanlar getirdi. O güzel insanların bazılarının bu esere katkıları, diğerlerine göre daha fazladır.   Fakülte’deki hayatımı kolaylaştıran ve yakın arkadaşım olmasından dolayı çok mutlu olduğum, çalışmadaki katkıları da unutulmayacak olan Yard. Doç. Dr. Gül Doğan’a teşekkür etmemek mümkün değil. Akademisyen olarak kalmamda etkisi yadsınamaz olan Prof. Dr. Etem Sabâ Özmen’e, hep müteşekkirim. Yine yaşamıma girdiği için mutluluk duyduğum oda arkadaşım Yard. Doç. Dr. Cihan Avcı Braun, hem öğrencim hem de meslektaşım olan Arş. Gör. Gizem Zurnacı, Arş. Gör. Tuğçe Tekben, Arş. Gör. Aksoy Yavaş, Arş. Gör. Fatih Duran ile yakın arkadaşlarım Av. Gül Arslan ve Av. Esra Bozkurt tez çalışmam sırasında beni yalnız bırakmadılar. Bir de, araştırmalarım sırasında Zürih’teki yaşamımı kolaylaştıran Badak ailesi ile İstanbul’daki yaşamımı her zaman kolaylaştıran Kübra Uşum’un, teze katkıları çoktur.   Bazı meslektaşlarım kadar çok kitap yazamadığım için, kitapları baştan itibaren ikişer kişiye ithaf etme akıllılığını gösterdim. Bu kitap için de sırada bekleyen, hayatımın aşkları olan iki kişi var: Yeğenlerim Mert Bilgin ve Ali Emre Köse. Ailecek birkaç yıldır sürekli duyduğumuz, “Hala, ne zaman bizim siyah beyaz kitap bitecek?” sorusunu artık duymayacağımız için hem ben, hem de ailem mutlu. Anlaşılacağı üzere, benim iki aşkımın aşkı, benden ziyade Beşiktaş olduğundan; “kitabımız” yeğenlerime söz verdiğim üzere siyah beyaz! Onlara dair en büyük arzum, benimkinden de güzel bir yaşamları olmasıdır.   Her zamanki gibi; onlarla geçirdiğim hemen her vakitte mutlu olduğum öğrencilerime. Hep. Sevgimle.  

Melek Bilgin YÜCE

İnönü 2015